24 Haziran seçiminde nasıl bir sistem için oy kullanacağız?

Cumhurbaşkanlığı adaylığı

Adaylarda aranacak özelliklerde bir değişiklik olmadı.

Adayın, milletvekili seçilme yeterliliğinin yanı sıra, 40 yaşını doldurmuş, üniversite mezunu olması yeterli. Ancak kişinin kendi isteği aday olmasına yeterli değil. Bunun için aday olarak gösterilmesi gerekli.

Daha önce,
En az %10 oy almış partiler ya da 20 milletvekili aday gösterebiliyordu.

Şimdi,
En az %5 oy almış partiler ya da 20 milletvekili aday gösterebiliyor. Bunlara ilave olarak 100 bin imza ile aday gösterme imkanı getirildi. 

Yürütme yetkisi artık Cumhurbaşkanı’nda

Cumhurbaşkanı artık yürütme görevini üstleniyor, Başbakan ve Bakanlar Kurulu olmayacak.

Eski sistemde Cumhurbaşkanı teammüllere uygun olarak genellikle en çok oyu almış partiye hükümeti kurma görevi veriyordu. Başbakan adayı oluşturduğu Bakanlar Kurulu listesini Cumhurbaşkanı’nın onayına sunuyordu. Bu onaydan sonra hükümet TBMM’den güven oyu alarak göreve başlıyordu. 

TBMM’ye sadece yasama görevi

Yeni sistemde TBMM sadece yasama ile görevlendiriliyor. Artık Başbakan olmayacak. Bakanları atama ve görevden alma yetkisi yürütmenin başı olarak Cumhurbaşkanı’na ait. Eğer Cumhurbaşkanı bir milletvekilini bakan yaparsa o kişinin vekilliği de düşüyor. Bunda amaç yasama ile yürütmenin tamamen birbirinden ayrılması. Cumhurbaşkanı, bakanlarla birlikte başkan yardımcıları da atayıp görevden alabilecek. Yürütme görevinin el değiştirmesiyle birlikte Başbakan'ın ve Bakanlar Kurulu'nun yetkileri de Cumhurbaşkanı'na devrediliyor. 

Bütçeyi Cumhurbaşkanı yapacak

Bütçe daha önce hükümet tarafından hazırlanıp TBMM’de onaylanıyordu. Artık icranın başı Cumhurbaşkanı. Bu nedenle bütçe yapma işi de Cumhurbaşkanı'nın görevi. Ancak onay makamı yine TBMM.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri

Cumhurbaşkanı yürütme görevi için gerekli kararları kararnamelerle alabilecek. Bu kararnameler Anayasa ile güvence altına alınmış temel hak ve özgürlükler ile görevleri kapsamayacak. Kanun ile düzenlenen konularda kararname çıkartılamayacak. Eğer bir kararname ile düzenlenen konuda yasa çıkartılırsa kararname geçersiz hale gelecek.

Sorumlu Cumhurbaşkanı 

Daha önce Cumhurbaşkanı bireysel kararlarında sorumsuzdu. Yani kararlarından dolayı bir hukuki sorumluluğu yoktu. Artık yürütmenin başı olacağı için sorumlu hale geliyor. Cumhurbaşkanı'nın kararları yargı denetimine açılıyor. 

Partili Cumhurbaşkanı

Yapılan düzenlemelerden biri de partili Cumhurbaşkanı'ydı. Bu düzenleme hali hazırda yürürlükte. Yeni dönemde de Cumhurbaşkanı partisinden ayrılmayacak.

Milletvekili sayısı yükseliyor

550 olan vekil sayısı 600’e çıkacak.

Seçme yaşı da düşürüldü.

Seçilme yaşı artık 18

Daha önce seçme yaşı 18'e düşürülmüştü. Yani 18 yaşını dolduranlar oy kullanma hakkı elde etmişti. Yeni sistemde seçilme yaşı da 18’e düşürüldü. Artık 18 yaşını dolduranlar milletvekili olabilecek. 

Cumhurbaşkanı'nı TBMM denetleyecek

Önceki sistemde TBMM Başbakan ve Bakanlar Kurulu'nu denetleme görevine sahipti. Yeni sistemde de yürütmeyi denetlemeye devam edecek. Sözlü soru hariç tüm denetleme mekanizmaları aynen korundu. Sözlü soru da yürütme artık TBMM içinde olmayacağı için fiilen sorun oluşturmaması adına kaldırıldı.

TBMM Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma da açılabilecek. Cumhurbaşkanı, Yüce Divan'a kadar uzanabilecek olan bu soruşturma sırasında seçim kararı veremeyecek.

TBMM’nin değişmeyen yetkileri

Meclis'in para basma, af çıkartma, savaş ilanı, milletlerarası andlaşmaları onaylama gibi konulardaki yetkileri aynen korunuyor. Cumhurbaşkanı’na savaş ve kalkışma hallerinde 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan etme yetkisi veriliyor. Ancak TBMM’nin de onayı şart. Meclis olağanüstü hali kaldırma ya da uzatma kararları alabiliyor.
  

Kaynak: Anayasa, TRT Haber