ABD'de Covid-19 salgınının başladığı dönemde ekonomiyi desteklemek için parasal genişleme başlatan ABD Merkez Bankası (Fed), resesyon kaygılarına rağmen yükselen enflasyonla mücadele için parasal sıkılaşma yolundaki ilerleyişini sürdürüyor.
Covid-19 salgınının ekonomik etkilerine karşı aldığı destekleyici önlemleri peyderpey sonlandıran Fed, varlık alımlarını azaltmasının ve faiz oranlarını artırmasının ardından para politikası normalleşmesinde bilanço küçültme evresine geçti.
Salgın döneminde başlatılan parasal gevşeme sonucu büyüyen bilançosunun boyutunda daralmaya gidecek Fed, vadesi gelen tahvil ve kağıtları, bunları çıkaran kurumlara iade ederek parasını piyasadan toplayacak.
Bilanço küçülmesinin 2-3 trilyon dolara ulaşması bekleniyor
Fed'in bilanço boyutunu küçültme planına göre, ilk etapta hazine tahvillerinde aylık 30 milyar dolar ve ipoteğe (mortgage) dayalı menkul kıymetlerde 17,5 milyar dolar azalmaya gidilecek. Böylece bankanın bilanço büyüklüğü toplamda aylık 47,5 milyar dolar azaltılacak.
Fed, ilk 3 ayın ardından ise eylül itibarıyla bilanço küçültmede aylık miktarı hazine tahvilleri için 60 milyar dolar ve ipoteğe dayalı menkul kıymetler için 35 milyar dolar olmak üzere toplam 95 milyar dolara çıkaracak.
Sürecin ne kadar süreceği bilinmezken, Fed'in bilançosundaki küçülmenin 2-3 trilyon dolara ulaşması bekleniyor.
Para arzı azaltılarak yükselen enflasyonun önü kesilecek
Bilanço küçültme planıyla tahvil ve benzeri kağıtlar her ay vadesi doldukça çıkaran kuruma iade edilecek ve parası alınacak.
Fed, elinde tuttuğu vadesi gelen tahvil ve kağıtların bankanın bilançosunu terk etmesine izin verecek.
Banka sadece para politikasının etkin ve verimli bir şekilde uygulanmasını sağlamak için yeterli miktarda tahvil ve kağıdı elinde tutacak.
Böylece, piyasadaki fazla parayı çekecek banka, para arzının azalmasıyla enflasyonun kontrolsüz hızlanışının önünü kesecek.
2017-2019 dönemindeki bilanço küçültmesine benziyor
Bu yaklaşımın Fed'in 2017 ve 2019 yılları arasında bilanço boyutunu küçültmek için kullandığı yaklaşıma benzer olduğu belirtiliyor.
Buna karşın bilanço normalleşmesinin bu sefer daha erken başladığı dikkati çekerken, erken ve hızlı bilanço normalleşmesinin iki farkı olduğuna işaret ediliyor.
Birincisi, Fed'in bilançosu bu sefer yaklaşık 2 kat daha büyük, bu durum ekonomide başka bir şok olması durumunda politika yapıcıların alımları tekrar kullanmak için politika alanına sahip olacağından emin olmak için varlıkların hızla azaltılmasının istendiğini gösteriyor.
İkincisi, ekonomi 2017'de olduğundan daha güçlü ve enflasyon çok daha yüksek seviyede bulunuyor ve bu da finansal koşulları daha hızlı sıkılaştırmayı uygun kılıyor.
Bununla birlikte, bilanço normalleşmesine yönelik daha agresif yaklaşımın Fed için potansiyel riskleri artırdığı belirtiliyor.
Ekonomik görünüme yönelik belirsizlik endişeye neden oluyor
Salgınla ilgili mali teşviklerin etkilerinin azalması, yurt dışındaki zayıf büyüme veya Ukrayna'daki savaşla ilgili belirsizlik nedeniyle finansal koşulların kötüleşebileceği kaydediliyor.
Bilanço normalleşmesinin finansal piyasalar ve ekonomi üzerinde aşırı etkileri olması halinde ise Fed'in buna faiz oranlarını kademeli olarak yükselterek yanıt verebileceği belirtiliyor.
Fed, ekonomik veya finansal koşulların değişmesi durumunda normalleşme planlarını değiştirebileceğini vurguluyor. Ancak bu tür ayarlamalar Fed'in bilançosu hakkında iletişim kurmak için önemli ölçüde zaman ve çaba harcaması gerekeceği anlamına geliyor.
