Türkiye'nin vazgeçilmez içeceği çayın 100 yıllık hikayesi

Çay bitkisinin dünyada Çin’den yayıldığı biliniyor.

Çay yapraklarının sıcak suda bekletilmesiyle ortaya çıkan içecek, içindeki tein maddesi nedeniyle yorgunluğu alıyor, zihni açıyor, kılcal damarlara oksijen taşıyarak ağrıları gideriyor ya da hafifletiyor. Bu nedenle sabah kahvaltısından itibaren gün boyu tüketiliyor.

Siyah ve yeşil çay, en çok tüketilen türleri olurken, beyaz çay ise şifa kaynağı olarak görülüyor. Çayı şekerle içen, sütle ya da limonla sevenler bir hayli fazla.

Kışın sıcak, yazın ise soğuk, buzlu tercih ediliyor.

1924'te kanun çıkarıldı

Çay, 17’inci yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda da biliniyor ve tüketiliyordu. Avrupa’yı kahve ile tanıştıran ve sevdiren Türkler, 20’inci yüzyıla gelirken, Türkiye’de çay üretilmesi konusunda araştırmaları başlattı.

1917 yılında Halkalı Ziraat Mektebi Ailesi Müdür Vekili Ali Rıza Erten başkanlığında yapılan araştırmalar sonrasında en uygun bölgenin Karadeniz olduğu tespit edildi.

1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduktan sonra da çay konusu ihmal edilmedi. 1924 yılında TBMM tarafından çıkarılan 407 Sayılı Yasa ile “Rize ili ve Borçka kazasında fındık, portakal, mandalina, limon ve çay yetiştirilmesi” kararı alındı.

Böylece ana kaynak olan Doğu ve Güney Asya’ya alternatif üretimi için harekete geçildi.

Çok sevildi, hep içildi

Çay, Türkler tarafından çok sevildi ve milli içecek haline getirildi.

Rize Çay Araştırma ve Uygulama Merkezi verilerine göre nüfusun yüzde 96’ı her gün çay içiyor. Günlük çay tüketimi ise 245 milyon barağın üzerinde.

ÇAYKUR’un 2021-2022 yılı verilerine göre kişi başı tüketim yıllık 3,5-4 kilogram kuru çay seviyesinde.

Türkiye, dünyada kişi başına en çok çay tüketen ülke olurken, dünyanın de en büyük 3’üncü çay pazarını oluşturuyor.

Rize ile özdeş

Türkiye’de üretilen çayın yarısından fazlası Rize’de yetiştiriliyor.

Yılın büyük bölümünde yağışlı olan Karadeniz bölgesinde Trabzon, Artvin, Ordu ve Giresun gibi illerde de çay üretimi yapılıyor. Bölgenin en önemli gelir ve istihdam kanalları arasında yer alıyor.

Karadeniz Bölgesi’nde özel sektöre ait 229, kamuya ait 45 çay işleme tesisi bulunuyor. Bu bölgede yetişen çay, dünyada da ‘Türk Çayı’ olarak tanınıyor.

25 ayrı çeşit üretim

Son yıllarda ürün çeşitliliği konusunda da önemli adımlar atıldı. ÇAYKUR, aralarında organik, yeşil, beyaz, pudra gibi türlerin olduğu 25 ayrı çay ve çay ürününü üreterek tüketicilere sunuyor.

Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi bünyesinde bir ‘Çay Gen Bankası’ oluşturulurken, Sri Lanka’da “deprem dönemindeki yardımlarından dolayı” bir çay türüne ‘Erdoğan Çayı’ adı verilmişti.

İnce belli bardakça “tavşan kanı” Türk Çayı, ‘UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras’ listesinde yer alıyor. Çayın etkisi nedeniyle Rize-Artvin Havalimanı’nın kulesi de ince belli çay bardağı şeklinde yapıldı.