Bakan Yılmaz Tunç: Arabulucuya 5 milyon 785 başvuru geldi

Bakan Tunç, Beyoğlu'ndaki bir otelde Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Konseyi ile Adalet Bakanlığı işbirliğiyle yürütülen "Türkiye'de Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Geliştirilmesi Projesi" kapsamında düzenlenen "Uzlaştırma Uluslararası Sempozyumu"na katıldı.

Buradaki konuşmasında Tunç, 16 Aralık 2020'de başlayan projenin 3 yıl sürmesinin planlandığını ancak sonrasında 9 ay daha uzatıldığını aktardı.

Faydalanıcısı Ceza İşleri ve Hukuk İşleri genel müdürlükleri olan projenin temel hedeflerinden bahseden Bakan Tunç, bu hedeflerden birinin "cezada uzlaştırma" olduğunu belirtti.

Kira davalarındaki 169 bin 255 başvurudan 87 bin 149'u anlaşmayla sonuçlandı

Bakan Yılmaz Tunç, alternatif uyuşmazlık çözüm yönteminin önemine dikkati çekerek, buradaki hedefin yargının iş yükünü azaltmak değil, toplumsal barışı sağlamak, uyuşmazlıkları dostane bir yöntemle her iki tarafın memnun olacağı şekilde çözüme kavuşturmak olduğunu ifade etti.

Hukuk yargılamasında en etkin alternatif uyuşmazlık yönteminin arabuluculuk sistemi olduğunu dile getiren Tunç, Türkiye'de halihazırda 45 bin 960 arabulucu bulunduğunu anlattı.

Tunç, arabuluculuğun Türkiye'de ilk kez 2013'te sisteme girdiğini ve 2018'de iş, 2019'da ticari, 2020'de ise tüketici uyuşmazlıklarında zorunlu arabuluculuk sisteminin başlatıldığını anımsattı.

Zorunlu arabuluculuk kapsamında önemli gelişmeler sağlandığını belirten Tunç, "Kira davalarında arabulucuya başvuru sayısı 169 bin 255'i buldu. Bu başvurulardan 87 bin 149'u anlaşma ile sonuçlandı. Anlaşmama sayısı 62 bin 783. 87 bin 149 uyuşmazlığın anlaşmayla sonuçlanması demek 174 bin vatandaşımızın adliyeye düşmemesi, yargıya gitmemesi demek." bilgisini verdi.

Arabulucuya 5 milyon 785 başvuru geldi

Bakan Tunç, 1 Eylül 2023'ten itibaren ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklardan kaynaklı 45 bin başvuruda anlaşma sayısının 10 bin 223 olduğuna işaret ederek, kat mülkiyeti uyuşmazlıklarından kaynaklı 8 bin 918 başvuruda anlaşma sayısının 2 bin 957, komşuluk hukuku uyuşmazlıklardan kaynaklı 3 bin 797 başvuruda anlaşma sayısının 1281, tarımsal üretim sözleşmelerinden kaynaklı 530 başvuruda anlaşma sayısının ise 124 olduğunu aktardı.

Tunç, 2013'ten itibaren tüm başvuru sayılarına bakıldığında, toplamda 5 milyon 785 bin başvurunun arabuluculuk önüne geldiğini, bunların 3 milyon 732 bininin anlaşmayla sonuçlandığını belirterek, ortalama başarı oranının yüzde 67 olduğunu anlattı. Tunç, toplamda 678 mahkemenin iş yüküne tekabül eden bir başarının söz konusu olduğunu vurguladı.

Farklı bir alternatif uyuşmazlık yöntemi olan "tahkim"in Türk hukuku açısından tarihini anlatan Tunç, 2014'te kurulan İstanbul Tahkim Merkezi'ne 2020'de 55, 2021'de 94, 2022'de 107, 2023'te ise 138 başvuru yapıldığını dile getirdi.

Bakan Tunç, 2020'de tahkime konu toplam uyuşmazlık miktarı 300 milyon lirayken, 2023'te dava uyuşmazlık miktarı toplamının ise İstanbul Tahkim Merkezi için 15 milyar liraya ulaştığını ifade etti.

"32 bin 424 uzlaştırmacı bulunuyor"

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, ceza hukukunda alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından birinin "uzlaştırma" kurumu olduğuna işaret ederek, uzlaştırmada elde edilen çıktıların, uyuşmazlıkların hızlı, dostane ve barışçıl bir şekilde çözülmesine verdikleri önemi bir kez daha gösterdiği söyledi.