Ekonomik görünüm ve finansal piyasaların dayanıklılığı konusundaki büyük belirsizlik normalleşmenin sorunsuz gitmeyebileceğine yönelik endişeleri doğuruyor.
Covid-19 kriziyle parasal genişleme başlamıştı
Fed, Kovid-19 salgınının başlamasının ardından Mart 2020'de politika faizini yüzde 0-0,25 aralığına çekerek salgın nedeniyle artan işsizliği kontrol etmek amacıyla parasal genişleme başlatmıştı.
Söz konusu dönemde banka, piyasaların sorunsuz işleyişini sağlamak ve uygun finansal koşullar oluşturarak hanehalkı ve işletmelere kredi akışını desteklemek için Hazine tahvili ile ipoteğe dayalı menkul kıymetleri satın almaya başlamıştı.
Küresel ekonomiyi sert bir şekilde vuran Kovid-19 şokuna yanıt olarak gerçekleştirilen bu satın almalar, finansal piyasadaki bir dizi gerilimin giderilmesine yardımcı olmuştu.
2021'in son çeyreğinde parasal sıkılaşma patikasına girilmişti
Hızlı ekonomik toparlanmayla gelen enflasyondaki yükseliş sonucu 2021'in son çeyreğinde Fed'in para politikası tonu değişmeye başlamıştı.
Geçen yıl kasım toplantısıyla varlık alımlarının hızını düşürmeye başlayan Fed, aylık 120 milyar dolarlık varlık alım programında 15 milyar dolarlık azalışa gidileceğini duyurmuştu.
Fed, aralık toplantısında ise varlık alımlarını azaltma hızını artırarak aylık 15 milyar dolardan 30 milyar dolara çıkarma kararı almıştı.
Bilanço küçültme planı mayıs ayında açıklanmıştı
Varlık alım operasyonunu mart ayında tamamlayarak faiz artışlarına başlayan Fed, 25 baz puan artışla 2018'den bu yana ilk kez faiz artırımına gitme kararı almıştı.
Fed, mayıs toplantısında ise 50 baz puan ile 2000 yılından bu yana en hızlı faiz artışını gerçekleştirmişti.
Faiz oranındaki yarım puanlık artışın yanı sıra banka, salgın sonrası politika normalleşmesinde bir başka adım olan bilanço küçülmesine haziran itibarıyla başlayacağını duyurmuştu.
Parasal sıkılaşma nedir?
Sıkı para politikası, aşırı ısınan ekonomiyi yavaşlatmaya, hızlanan harcamaları kısmaya veya hızla yükselen enflasyonu frenlemeye yönelik bir para politikası.
Bu politikayı izleyen merkez bankaları, para talebini azaltmaya ve ekonomik genişlemenin hızını sınırlamaya çalışır. Sıkı para politikası, faiz oranlarını artırma ve para arzını kısma gibi araçları içerir.
Bilanço daralması da merkez bankasının her ay satın aldığı varlık miktarını azalttığı veya aşamalı olarak sonlandırdığı kontrollü ve sistematik bir para politikası aracı.
Daralmada, Hazine tahvili ve konut kredisine dayalı menkul kıymet alımlarını içeren ve niceliksel gevşeme (parasal genişleme) olarak bilinen tahvil alım programları devreden çıkar.
Fed yetkilileri, ekonominin yeterince toparlandığına inandıklarında, bankanın bilanço büyümesini yavaşlattığı dolayısıyla para arzını azalttığı için para politikası sıkılaşmasının bir yöntemi olan daralmayı uygular.
Parasal sıkılaşma ve parasal genişleme, Fed'in istihdam ve fiyat istikrarı hedeflerine ulaşmasında kullanılan politika yöntemleri.
Bilanço küçülmesi piyasalar için kötü mü?
Fed, finansal piyasalardan bağımsız olacak şekilde yapılandırıldı.
Borsa, Fed'in politikayı yürürlüğe koyma kararından önce hareket etme eğiliminde ve politika eylemleri piyasaların beklentilerinden farklıysa, Fed politikayı yürürlüğe koyduktan sonra tepki vermeye devam edebilir.
Genel olarak, daralma ekonomiyi soğutmak için tasarlandığından pay piyasaları olumsuz etkilenme eğilimindedir ancak diğer birçok makroekonomik güç piyasaların toparlanmasını etkileyebilir.
3.6ºC
Ankara
