Tarımın beşiği Anadolu toprakları, pek çok ürünün yetişmesine elverişli bereketli topraklara sahip. Bu ürünlerden birisi de ceviz. Ceviz üretiminde Türkiye büyük potansiyel sahibi. Ancak bu potansiyeli doğru kullanamıyor ve cevizi zaman zaman ithal ediyoruz. Yıllık 150 bin tona yaklaşan ceviz tüketimimizin ancak 3’te 1’ini bu verimli topraklarda üretebiliyoruz.
Ülkemiz, kişi başı tüketiminde dünyada ilk 3’e giren bir potansiyele sahip. Sadece kuruyemiş olarak değil, tatlılarda, salatalarda, böreklerde de severek kullanıyoruz.
Cevizi seviyoruz. Ancak sevgimizle elde etme çabamız doğru orantılı değil.
Hem üreticiye hem de ülke ekonomisine büyük kazanç sağlamaya aday cevizin üretiminde, devlet teşviklerinden nasıl yararlanılır? Bireysel olarak bu konuda nasıl girişimci olunur? Ceviz Üreticileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Ali Toker ile konuştuk.
Toker, cevizi ithal etmemizde en büyük nedenin yeteri kadar üretim yapılmaması olduğunu söylüyor. Üretimin neredeyse her aşamasında girişimcilere devlet teşviklerinin olduğunu ama hala bununla ilgili bir organizasyon oluşturulamadığına dikkati çeken Toker, üretimin, artan tüketimi karşılamadığını vurguluyor.
“Doğru toprak analizi yapmak önemli”
Toker, toprakları daha verimli kullanmak için, girişimcilerle devletin ortaklaşa bir çalışma yürütmesi gerektiğini, böylelikle Türkiye’nin üretim potansiyelinin artacağı görüşünde.
“Türkiye aslında her anlamda bir ceviz ülkesi. Her sebze ve meyvede olduğu gibi ceviz üretmek içinde doğru hava, su, toprak ve tohum ya da fidana ihtiyaç var, sonrasında da bu yatırımı yapacak girişimcilere. Cevizi üretirken aslında 3 aşamadan bahsedebiliriz. Bahçenin kurulması, 5 ila 7 yıl boyunca ağaçların verimli hale gelmesi ve bu süreçte beslenmesi. Ardından ürününüzü üretiyorsunuz ve hasat etmeniz lazım.
Türkiye’nin genelde her bir bölgesindeki hava şartları ceviz yetiştirmek için de uygun. O yüzden doğru toprağı bulmamız gerekiyor. Ceviz aslında çok seçici bir ürün değil ama toprağının çok ağır olmaması, derinliğinin iyi ayarlanması gerek. Yetiştirmeden önce üreticinin doğru toprak analizi yapması son derece önemli.”
Ceviz bahçesi kurmada devlet desteği
Ceviz üreticiliğini artırmak için devlet desteklerinin olduğunu söyleyen Toker, orman özelliğini yitirmiş bazı arazilerin, 49 yıllığına çok makul fiyatlarla üreticilere tahsis edildiğini ve bunun oldukça önemli bir destek olduğunu ifade ediyor.
“Yatırımın doğru olabilmesi için doğru fidanla başlayın”
Ceviz üreticiliğinde fidan kalitesinin önemine vurgu yapan Toker, doğru fidanı toprakla buluşturmak için danışmanlık hizmetinin alınabileceğini söylüyor.
“Ceviz büyüdükçe ki 5 ila 15 seneden bahsediyoruz, su ihtiyacı artıyor. Bunun için en baştan su fizibilitesini oluşturmak gerekiyor. Bu ilk aşamayı tamamladıktan sonra da doğru fidanı seçmek gerek. Fidan için de destek programları mevcut. Burada da önemli olan doğru çeşitlerini seçmek. Bu konuda doğru kanallardan danışmanlık almanın çok önemli olduğunu düşünüyorum. Türkiye’de dünya standartlarında ihracatlarını yapan fidancılarımız var. En güzeli doğru bilgiyle, doğru danışmana ulaşmak ve o fidancıları bulabilmek.
