Türk Tarih Kurumu (TTK) Başkanı Prof. Dr. Yüksel Özgen, Cumhuriyet'in kurulmasına giden sürece ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün kurduğu TTK'nın 100'üncü yıla özel projelerine ilişkin açıklamada bulundu.
100'üncü yılın ne anlama geldiğini doğru anlayabilmek ve anlatabilmek için Cumhuriyet'e giden sürecin doğru değerlendirilmesi gerektiğini belirten Özgen, Osmanlı devletinin Balkan Savaşlarında topraklarını, Birinci Dünya Savaşı'nda ise toprak kaybı ile eğitimli nüfusunun tamamına yakınını kaybettiğini söyledi.
Mondros Ateşkes Anlaşması'yla Türk vatanının, İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar ve Yunanlılar tarafından işgal edilmeye başlandığını ve Türk milletinin Anadolu'da var olma mücadelesi verdiğini ifade eden Özgen, Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın önderliğinde 19 Mayıs 1919'da Samsun'da başlayan Milli Mücadele'nin 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilanıyla halk iradesiyle taçlandığını kaydetti.
"Cumhuriyet'in ilan edilmesinin, Türk milletinin var olma mücadelesiyle aynı döneme geldiğini göz önünde bulundurursak, Cumhuriyet'in 100'üncü yılının ne anlama geldiğini çok daha iyi anlarız. Cumhuriyet'in ilan edilme süreci, Milli Mücadele süreci kolay olmamıştır. Bu sürecin arkasındaki en önemli güç Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Türk milletine olan sevgisi, güveni ve bağlılığıdır." diyen Özgen, Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın Türk milletinin içinde bulunduğu durumun monarşi ile çözülemeyeceğinin farkında olduğuna dikkati çekti.
Atatürk'ün Sofya'da askeri ateşeyken devletin Cumhuriyet ile yönetilmesi düşüncesinde olduğunu kaydeden Özgen, o yıllarda ülkesi için Cumhuriyet düşüncesinin Atatürk'ün gelişmeleri çok yakından takip ettiğini gösterdiğini belirtti.
Özgen, Amasya Genelgesi, Sivas ve Erzurum Kongreleriyle milli iradenin esas kılındığını, Mustafa Kemal Paşa'nın Erzurum'da arkadaşı Mazhar Müfit Kansu'ya zaferden sonra hükümet şeklinin Cumhuriyet olacağını söylediğini belirtti.
Prof. Dr. Özgen, şunları söyledi:
"23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) Ankara'da açılması Türk milleti için yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Artık halkın temsilcilerinden oluşan TBMM'nin üzerinde hiçbir güç ve irade yoktur. Meclis Anadolu'daki işgallerden Türkiye'yi kurtarmak için çalışırken diğer taraftan da devlet ve toplum yapısını ilgilendiren çok önemli kararlar almıştır. Cumhuriyet'e giden sürecin taşlarını adım adım döşemiştir. 20 Ocak 1921'de kabul edilen yeni anayasayla egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu ilan edilmiştir. Bu çok önemli bir gelişmedir."
Lozan Barış Antlaşması ve Ankara'nın başkent olması ile de Cumhuriyet'e adım adım yaklaşıldığını belirten Özgen, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edilerek Türk milletinin Gazi Mustafa Kemal Paşa önderliğinde verdiği Kurtuluş Savaşı ve bağımsız Türk devletinin, Türk milletinin layık olduğu Cumhuriyet yönetimiyle taçlandırıldığını söyledi.
"Cumhuriyet'in temeli kültürdür"
Özgen, Kurtuluş Savaşı'nı kazanan, Cumhuriyet'i ilan ederek halkın egemenliğini anayasayla tescil eden Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün ülkeyi muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkarmayı hedeflediğini söyledi.
Atatürk'ün kültür sanat kurumlarına çok önem verdiğini ve TTK'yi de bu amaçla kurduğunu kaydeden Özgen, "Kültürün unsuru olan her şeyin araştırılmasında TTK, kurulduğu günden bu yana Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın gösterdiği vizyon doğrultusunda Türk tarihinin araştırma sonuçlarının yayınlanmasında dünyada Türklerle, Türkiye'yle ilgili olumlu, olumsuz tüm çalışmaların takip edilmesiyle görevlendirildi. Bugün de çalışmalarımızı yürütüyoruz." diye konuştu.
Kuruluş amacına uygun olarak Cumhuriyet'in 100'üncü yılının doğru anlaşılması ve öneminin fark edilmesi için çok önemli etkinlikler yaptıklarını belirten Özgen, bu etkinlikleri 29 Ekim Haftası'yla sınırlı tutmadıklarını ifade etti.
Kurumun 100'üncü yılla ilgili faaliyetlerinin bir kısmını da diğer kurum ve kuruluşlara destek vererek yaptığını söyleyen Özgen, "Bakanlıklarımız, büyükelçiliklerimiz, konsolosluklarımız, üniversitelerimiz, sivil toplum kuruluşlarımızın tamamı bizden 100'üncü yılla ilgili sergi düzenlemek, konferans gibi taleplerde bulunduklarında, kurum olarak talepleri karşılıyoruz." ifadesini kullandı.
Özgen, Cumhuriyet'in 100'üncü yılının yanı sıra, Lozan Antlaşması, Ankara'nın Başkent oluşu, İzmir İktisat Kongresinin 100'üncü yılının da bu yıl kutlandığını ve hepsine ilişkin konferans ve bilimsel faaliyetler yaptıklarını anlattı.
