Kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil kaynaklı yakıtlar hem kısıtlı hem de çevreye olan etkileri nedeniyle olumsuz sonuçlara sebep oluyor. Temiz veya ‘yeşil’ enerji olarak nitelenen ‘yenilenebilir’ kaynaklara yönelim hızla artıyor. Güneş, rüzgar, biokütle gibi kaynaklar yanında hidrojen de önemli temiz kaynaklar arasında ve 1 kilo hidrojen, yaklaşık 2,1 kilo doğalgaz veya 2,8 kilo petrolden elde edilebilecek enerjiyi ağlıyor. Petrol türevlerine göre 1,3 kat daha verimli. Yakıldığında ise atmosfere karbon yerine su buharı bırakıyor. Bu nedenle araçların çalışmasından ısıtma ve elektrik üretimine kadar birçok alanda hidrojenden yararlanmak için projeler yürütüyor.
Türkiye Nükleer, Enerji ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK), Temiz Enerji Araştırma Enstitüsü (TEMEN) Başkanı Dr. Ömer Faruk Tunçbilek, Türkiye’nin hidrojen stratejisine ilişkin şunları anlattı:
Hidrojen Hem Kaynak Hem Taşıyıcı
“Hidrojen, doğada en fazla bulunan elementlerden bir tanesi. Periyodik cetvelde birinci sırada yer alıyor. Su, metan, amonyak gibi iyi bilinen birçok bileşiğin içinde yer alıyor. Hidrojen bir enerji kaynağı olmakla birlikte, çok önemli bir enerji taşıyıcısı. Aynı zamanda depolama ünitesi. Enerjinin bir yerden bir yere naklinde, önemli bir araç olarak değerlendiriyoruz hidrojeni.”
Mavi ve Yeşil Hidrojen
“Elde edilme yöntemine göre hidrojenin pek çok rengi ve özelliği var. TEMEN olarak hidrojenin yeşil ve mavi rengiyle ilgileniyoruz daha ziyade. Zaten pek çok sanayi kuruluşumuz kömür gerektiren sektörlerde, yüksek karbon salınımlı sektörlerde gri hidrojen üretimini devam ettiriyor. Biz ise suyun elektrolizi veya buhar deformasyonu olarak nitelenen, gri hidrojenin karbonunu tutularak mavi hidrojene dönüştürülmesiyle ilgileniyoruz. Temiz enerji enstitüsü olarak da çalışmalarımızı bu yönde ağırlık vermeye çalışıyoruz.”
.jpg)
Enerji Merkezi Olmak İçin Gerekli
“Hidrojen, Türkiye’nin enerji merkezi, üssü olması için önemli kaynaklardan biri. Buna ilişkin yol haritamızı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Sayın Fatih Dönmez açıkladı. Daha önce AB ülkeleri, Çin, Japonya, Güney Kore gibi yüksek teknoloji kullanan ülkeler de yol haritasını açıklamıştı. Türkiye kendi yol haritasıyla 2030 yılında 2 GW 2035 yılında 5 GW ve 2053’te 70 GW elektrolit hedeflerini duyurmuş oldu.”
İklim Anlaşmasının da Bir Gereği
“Türkiye 2021 yılı sonu itibariyle Paris İklim Anlaşması’nın tarafı oldu. Bu anlaşma 2050 yılından itibaren ülkelere net sıfır karbon gibi hedefler koyuyor. Ayrıca AB 2026 sonunda sıfır karbon uygulamasına geçecek ve ihraç ürünlerinde karbon ayak izini denetleyecek. Bu çerçevede Türkiye ve dünyada üretim gerçekleştirilirken karbon emisyonunun çok düşük ölçeklerde olması önem arz ediyor. Özellikle enerji yoğun sektörlerde, demir-çelik, çimento gibi sektörlerde hidrojenin karbon emisyonu olmayan bir yakıt olarak kullanılması, yeşil ihracatın önemli bileşenlerinden olacaktır.”
Hidrojenle Çalışan Golf Aracı Yaptık
“TEMEN olarak bir laboratuvarımız var. Burada bir eko-karavan ve bir de golf aracımız bulunuyor. Bunlar hidrojen tahrikli motorla çalışıyorlar. Karavanımız, deprem bölgesinde hizmet de verdi. Golf aracımız ise hidrojenle çalıştırıldı ve yürütülüyor. Karbon emisyonu olmayan, daha çevreci, daha doğal bir hayat için mobiliteyi sağlayacak bir çözüm için de çalışıyoruz. Burada öncelik lojistik hizmetlerde, taşımacılıkta olacak. Örneğin otobüslerde, yük TIR’larında kullanılmasını hedefliyoruz. Teknolojinin gelişmesiyle binek araçlarında, günlük yaşamda kullanılır hale gelecek. Golf aracımızda güneş enerjisiyle kendini şarj etme özelliği de var. Yani elektrikli araçların alternatifi değil, birlikte kullanılabilecek ir teknoloji ve böylelikle verimliliğin artacağını düşünüyoruz.”