Ceviz gibi uzun vadede dönüşü olan bir yatırım yapıyorsunuz ama fidanınızın kötü olduğunu belki 3 sene sonra ortaya çıkıyor ve o süreniz boşa gidiyor. O yüzden baştan doğru fidana ulaşmak çok önemli. Bu uzun ve meşakkatli yatırımın doğru olabilmesi için doğru ekipmanla doğru fidanla doğru toprakla başlayın.”
“Bölgedeki su kaynaklarından emin olunmalı”
Pek çok meyve ve sebzede de olduğu gibi cevizin de suya ihtiyaç duyduğu bir meyve olduğunu belirten Toker, su kaynaklarının azaldığını göz önünde bulundurarak, yatırımcının seçtiği bölgedeki su kaynaklarından emin olmasının kritik önemde olduğunun altını çiziyor.
“Ceviz oldukça su isteyen bir bitki. Su kaynaklarımızda tüm dünyada olduğu gibi tükeniyor. Büyük yatırımlarda özellikle ağaçlara teker teker istedikleri o sulama rejimini uygulamak elle mümkün değil. İlk yapmanız gereken şey fidanı diktikten sonra doğru bir damlama sulama sistemini bahçenize uygulamanız. Bu yatırımı yapmanız gerekiyor ki bu da zaten teşvik kapsamında olan bir şey. Suyun ağaçlara ulaşmasını sağlayacağınız bütün sistemlerle ilgili Ziraat Bankası’nın uygun faizlerle 5 sene geri ödeme şartlarıyla destekleri mevcut."
“Ölçek ekonomisine dikkat edilmeli”
Ceviz üretiminde ölçek ekonomisinin önemine değinen Toker, yatırımların 300-300 dekar çerçevede yapılmasını öneriyor.
“İleride bunun bir hobi değil de bir iş olmasını düşünüyorsak ki ancak kendi tüketimimizi karşılar hale gelebiliriz, ölçek ekonomisine çok dikkat etmek gerekiyor. Çünkü biz artık her üründe olduğu gibi tarımda da dünyayla rekabet ediyoruz. 5 veya 10 dekarlık ufak arazilerle yapmak bir hobinin ötesine geçmiyor. Türkiye’de öyle yüzlerce yatırım var. O yüzden minimum 200-300 dekar çerçevesinde yatırımlar yapılması lazım. Eğer kaynağınız sadece 20 dönüme yetiyorsa o zaman önerimiz, bir anlamda kooperatifçilik gibi 10-15 kişinin bir araya gelerek verimli yatırımlar yapması. Çünkü 20 dekarda da bir traktör alıp, su çıkartmanız gerekiyor 200 dekarda da. O yüzden daha büyük ölçeği teşvik etmekte fayda var.”
İlerisi için de işletmeyi kurmak gerekiyor. Şu anda bu konuyla ilgili Ziraat Bankası’nın oldukça teşvik edici güzel kredi imkanları var. Bahçenizi kurma konusunda size 5 sene ya da 7 sene vadeli normal piyasa faizinin yüzde 50’sine kadar devlet tarafından desteklenen sübvanse edilen kredi imkanları mevcut.”
Bir işletmenin ancak 6’ncı veya 7’nci senesinde kendi kendine o seneki masrafını döndürür hale geldiğini söyleyen Ceviz Üreticileri Derneği Ali Toker, ortalama 10’uncu senesinde ilk masraflarını çıkarttığını belirtiyor.
“12 ve 14’üncü senede de hasat ve kurutma işlemi ve ekipmanlarıyla beraber toplam geri dönüş oluyor. Halbuki bizim şu an ki vade şartlarımız 5 ila 7 sene. O yüzden bir işletmenin doğru yatırım yapıp kararını verebilmesi için bence burada bankanın vade konularında esneklik göstermesi ve üreticiye kolaylık sağlaması gerekiyor.”
