Baş döndüren diplomasi: Erdoğan ve Putin ne görüşmüştü?

Tarihler Şubat 2022’yi gösterdiğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve beraberindeki heyeti Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Senegal ve Gine Bissau’yu kapsayan bir Afrika turundaydı.

Fakat son durak olan Gine Bissau’ya yapılması planlanan ilk cumhurbaşkanı seviyesindeki ziyaret yapılamadan tur yarıda kesildi. Zira, Erdoğan çevrimiçi olarak gerçekleştirilecek olan NATO Liderler Zirvesi’ne katılmak için geri dönmüştü.

Bu zirvenin konusu Rusya'nın Ukrayna hamlesiydi.

Rusya lideri Vladimir Putin, 21 Şubat’ta Ukrayna’dan tek taraflı ayrılan “Donetsk Halk Cumhuriyeti” ve “Luhansk Halk Cumhuriyeti”nin bağımsızlığını tanımıştı.

24 Şubat'ta ise Rusya'nın Ukrayna'ya savaşı başladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, o günden sonra Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile birçok kez görüştü. Bu diplomasi savaşın neden olduğu küresel krizlere çözümler getirdi.

23 Şubat 

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ilk görüşmesi telefonda olmuştu. Erdoğan, bu konuşmada, bölgesel meselelerde Rusya Devlet Başkanı Putin ile kurdukları yakın diyaloğa her zaman büyük önem verdiğini, bunun olumlu sonuçlarını gördüklerini ve bu anlayışı sürdürme kararlılığında olduğunu vurgulamıştı.

Ukrayna'nın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne aykırı adımları tanımadıklarını, bunun ilkesel bir tutum olduğunu belirten Erdoğan, Minsk Anlaşmaları zemininde bir sonuca ulaşılmasının önemine işaret etmişti.

6 Mart

Erdoğan ve Putin arasında yapılan ikinci telefon görüşmesi 6 Mart’ta yapılmıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, ateşkesin sağlanması, insani koridorların açılması ve bir barış anlaşmasının imzalanması için acilen adım atılmasının önemini vurgulamıştı.

Acil bir genel ateşkesin bölgedeki insani endişeleri gidermenin yanında, siyasi çözüm arayışlarına da fırsat vereceğini belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Hep birlikte barışın yolunu açalım" çağrısını yinelemişti.

10 Mart'ta taraflar ilk kez bir araya geldi

Türkiye, barış için ilk adımı Antalya'da attı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rusya ve Ukraynalı mevkidaşlarını Antalya’da bir araya getirdi.

Savaşın başlamasının ardından Ukrayna ile Rusya arasındaki en üst düzey görüşme ilk kez Antalya'da yapılmıştı.

[Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu başkanlığında gerçekleşen toplantıya Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba katıldı.]]

17 Mart

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bazı konular üzerinde uzlaşıya varmanın liderler düzeyinde görüşmeler gerektirebileceğine işaret ettiği konuşmayı 17 Mart’taki telefon görüşmesinde yinelemişti. Rusya Devlet Başkanı Putin ile Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'i İstanbul veya Ankara'da misafir etme teklifini de tekrarlamıştı.

29 Mart'ta heyetler görüştü

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın müzakere çağrılarının ardından Ukrayna ve Rusya’dan gelen heyetler, ilk kez İstanbul’da Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde bir araya geldi.

Müzakerelerin açılışını yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, tüm dünyanın izlediği konuşmasında şunları söylemişti:

"Adil bir barışın kaybedeni olmayacağına inanıyoruz. Çatışmanın uzaması hiç kimsenin yararına değildir. Tüm dünya sizden gelecek hayırlı haberleri bekliyor. Artık görüşmelerden somut sonuç alınması gereken bir döneme girdiğimizi düşünüyoruz.”

1 Nisan

Cumhurbaşkanı Erdoğan, heyetlerin görüşmelerinin ardından Rusya Devlet Başkanı Putin ile görüşmesinde, Rusya-Ukrayna heyetlerinin İstanbul’daki toplantısının olumlu ve yapıcı geçmesinin barışa dair ümitleri yeşerttiğini belirtmişti.