Türkiye’nin Yenilenebilir Kaynakları
“Allah bizim ülkemize çok güzel bir jeopolitik konum vermiş. Çok güzel güneşlenme süresi, rüzgar kapasitesi vermiş. Bunlara ek olarak yeşil hidrojen üretim merkezi olmaya aday bir ülkeyiz. Enerjide yeşil dönüşüme hizmet edecek unsurlardan bir tanesi yeşil enerji üretimi. Yeşil hidrojen potansiyeli yüksek bir ülke konumundayız. Hidrojen eski bir teknoloji olsa da enerji olarak kullanılması, jeopolitik sıkıntılardan sonra başladı. Önce dünya pandemiyi yaşadı ve lojistik zincirde ciddi kırılmalar oldu. Daha sonra Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle Avrupa’da yeni enerji yolları arama mecburiyeti ortaya çıktı. Bu bütün durum da dünya ülkelerini arz güvenliğini gerçekleştirebilmek için yeni bir enerji arayışına itti. Hidrojen hep vardı ama artık iyi bir enerji taşıyıcısı, ileticisi ve belirli oranlarda doğalgazın destekleyicisi olarak da kullanıma sunulmuş oldu.”
Hidrojen Yatırımına Teşvik
“Türkiye’de hidrojen ve karbon yakalama teknolojileri üzerine çok ciddi ve önemli bir çağrıya çıktık. Bu çağrı ile birlikte Türkiye’de hidrojen ekosisteminin hızlı bir şekilde kurulmasını, hızlı bir değer zinciri oluşturulmasını ve ivedilikle Türkiye’nin de bu hidrojen trendinde olması gereken yeri arzuluyoruz. Pek çok sektörde çalışan kurumumuzla görüşmeler yapıyoruz. Onlarla çeşitli iş birlikleri, konsorsiyumlar oluşturuyoruz. Hidrojen üreten elektrolizlerden tutun, mobilite kullanılan yakıt hücrelerine kadar pek çok çalışma alanımız mevcut. Hidrojen, savunma sanayiinden tekstile, çelik üretiminden çimentoya kadar birçok sektörde kullanılan bir kaynak. Depolanması, sıvılaştırılması da çok önemli teknolojiler. Bu nedenle TENMAK, bu projelere 50 milyon TL’ye kadar hibe destek sağlıyor. Ürün geliştirme çalışmaları, ‘know-how’ olarak kalmasın, sanayide kullanılabilir olsun istiyoruz. Bu nedenle sanayi firmalarını üretimin, geliştirmenin içinde görmek istiyoruz.”
Hidrojen Teknolojileri ve Karbon Yakalama
“Teşvikler iki alanda veriliyor. Birincisi hidrojen teknolojileri ki bunlar üretim, depolama, sıvılaştırma, yakıt hücreleri gibi konuları içeriyor. Günlük 100 kilo üretim sağlayan veya yakıt hücrelerinde en az 10 KW enerji sağlayan sistemlere destek verilecek. İkinci olarak da karbon yakalama teknolojileri geliştiren projelere destek veriliyor. Bu da çok önemli çünkü dünyanın daha yeşil, daha temiz bir hale gelmesinde karbon yakalama teknolojileri çok önemli bir yer tutacak. Bunda da günlük bin ton karbon yakalama teknolojisinden bahsediyoruz.”
Teknofest ve Mobil Oyun
“TENMAK olarak genç arkadaşlarımızın laboratuvarlarımıza gelmesini arzu ediyoruz. Teknofest kapsamında hidrojenle çalışan araçların yarışmasını uygulayan taraftayız. Mobil cihazlar için bir uygulama geliştiriyoruz. Bilgisayarlara da indirilebilecek. Bu oyun sayesinde yediden yetmişe herkese temiz enerji üretimi öğretilebilecek. Türkiye’nin enerjisi, enerjinin TENMAK’ı, TENMAK’ın da TEMEN’i var diyoruz.”
ÖMER FARUK TUNÇBİLEK KİMDİR?
1988 yılında doğan Tunçbilek, 2010 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Bosna-Hersek ve Çin’de enerji üzerine çalışmalar yaptı. 2012-2018 arasında AB IPARD fonlarına ilişkin yenilenebilir enerji çalışmaları yürüttü. 2018 yılında Savunma Sanayi Başkanlığı’nda göreve başlayan Tunçbilek, 2022 yılında TEMEN Başkanlığına atandı.
Kamera: Sercan Türkyılmaz
Kurgu: Resul Daban
14.8ºC
Ankara