100'üncü yıla özel "Türkiye'de Tarihçi Buluşmaları" düzenlenecek
Özgen, 100'üncü yıla özel, "Türkiye'de Tarihçi Buluşmaları" projesini başlattıklarını belirterek, buluşmaların ilkini 30 Ekim'de Eskişehir'de yapacaklarını söyledi.
"Eskişehir'deki tüm tarih öğretmenlerimizi ve üniversitelerdeki tüm tarih hocalarımızı bir araya getirerek, onların tarih alanındaki gelişmeleri, Cumhuriyetimizin kazanımlarını yakından takip etmeleri ve gençlerimize okullarda anlatmaları için bir çalıştay yapacağız." diyen Özgen, 2024'te bu projenin devam edeceğini söyledi.
Özgen, "100'üncü yıl dolayısıyla TTK olarak, Türkiye'deki tüm üniversitelerin merkez kütüphanelerine kurum yayınlarımızdan oluşan 2 bin kitaptan oluşan Türk Tarih Kurumu Yüzüncü Yıl Kitaplığı kuracağız. Bunun ilkinin açılışını 30 Ekim'de Eskişehir Anadolu Üniversitesi ve Osmangazi Üniversitelerinde yapacağız. 2024'ün sonuna kadar tüm üniversitelerimizin kütüphanelerinde kitaplarımızı göndermiş olacağız. 100. yılda gençlerimize, insanımıza ulaşmak üzere kalıcı faaliyetler yapmaya da devam ediyoruz." ifadesini kullandı.
Bilim, Kültür ve Sanat Konferanslarını Türk Tarih Kurumu Konferans Salonunda ayda bir yapacak şekilde başlattıklarını belirten Özgen, "26-27 Aralık 2023'te Türkiye'de Tarih Yazıcılığı Sempozyumu yapacağız. '100 yılda tarih yazıcılığında nereden nereye geldik? Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın koyduğu vizyonun neresindeyiz?' konularını tartışacağımız çok önemli bir etkinlik." diye konuştu.
100'üncü yılda bursiyer sayısı 1250'ye çıkacak
Özgen, Türkiye'nin siyasi ve iktisadi bağımsızlığının sosyal bilimlerin güçlenmesinden geçtiğinin farkında olduklarını, bu sebeple üniversite sınavında ilk 30 bine ve tarih, sanat tarihi, arkeoloji, sosyoloji, felsefe, uluslararası ilişkiler gibi sosyal bilim bölümlerinde okuyan öğrencilere kurumun burs verdiğini belirterek, "Bugün itibarıyla lisans, yüksek lisans, doktora ve doktora sonrası olmak üzere 950 bursiyerimiz var. Cumhuriyet'in 100'üncü yılı anısına bu sene ilana çıkıyoruz. 300 kişiye daha burs vereceğiz. Lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde bu yılın sonunda 1250 kişiye burs vermiş olacağız. Doktora için 9 bin lira, yüksek lisans için 6 bin lira burs vereceğiz. Sosyal bilimlerin gelişmesi, tarihçiliğin ve tarih çalışmalarının gelişmesi açısından son derece önemli." diye konuştu.
Kurumunun kuruluşundan bugüne 2 bin 200 çeşit kitap yayınladığını belirten Özgen, şunları kaydetti:
"Kurumumuzun görev alanına giren tarih, arkeoloji, coğrafya, sanat tarihi gibi çok değişik alanlarda yayın faaliyetlerimiz devam ediyor. 2023 itibarıyla 200'ün üzerinde, daha önceki yayınlarımızın tıpkı basımları da dahil olmak üzere yayın yapıyoruz. Basmış olduğumuz yayınların yüzde 40'ına yakınını kamu kuruluşlarımızın, üniversitelerimizin, sivil toplum kuruluşlarımızın kütüphanelerine ücretsiz yayın olarak gönderiyoruz."
Kazı destekleri son 5 yılda arttı
Özgen, TTK'nin kurulduğu yıllarda Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın isteği ve yönlendirmesiyle Türkiye'de arkeolojik kazı faaliyetleri başlattığını ve kurum imkanlarıyla ve personeliyle kazılara destek verdiğini belirtti.
Özgen, TTK'nın kazı ve yüzey araştırmalarına destek vermeyi sürdürdüğünü, kazılardan çıkan sonuçları da kitaplar ve Belleten, Höyük dergileriyle bilim dünyasına sunduğunu belirterek, "Kurumumuz son beş yılda kazılara destek faaliyetlerini artırdı. Kültür ve Turizm Bakanlığımızla imzaladığımız protokolle 2023'te 133 kazıya, son 5 yılda ise destek miktarı ve kazıda arkeolojik sahada yapılan çalışmalar arttığı için 500 kazıya destek verdik. Kazılarının sonuçlarının tartışıldığı bir çalıştayı da ekim ayı içinde gerçekleştirdik." diye konuştu.
Cumhuriyet'in 100'üncü yılının Türk milleti için hayırlı olmasını temenni eden Özgen, "TTK olarak Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın gösterdiği vizyon çerçevesinde Türk milletinin, Türk devletinin muasır medeniyetler seviyesine ulaşması için bize kanunlarda ve anayasalarda verilen görevleri gerçekleştirmeye devam edeceğiz." dedi.
Kurumdaki özel eserlerden Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Çankaya Köşkü'nde, tarih, dil ve edebiyat çalışmalarında kullandığı kara tahtayı gösteren Özgen, "Atatürk'ün kullandığı tahtayı 1940'lardan bugüne kurumumuzun toplantı salonunda muhafaza ediyoruz." ifadesini kullandı.
5.5ºC
Ankara