Tarafların sağduyulu hareket etmesinin ve diyaloğu sürdürmesinin önemli olduğunu söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Putin ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’yi bir araya getirerek barış gayretlerini taçlandırmak istediklerini de eklemişti.

Trevor Reed ve Konstantin Yaroşenko'nun tutuklu takası Türkiye'de yapıldı

ABD-Rusya bir tutuklu takası yapıldı

Diplomasi süreci devam ederken, Washington ile Moskova arasındaki gerilim, Ukrayna savaşından dolayı son derece tırmanmışken iki ülke arasında uzun zamandır beklenen bir tutuklu takası da yapıldı.

Takas işlemi Türkiye’de gerçekleşti.

28 Nisan

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’nin bir diğer telefon görüşmesi bu olayın hemen ardından gerçekleşti.

Görüşmede, Rusya ve ABD arasında Türkiye’de gerçekleşen takasın yanı sıra Ukrayna’daki savaşa dair gelişmeler de ele alındı. Putin, Rus pilot Konstantin Yaroshenko ile Amerikan deniz piyadesi Trevor Reed’in Milli İstihbarat Teşkilatı’nın koordinesi ve gözetiminde gerçekleşen takası dolayısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür etti.

30 Mayıs

İki liderin 30 Mayıs’ta yaptığı telefon görüşmesinde, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ile Ukrayna arasında barış zemininin en kısa sürede yeniden oluşturularak, savaşın olumsuz etkilerini en aza indirecek ve güven inşa edecek adımlara ihtiyaç olduğunu aktarmıştı.

"30 km derinliğinde terörden arındırılmış bölge oluşturulamadı"

Ayrıca, Suriye’de terör örgütü PKK/YPG’nin Türkiye’ye ve Suriyeli sivillere yönelik saldırılarının sürdüğüne dikkati çeken Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ekim 2019’daki mutabakatta yer alan Türkiye sınırından itibaren 30 kilometre derinliğinde terörden arındırılmış bölgenin oluşturulamadığını, bu bölgelerin güvenli hale getirilmesinin bir zorunluluk olduğunu belirtmişti.

7 Haziran Çavuşoğlu-Lavrov buluşması

"Tahıl koridoru"nun açılması ile ilgili Birleşmiş Milletler'in yol haritası gündemdeyken Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov 8 Haziran’da Ankara’da bir araya geldi.

Çavuşoğlu-Lavrov görüşmesinde Ankara-Moskova ilişkileri, Rusya-Ukrayna savaşındaki son durum ve bölgesel konular ele alındı ancak en sıcak başlık tahıl koridoruydu.

11 Temmuz

Ankara’daki kritik görüşmenin ardından Erdoğan ve Putin, 11 Temmuz’da telefon görüşmesinde tahıl koridorunu yeniden konuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Birleşmiş Milletler’in Karadeniz’de tahıl ihracı için güvenli koridorlar oluşturulması planıyla ilgili olarak harekete geçme zamanının geldiğini belirtti.

19 Temmuz Astana görüşmesi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Rusya-Ukrayna savaşının başladığı günden bu yana ilk yüz yüze görüşmesi, Tahran Uluslararası Konferans Salonu'nda gerçekleşti.

Astana Üçlü Zirvesi kapsamında İran'da bulunan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Erdoğan burada bir araya geldi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin bu görüşmeden önce en son 29 Eylül 2021'de Rusya'nın Soçi kentinde yüz yüze görüşmüştü.

Tahıl koridoru dünyaya nefes aldırdı

Tahıl koridoru için ilk resmi adım 13 Temmuz’da İstanbul’da dörtlü bir toplantı ile atıldı, toplantıda genel prensipler üzerinde mutabık kalındı.

22 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın himayesinde Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler arasında anlaşma imzalandı. 

Müşterek Koordinasyon Merkezi Milli Savunma Üniversitesi yerleşkesinde de 23 Temmuz itibarıyla hazırlık çalışmalarına başlandı.

