22 gün 22 gece süren destan: Sakarya Zaferi

''Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o satıh bütün vatandır.''

Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, tam 100 yıl önce Sakarya Meydan Muharebesi'nin sonucunu da bir milletin kaderini de bu emirle değiştirdi.

Uçsuz bucaksız bozkırıyla Ankara'nın Haymana ilçesi... Burası Sakarya Meydan Muharebesi'nde, Türk'ün ölüm kalım savaşı verdiği topraklar.

Zafer bu topraklarda yazıldı

Harp coğrafyası alanında çalışan araştırmacı Selim Erdoğan, İstiklal Savaşı'nın dönüm noktasına sahne olan bu alanı adım adım tanıyor. Güçlükle çıkılan Mangal Dağı, Yunan ordusunun taarruza geçtiği yer.

"23 Ağustos 1921 günü her şey burada başladı. Yani saat 11 sularında Yunanlıların ilk taarruz ettiği mevziler bu mevziler. Fakat şimdi nasıl bir fırtınanın içindeysek, 23 Ağustos günü bunun kat ve kat fazlası, gök gürültülü sağanak yağışlı ve mevzideki askerin iğne gibi tozun dolduğu bir fırtına canlandırın gözünüzde. Bizim topçumuz fırtınanın etkisiyle nedeniyle tabii çok net görüşü olmadığı için kendi askerini vurmak kaygısıyla ateşi kesmek zorunda kalır."

[Fotoğraf: AA]

Mevzileri kadınlar kazdı

Toprakla bütünleşmiş mermi kovanı çarpışmanın tanığı. Mangal Dağı boyunca uzanan mevzilerse çevre köylerdeki kadınların eseri.

Sayısal üstünlük Yunan ordusundaydı ama Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın taktiğiyle savaşın gidişatı değişti. Selim Erdoğan, konuyla ilgili şunları anlatıyor:

"Sol kanadını sürekli sahte recatla sürekli düşmanı muharebenin içinde tutarak iştahlandırarak üzerine çekiyor. Mevzilerinden, ikmal yollarından uzaklaştırıyor. Bunu yaparken kendisi kendi ikmal yollarına yaklaşıyor, cephesini daraltmış oluyor. Süvari grubu o da düşmanın arkasına boşluk bıraktığı yerden ikmal yollarını vurarak sürekli düşmanı bozkırın ortasında aç susuz, cephanesiz bırakıyor."

Son savunma hattı: Çal Dağı

Çal Dağı, Türk ordusunun en son çekildiği alan. Ufukta Mangal Dağı zorlukla seçilebiliyor.

Selim Erdoğan, "30 Ağustos gece yarısından sonra yerleştiğimiz ve üç gün boyunca inatla savunacağımız savunma hattımızın omurgası Çal Dağı. General Papulas’ında artık Çal Dağı alındıktan sonra Türk’ün takati kalmaz, yarılır, cephesi bozulur diye güvendiği bir nokta. General Populas hattı müdafaa denilen şeyin vatan savunurken burada söz konusu olmadığını anlıyor" diyor.

Zaferin isimsiz kahramanları

Muharebe 78 kilometrelik hat boyunca 22 gün 22 gece sürdü, zafer Türk ordusunun oldu.

Sakarya'nın Türk'ün son ocağı olduğunu söyleyen Selim Erdoğan, "Haymana toprakları son kaledir. Çünkü biz geri çekilişimizin sadece Yunanlılara karşısında değil, asıl Yunanlıların hamiliğini yapan İngilizler karşısında da çekilişimizi durduğumuz, burası vatan, burası Türk toprağı dediğimiz yer burası, bir daha geri adım atmadığımız yer burası, 360 senedir devam etmekte olan o geri çekilmenin sona erdiği yer burası" diyor.

Sakarya Meydan Muharebesi ile bir yıl sonra gelecek büyük zafere giden yolda en büyük adım atıldı. İsimleri dahi bilinmeyen nice kahramanlarsa bugün bu topraklarda yatıyor. 

Haber: Cansu Atıcı

Kamera: Tahsin Özkan, Bülent Uzun