Koronavirüs salgını, Rusya-Ukrayna arasında başlayan savaş ve savaşla beraber başlayan yaptırımlar. Küresel ekonomi gelişmelerden önemli oranda etkilendi.
Savaş Batı ile Rusya arasında da çatışmaya sebep oldu. Moskova'ya karşı sert tutum sergilendi. Peşinden yaptırımlar geldi. Rusya'nın elindeki en sert koz doğalgazdı. Gazın kesilmesiyle gergin olan ipler kopma noktasına geldi. Yaşanan gaz krizi Avrupa'yı derinden etkiledi.
Rusya'dan ise misilleme gecikmedi
Savaşın bir diğer olumsuz etkisi de ticarete oldu. Avrupa Birliği ülkeleri, Rusya'nın kara yolu taşımacılığı için önlem aldı. Avrupa topraklarını kullanılmasını kısıtladı. Rusya'dan ise misilleme gecikmedi. Rus hükümeti, dost olmayan ülkelerin kara yolu taşımacılığında Rusya topraklarını kullanmalarını yasakladı. Çeşitli gıda, giyim ve teknolojik ürünlerin yanı sıra tıbbi malzemeler ise yasaktan muaf tutuldu. Bölgedeki karayolu ticaretinden en çok faydalanan Avrupa ise yeni rota ve yöntem arayışında.
Uzmanlar karayolu ile ilgili yaptırımlardan Avrupa'nın etkilenme ihtimalinin daha çok olduğunu belirtiyor.
"Avrupa daha çok etkilenecek"
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, TRT Haber'e yaptığı değerlendirmede şunları kaydetti;
"Rusya'nın ticaretinde taşımacılığında demiryolunun çok ciddi bir ağırlığı olduğunu görüyoruz, yüzde 80’e yakın bir ağırlık var gözüküyor. Bu eski Sovyetler Birliği döneminden kalan da aslında bir miras diyelim. O açıdan hani karayolları Amerika, Avrupa gibi ülkelere göre daha ikincil önemde. Avrupa daha çok etkilenecek her halükarda gözüküyor ama Rusya'nın bu kararı aslında dost olmayan ülkeler gibi bir ibare içerdiği için hani tüm ülkeleri kapsamıyor. Bir Avrupa anlaşılıyor burada en çok etkilenecek bir de misilleme gibi gözüküyor.
"Türkiye'den deniz yolu karayolu ve demiryolu bağlantılı yeni hatlar devreye girebilir"
Muhtemelen deniz ve hava yolunu daha yoğun kullanmaya çalışacaklar. Karadeniz limanları bu anlamda önemli bir işlev görebilir. Rusya demiryolu bağlantısıyla buradan ilerleyecektir ama tabii yaptırımlar aslında burada daha çok Türkiye üzerinden bir kanal açmıştı. Bu yol daha yoğun kullanılabilir. Türkiye'den deniz yolu karayolu ve demiryolu bağlantılı yeni hatlar devreye girebilir. Türkiye üzerinden Çin üzerinden havayolu veya Orta Asya üzerinden havayolu bağlantılar devreye girebilir.
Limanlar bir de önemli olacak. Yani hangi limanlar burada merkez olup lojistik merkezi olup da taşıma dağıtıma öncülük edecek. Burada değişiklikler olabilir. Mesela Batı Çin arasında Pire Limanı İtalya öne çıkıyorken, belki bu Türkiye için bir şans yaratacak önemli. Bizim Çandarlı, Aliağa olabilir, İstanbul olabilir veya Karadeniz’de olabilir. Önemli rotalar oluşabilir. Ülkemiz açısından artılar oluşabilecek bir sonuç getirebilir bu değişim bu noktada."
Türkiye avantajlı bir noktada
Dünya ticaretinde artık deniz ve hava yolu ön plana çıkıyor. Batı ve Rusya'nın kara yolu ticareti için aldığı kararların önemi büyük. Çünkü bu durum yeni rotaların önünü açabilir. Türkiye ise bu noktada avantajlı bir noktada. Kara yolu taşımacılığı kolay bir yol gibi görünse de maliyetli. Bu da zamanla denizyolu taşımacılığına olan ilgili artırıyor. Bu noktada limanlar uluslararası ticarette kritik önemde.
"Sıkıntı Rusya üzerinde olur büyük ölçüde"
TRT Haber'e değerlendirmelerde bulunan Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Kütnay ise şunları kaydetti;
"Buradaki en büyük etkiye en büyük sıkıntıyı yaşayabilecek ülkeler, şöyle bir baktığınız zaman Almanya'dır ve Kuzeydoğu Avrupa ülkeleridir. Rusya burada en çok zararı görecek ülkedir. Yani doğu Avrupa ile Türk Cumhuriyetlerini etkiler ama en çok etkiyi Rusya üzerinde yapacak. Çünkü diğer ülkeler zaten kullanmaya alıştığı bir sistematik var. Buradaki sıkıntı Rusya üzerinde olur büyük ölçüde.
Türkiye için bir avantaj olur. Çünkü bunun için rakamlara bakmaya bile gerek yok. Bu çok basit bir denklem. Yukarıdaki yol kapalıysa aşağıdan gidersiniz. Buradaki temel nokta, temel mesele şu, yukarıdaki bir yol kapalı olduğu zaman aşağıdaki ticaret yolu açılır. Daha işlevliğini artırır ve Türkiye için tabii ki her geçiş bir avantajdır.
"Bu işin deniz yoluyla yapılması zaten cazip bir hale gelecek"
Uçaktan sonra en pahalıya gelenlerden biri geçen gün bir veri okumuştum. Sürümden kazanmayı hesap ettiğimiz de kara taşımacılığının kamyon tarafı. Dolayısıyla kara taşımacılığındaki en temel unsurun demir yolu olduğunu ve demir yolu işinin de savaştan münferit sistemsel sıkıntılardan dolayı Avrupa'yla zaten geçişsel sıkıntılar olduğunu bir kere unutmayalım. Dolayısıyla yeni deniz yolları, deniz kanalları ve bu işin deniz yoluyla yapılması zaten cazip bir hale gelecek."
Dünyada ticaretin rotaları değişiyor. Kutuplaşmalar da bu süreci hızlandırıyor. Gelecekte bu ticarette merkezlerin neresi olacağını zaman gösterecek.
Kurgu: Yaşar Aslan
1.6ºC
Ankara