Zirai danışmanlık alınabilir
Girişimcilerin üretim sürecinde zirai danışmanlık almalarını da öneren Toker, "Bu işin nasıl yapılacağı ile ilgili yatırımcının bilgi eksikliği var. Üreticinin doğru teknik bilgiye ulaşabilmesi için doğru zirai danışmanlık alması önemli. Yetiştirdiğiniz ufak fidanın 10-15 sene sonra kocaman verimli ağaçlar olması için nasıl beslenmesi gerektiğini ve nasıl korunması gerektiği konusunda destek alınabilir" diyor.
Bir ağaçtan yaklaşık 2 bin ceviz dökülüyor
Bir ceviz ağacının üzerinde yaklaşık 2 bin tane cevizin olabileceğini anlatan Toker, bu miktarlardaki cevizlerin hasadı için mekanizasyon süreçlerinin olduğunu söylüyor.
“Bu tip büyük yatırımlarda eğer verim almak istiyorsak bahçeyi baştan mekanizasyona uygun şekilde kurmak oldukça önemli. Hasat zamanında doğru mekanizasyonu kullanmanız gerekiyor. Yani cevizi ağaçtan silkelemek. Yine yerden cevizleri mekanizasyonla toparlamak. Sonrasında cevizi bir kurutma süreci var çünkü belli bir nemi var. Cevizin içindeki nemi yüzde 9’a indirmezseniz eğer bir süre sonra küflenme riski doğuyor. Doğru şartlarda kurutulan bir ceviz, 12 aya kadar sağlıklı bir şekilde tüketilebilir.”
“Eğer sabrederseniz karlı bir yatırım olabilir”
Toker, her tarım ürününde olduğu gibi ceviz üreticiliğinde de risklerin olduğuna vurgu yapıyor. “Tarım açık havada yapılan bir fabrika üretimi gibi” diyen Tokel, burada doğaya bağlı olunduğunu ve sürprizlerle karşılaşmanın çok mümkün olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Pek çok risk riskleri barındıran ciddi bir yatırım. Cevizde 10-15 seneye varan geri dönüşlerden bahsediyoruz. O kadar dayanırsanız eğer ve doğru şekilde bahçenizi yönetebilirseniz o zaman karlı bir yatırım olabilir.”
"3 yıldır para harcıyorum, hiç pişman değilim"
Girişimci Hüseyin Üner ise Edirne’de 3 yıldır ceviz yetiştiriciliği yapıyor. 8 buçuk dönümlük tarlasında 240 ceviz ağacı var.
Bu sene yeni yeni meyvesini verdiğini söyleyen Üner bu yatırımı yaptığı için hiç pişman olmadığını anlatıyor:
“Yaptığım araştırmalara göre bu yatırım karlı gözüküyor. Ağacın 8 yaşına geldiğinde ne kadar ürün verdiğini öğrenince ‘İyi ki de bu işe girmişim’ dedim. 3 yıldır zevkle para harcıyorum ama sonrası için iyi bir yatırım olduğunu anladım ve hiç pişman değilim. Birkaç sene sonra daha da memnun olacağım.
Bu yaz başında ağaç başı 1’er kilo ceviz aldım ve henüz bu ağaçlar 3 yaşında. Bakımını eşimle yapıyoruz. Hasat zamanında da şanslıydık. Hasadı da Cenabı Allah kendi yaptı. Yağmur yağdı, rüzgar esti kendiliğinden döküldü. Makinam da yoktu. Alayım mı diye düşünürken, kendiliğinden düştüler. 100 tane varsa 90 tanesi yerde yeşil kabuğundan çıkmıştı da hazırdı bile.”
Ceviz çetin mi? Aslında değil. Lezzetinin yanı sıra vücuda; bakır, kalsiyum, demir, selenyum, çinko gibi mineraller sağlayan, büyüme ve gelişme, sindirim ve nükleik asit sentezi gibi metabolik aktivitelere katkıda bulunan ceviz düzenli tüketildiğinde bağışıklık sistemini güçlendirir. yararı ve potansiyeli çok, yapılması gereken tek şey o patansiyeli kullanmak.
5.7ºC
Ankara
