Dünya dijital paraya geçiyor

Dijital dönüşümün hızı, salgın ve savaş dönemindeki belirsizlikler ülkeleri sanal para birimlerine yakınlaştırdı.

Geleneksel kağıt ve madeni olanların aksine fiziki bir karşılığı yok. Ancak tüm dünyada sanal paralar, merkez bankalarının radarına girdi.

Ülkeler birer birer dijital para birimlerini çıkartmak için çalışıyor.

Devletlerin eli güçlenecek

Kripto para uzmanı Oytun Es, "Devletler kendi dijital paralarını çıkarttıkları zaman buraya ayrılmış olan bir finansal kaynağı siz sadece buraya harcayabileceksiniz. Çünkü cüzdanınıza bununla alakalı belli durumlarda blokeler konulacak. Veya paraya son kullanma tarihi gibi bazı özellikler konulabilecek. Ve her şeyden öte kara para aklamayla alakalı devletlerin eli çok güçlenmiş olacak. Çünkü bütün para trafiğini net bir şekilde devletler gözlemleyebilecek" görüşünü savunuyor.

Fark ne?

Dijital ile kripto paranın aynı olduğu yönündeki algı ise kafaları karıştırıyor. Peki aradaki fark ne?

Kripto paraların merkeziyetsiz olması, dijital paraların da merkez bankalarının tam kontrolünde olması, bu iki sanal para arasındaki en temel fark. Bunun yanı sıra merkez bankaları dijital paraların arzını ayarlayabilme özgürlüğüne de sahip.

Kontrol merkez bankalarında olacak

Karıştırılan diğer kavramsa dijital bankacılık. Burada da oldukça net farklılıklar söz konusu.

Oytun Es, "Dijital parayla normal banka kartınızla tuttuğunuz para arasındaki fark şu, dijital paralar direkt merkez bankalarının kendi çıkarttıkları ve direkt sizin cüzdanınıza gönderme hakları olduğu vatandaşa özel telefonlarına uygulamalar yüklenerek merkez bankasından aracı olmadan yani bankaları tamamıyla aradan çıkartarak devletin sizin cüzdanınıza yükleyebildiği paralardan bahsediyoruz. Burada merkez bankaları tam kontrollü yetkiye sahip olacaklar. Yani burada size gönderdikleri bir parayla alakalı bütün blokaj koyma yetkisine sahip olacaklar veya size gönderdikleri parayla alakalı nereye harcanacağına dair net bir şekilde bunu sınırlandırma yetkisine sahip olacaklar. Tabii bu yönleriyle beraber şu an günümüzde kullandığımız dijital paradan ayrılıyor olacak" açıklamasını yaptı.

Dijital paralar öne çıkıyor

Ödeme sistemleri dönüşüyor. Merkezi olmayan finansa ilgiyi artıyor. Kripto paraların kullanımı da yeni bir sürecin başlamasına sebep oluyor. 

Ekonomist Şant Manukyan, açıklamasında "Savaşla beraber Amerika Birleşik Devletleri’nin veya Batı’nın örneğin Rusya’yı Swiftten çıkartmasıyla beraber dijital merkez bankası paraları biraz daha ön plana çıktı. Çünkü orada Swift’i devre dışı bırakarak, aslında işlem yapabilirsiniz, bir ticareti gerçekleştirebilirsiniz. Diğer yandan baktığınızda, yüksek enflasyon ortamında veya Rusya’nın yaptığı gibi sermaye kısıtlarının getirildiği bir ortamda merkeziyetsiz kripto varlıkların bir çıkış yolu olduğunu görüyoruz. O yüzden farklı yönlere doğru giden farklı amaçlara hizmet eden iki tane farklı dijital para girişimi veya deneyi var şu anda diyebiliriz" ifadelerine yer veriyor.

Peki, dijital paralar ne zaman kullanılabilecek?

İnsanların kağıt paradan hızlıca vazgeçemeyeceğini düşünen Manukyan, "Bazı bölgelerde bu teknolojik olarak da mümkün değil, psikolojik olarak da insanlar henüz buna açık değiller. Ama görüntü o ki yavaş yavaş insanlar özellikle yeni nesiller biraz daha dijital bir şekilde işlem yapmaya sıcak bakıyorlar" diyor.

Dijital lira projesi

Türkiye de dijital parasını sahneye çıkartmaya yakın. Dijital Türk Lirası Sistemi Geliştirme Projesi'nde yakın zamanda pilot uygulama yapılacak.

Oytun Es, Türkiye'nin hızlıca dijital dönüşümün bir parçası olacağını ifade ederek, "Yani dünyada birkaç devletten bahsederken, Türkiye çok hızlı bir şekilde buraya kanalize oldu ve buradaki çalışmaları çok hızlı bir şekilde başlattı. Ve en üst perdeden bu çalışmaların yürüdüğünü çok net bir şekilde biliyoruz" açıklamasını yaptı.

Kamera: Mustafa Oğuz
Kurgu: Ufuk Özenateş