Yer Çankaya Köşkü. Cumhuriyet'in ilanından bir gece öncesi. Mustafa Kemal kararlılıkla konuklarına seslendi:
"Efendiler! Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz".
Bu tarihi kararla Türk ulusu yeni bir yolculuğa çıkıyordu. Bir dönem resmen kapanıyor, Cumhuriyet dönemi açılıyordu.
Bugünlere gelmek hiç de kolay olmamıştı. Yokluklar içinde verilen Kurtuluş Savaşı'ndan zaferle çıkılmış ardından da Türk ulusunun varlığını masada kabul ettirme savaşı başlamıştı. Lozan’da müzakereler sürerken devletin hükümet şekli belli değildi.
"Atatürk, Cumhuriyet fikrini öğrencilik yıllarında araştırmaya başladı"
Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selma Yel, Lozan'a heyetler davet edilirken İstanbul hükümetinin de davet edildiğini söyleyerek, "Burada TBMM’nin tepkisi 1 Kasım 1922'de saltanatın acilen kaldırılması şeklinde olmuştur. Saltanat kaldırılmıştır ama yerine de bir şey konmamıştır" dedi.
Türk devletinin bağımsızlığı Lozan Anlaşması ile uluslararası arenada kabul edildi. Ama hükümet sistemiyle ilgili tartışmalar hala sürüyordu. Mevcut sistem yürümüyor, hükümetin işleyişi zorlaşıyordu. Atatürk çözümün, Cumhuriyet'te olduğunu görüyordu.
Selma Yel, "Mustafa Kemal’de Cumhuriyet fikri ilk defa ne zaman çıkmıştır? Harp okulundaki öğrencilik yıllarına kadar gittiğini görüyorsunuz. Okumuş araştırmış, kafasında olgunlaştırmaya çalıştırmıştır daha 1902'lerde" dedi.
Fethi Okyar'ın istifasıyla devlet hükümetsiz kalınca Atatürk harekete geçti. Selma Yel, konuyla ilgili şu bilgileri verdi:
"Diyor ki Fethi Okyar'a istifa et. Siyasi karmaşa olsun. Diğer taraftan güvenilir vekillere haber uçuruluyor, sakın bu hükümette görev almayın."
"Türkiye Devleti'nin hükümet şekli Cumhuriyettir"
Tarih 28 Ekim 1923. Cumhuriyet'in ilanından bir gece önce... Atatürk, Çankaya Köşkü'nde yakın çevresine Cumhuriyet'in ilan edileceğini açıkladı. Anayasanın en önemli değişikliği birinci maddede yer aldı:
"Türkiye Devleti'nin hükümet şekli Cumhuriyettir."
Bir gün sonra 29 Ekim 1923'te Meclis toplandı, anayasa değişikliği tartışılmaya başlandı. Akşam saatlerinde de değişiklik kabul edildi.
Ankara mebusu Mustafa Kemal, 158 mebusun oyunu alarak Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Ardından atılan 101 pare top atışı Cumhuriyet'in ilanını dünyaya duyurdu.
Haber: Duygu Özdemir
Kamera-dron: Tahsin Özkan
Kurgu: M. Kürşat Aydın
3.3ºC
Ankara
