Kimi zaman savaşlara, kimi zaman işgallere, bazen yeni keşiflere ana gerekçe olan petrol, çok farklı alanlarda kritik bir ham madde olması nedeniyle hep önemsendi. Petrolle ilgili bir konu olduğunda belki de son 20 yıldır bu kaynakların bitmek üzere olduğu, eski öneminin kalmadığı, yerine farklı metaların geçeceği mutlaka konuşulur. Ancak geldiğimiz nokta durumun pek de öyle olmadığını gösteriyor…
Hatırlanacağı gibi geçen yıl kontratlı petrol fiyatları ABD’de ilk kez sıfır seviyesinin altına inmiş ve bu durum satıcıların alıcılara ellerindeki petrolden kurtulmak için para ödemesi anlamına gelmişti. O zaman ‘sudan ucuz petrol’ manşetleriyle çıkan gazeteler bugün yerine ‘Petrolde 100 dolar mümkün mü?’ başlıklı köşe yazılarına bıraktı.
Dipten zirveye tırmanış
Petrole ilgili bu girişi neden yaptınız derseniz, son dönemlerde fiyatların oluşturduğu grafiğin temel sebep olduğunu söyleyebiliriz. Ekonomist Cüneyt Paksoy da aslında yaptığı her konuşmada bu olaya dikkat çeken bir isim.
ABD ham petrolü 5 dolar seviyelerini görürken, 15 dolar seviyelerinde seyreden brent petrol mayıs itibarıyla 70 dolar barajını geçti. Bugünlerde 80 doları zorlayan brent petrolün Türkiye için ne anlama geldiğini Paksoy ile konuştuk…
[Ekonomist Cüneyt Paksoy.]
Üreten de tüketen de kendi konforunu düşünüyor
Kamuoyunda genellikle borsa, altın ve döviz konuşulsa da brent petrolün fiyatı hem küresel piyasalar, hem de Türkiye gibi enerjide dışarı bağımlılığı yüzde 90’ın üzerinde olan bir ülke için çok kritik.
Ekonomist Paksoy da söze Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubundan bahsederek başlıyor… Pandeminin küresel etkilerinin yavaş yavaş silinmeye başladığı bu süreçte iki grubun arz-talep dengesi oturana kadar birlikte hareket edebilmesinin çok önemli olduğunu söylüyor.
Paksoy’a göre petrol arz eden ülkeler koronavirüs nedeniyle çok zorlu bir süreçten geçti. Şimdi bu süreç giderek normalleşiyor. Petrolü arz eden ülkelerin konforu kadar ithal eden eden ülkelerin konforunun da önemli olduğuna işaret ediyor Paksoy. Bu nedenle dünyada büyüme kalıcı hale gelene ve pandeminin etkileri tam olarak silinene kadar petrolün denge fiyatında kalması gerektiği uyarısında bulunuyor.
78 dolar aşılırsa daha da yukarı gidebilir
Brent petrolün fiyatının ülkemiz için neden önemli olduğu konusuna geçmeden önce kısaca mevcut durumu soruyoruz Paksoy’a. Varil fiyatının 15 dolardan bu yana yükseldiğini, 78 dolar seviyesinin önemli bir direnç noktası olduğunu ve bu barajın aşılması halinde 80, 85 dolar bandının önünün açılabileceği bilgisini veriyor. Küçük bir uyarı da yapıyor ve 80, 85 dolar seviyelerini görürsek o zaman da 100 dolar noktasını konuşmaya başlayacağımızın altını çiziyor.
Bu noktada OPEC ve OPEC dışı ülkelerin sorumluluk alması gerektiğini anlatan Paksoy, bir gözümüzün ABD’de olması gerektiğini de söylüyor. Yakın bir zamana kadar stratejik rezervlerine dokunmayan Washington yönetimi son yıllarda bu politikasını değiştirdi. Ayrıca kullandıkları yeni teknolojilerle kaya gazı konusunda da oldukça öne geçtiler. Bu gibi değişimler ABD’yi ihracatçı yaptı.
Bahsettiğimiz gelişmelere “İran’ı da unutmamak lazım” diyerek bir ekleme yapıyor Cüneyt Paksoy ve “Dünyadaki önemli merkez bankalarının faiz kararlarını, küresel enflasyon beklentilerini, Tahran’ın yeniden küresel enerji piyasalarına dönme ihtimalini, hatta delta varyantı konusunu yakından takip etmemiz lazım. Gördüğünüz üzere çok farklı dinamikler var petrol fiyatının belirlenmesinde” ifadesini kullanıyor.
[Uzmanlara göre ABD-İran ilişkilerinin seyri de petrol fiyatlarını doğrudan etkiliyor. Foto: AA]
Petrol fiyatlarının artması Türkiye için ne anlama geliyor?
Büyüteci küresel piyasalardan alıp Türkiye üzerine tutuyoruz ve Cüneyt Paksoy’a petrol fiyatlarındaki bu artışın Ankara için ne anlama geldiğini soruyoruz:
“Merkez Bankasının hesaplamalarında kullandığı bir veri seti var. Bu setin içinde brent petrol de bulunuyor. Para politikalarında, enflasyonla mücadelede önemli bir parametre.
Öte yandan petrol ülkemiz için önemli bir girdi. Enerjide dışa bağımlılığımız sır değil. Kendi enerji kaynaklarımızı kullanana kadar petrol fiyatları bizim için kritik. Sanayi için de değerli bir ürün. Kaldı ki petrol türevi ürünleri de eklerseniz etki çemberinin nasıl genişlediğini görebilirsiniz.
Tüm bunları alt alta koyduğunuzda 80, 85 dolar seviyelerinin bizi zorlayacağını bilmemiz lazım. Peki ideali ne olmalı derseniz, 60, 65 dolar dip seviyeleri, 70,75 dolar tavan seviyeleri olarak kalırsa üreten de tüketen de memnun kalır.
Eğer konfor alanımızın dışında bir rakam olursa cari açık, fazladan döviz ihtiyacı, ÜFE-TÜFE arasındaki makasın açılması gibi artçıları olur. Daha net bir ifadeyle söyleyecek olursak hazinenin ödeyeceği fatura yükselir ve haliyle bu da hepimizi etkiler.
En basitinden tarladan çıkan bir ürünün sizin sofranıza gelmesine kadar geçen sürede dahi petrol en kritik rollerden birinde. Tarım fiyatlarına etkisi var, lojistiğe etkisi var, diğer yanda devam eden küresel çip krizi, navlun ve konteyner fiyatlarındaki artış gibi etmenleri de dahil edince ‘Ankara için petrol fiyatlarının önemi ne?’ sorusu aslında kendiliğinden yanıt buluyor.
Bu nedenle fiyatların dengede kalması Türkiye için de küresel piyasalar için de son derece kritik. Umarım uluslararası piyasalar bu sancılı süreci bir an önce geride bırakır.”
5.5ºC
Ankara