Bakan Tunç, uzlaştırma verileriyle ilgili şu bilgileri paylaştı:

"Halihazırda uzlaştırmacı siciline kayıtlı 32 bin 424 uzlaştırmacı bulunmaktadır. 2017'den günümüze kadar uzlaştırma müzakerelerine geçen toplam 2 milyon 9 bin 385 dosyadan 1 milyon 664 bin 980'inde uzlaşma sağlanmıştır. Yani, müzakere edilen uzlaştırma dosyalarının yüzde 83'ü uzlaşmayla neticelenmiştir. Başka bir ifadeyle söz konusu dönemde en az 5 milyon kişi uzlaşarak, uyuşmazlıklarını barışçıl yöntemlerle çözüme kavuşturmuştur. Yılda bir mahkemede ortalama 500 dosyanın karara bağlandığını kabul edersek, uzlaşma sayısı kabaca 2017'den bu yana her yıl için 475 mahkemenin iş yüküne tekabül etmektedir. 2024 yılı içinde şu ana kadar 85 bin 582 dosyada taraflar uyuşmazlıklarını uzlaşmayla çözümlemişler. Böylece, uzlaşmayla milyonların hayatına temas ederek, mağdurların zararının hızlı bir şekilde telafi edildiğini görüyoruz."

Uzman uzlaştırmacı uygulamasına geçilmesi planlanıyor

Tunç, uzlaştırma kurumunun başarısını artırmak için sürekli yeni arayışlar içerisinde olduklarına değinerek, bu kapsamda gelecek süreçte belirli suçlarda uzman uzlaştırmacı uygulamasına geçmeyi planladıklarını bildirdi.

Bu doğrultuda, çocukların taraf olduğu uzlaştırma kapsamında kalan suçlarda, taksirle yaralama suçlarında ve vücut dokunulmazlığına karşı işlenen suçlarda Ankara, İstanbul ve Adana adliyelerinde pilot uzman uzlaştırmacı modeli uygulamasını başlattıklarını anımsatan Tunç, bu uygulamayı en yakın zamanda Türkiye genelinde de başlatacaklarını ve bu sene uzlaştırmacı adaylarına yönelik eğitim düzenleyeceklerini söyledi.

Bakan Yılmaz Tunç, seri muhakeme ve basit yargılama kurumlarının yürürlüğe girdiği 2019'dan bugüne kadar, toplam 366 bin 600 suça ilişkin dosyada seri muhakeme usulü uygulandığını, 785 bin 800 dosyada basit yargılama usulüyle hüküm verildiğini ve verilen kararlardan 434 bin 300'ünün de kesinleştiğini kaydetti.

Bir diğer alternatif uyuşmazlık yöntemi olan kamu davasının açılmasının ertelenmesinden bahseden Tunç, 2017'den itibaren 761 bin 470 dosyada kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verildiğini belirtti.

"Ön ödeme" yöntemiyle ilgili verileri de aktaran Tunç, 2017'den itibaren 220 bin 950 dosyanın ön ödemeyle sonuçlandığını ifade etti.

Alternatif uyuşmazlık yönetimlerine ilişkin 2023 yılı değerlendirmesi

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, alternatif uyuşmazlık yönetimlerinin başarısını 2023 yılı bakımından şöyle değerlendirdi:

"2023'te asliye ceza ve çocuk mahkemelerine ilk defa açılan dosya sayısı 1 milyon 158 bin 936. Yine 2023'te uzlaştırma, seri muhakeme, kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve ön ödeme yöntemleriyle 499 bin 718 dava sonuçlandı. Yani uzlaştırma, seri muhakeme, kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve ön ödeme yöntemleri olmasaydı, 500 bine yakın dosya asliye ceza ve çocuk mahkemelerinde açılmış ve yargının iş yükü de bu anlamda artmış olacaktı. Bu davalar açılmayarak, 2023'te bu mahkemelerin iş yükünde yüzde 30 oranında azalma söz konusu oldu."

Tunç, Bakanlık olarak, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin hem cezada hem de hukuk alanında geliştirilmesi için çalışmaları sürdüreceklerini sözlerine ekledi.

Programda, Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürü Ali Öztürkmen ile Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi Başkanı William Massolin de konuşma yaptı.