[Grafik: TRT Haber]

1 Ağustos'ta ise tahıl koridorundan geçen ilk gemi Ukrayna'dan kalkan “Razoni” isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisiydi.

5 Ağustos

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Soçi'ye yaptığı günübirlik çalışma ziyareti kapsamında Rusya Devlet Başkanı Putin ile tekrar 5 Ağustos’ta görüştü.

Görüşmede, tahıl koridorundan, Akkuyu enerji santralindeki gelişmelere kadar pek çok konu yine ele alındı.

Zaporijya'da da Erdoğan devreye girdi

İki lider daha sonra 3 Eylül’de yeniden telefonda görüştü.

Bu görüşmede, Türkiye-Rusya ilişkilerinin yanı sıra tahıl ihracı ve Zaporijya Nükleer Santrali'ne dair gelişmeler başta olmak üzere bölgesel konular ele alındı.

Ayrıca iki lider, Akkuyu Nükleer Santrali'nin planlandığı şekilde ilerlemesi noktasında kararlılıklarını yinelemişti.

16 Eylül

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in davetine icabetle Şanhay İşbirliği Teşkilatı 22'nci Devlet Başkanları Zirvesi'ne Özel Konuk olarak katılmak üzere Semerkant’taydı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin, burada yeniden yüz yüze bir görüşme yaptı.

İkili ilişkilerin ve iş birliği alanlarının görüşüldüğü buluşmada, özellikle tahıl koridoru ile taşınan ürünlerin imkanları sınırlı ülkelere ulaştırılması konusu da ele alındı.

“Tahılın en yoksul ülkelere gitmesini umuyoruz”

Daha sonra iki liderin yaptığı basın açıklamasında Putin’in dikkat çektiği konu imkanları sınırlı ülkelere ulaştırılamayan tahıl iddiası olmuştu.

“Her şeyden önce, (BM Gıda Programı) gıda programının uygulanmasına yaptığınız ve yapmaya devam ettiğiniz katkı için tekrar teşekkür etmek istiyorum. Ukrayna tahılının önemli kısmının en yoksul ülkelere gitmesini umuyoruz. Bu, şu ana kadar sağlanamadı.”

22 Eylül Ukrayna ve Rusya arasında savaş esiri takası

Rusya-Ukrayna savaşı sırasında Türkiye’nin yürüttüğü diplomasi trafiği ve her iki ülkeyle sağlanan iletişim imkanının ardından gerçekleştirilen bir diğer başarılı adım da savaş esiri takası oldu.

Rusya ve Ukrayna’nın 200 savaş esirinin takası Türkiye’de gerçekleşti.

"Savaşın sonlandırılması yolunda önemli bir adım"

Erdoğan, Türkiye'nin arabuluculuğunda gerçekleşen esir mübadelesinin savaşın sonlandırılması yolunda önemli bir adım olduğunu belirterek, Rusya ve Ukrayna arasında barışın tesisine yönelik çabalarının devam ettiğini söyledi.

29 Eylül

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında Eylül’deki son telefon konuşmasında, Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin son gelişmeler değerlendirildi.

Görüşmede, Erdoğan, uzun süredir üzerinde çalıştıkları Rusya-Ukrayna esir değişiminin başarıyla sonuçlanmasından ve Birleşmiş Milletlerin de katkısıyla geliştirdikleri İstanbul Mutabakatı’nın işlemesinden memnuniyet duyduğunu ifade etti.

Tahıl koridoru anlaşmasının kasım ayında süresinin dolacağına işaret eden Erdoğan, olan mekanizmanın uzatılmasının müşterek menfaat olduğunu belirtti. Ayrıca, Rus gübresinin ve tahıl ürünlerinin kesintisiz ihracı konusunda da çalışmaya devam ettiklerini dile getirdi.

7 Ekim

İki liderin ekimde yaptığı ilk görüşme yine telefon yoluyla oldu. Görüşmede, Türkiye-Rusya ilişkilerini geliştirecek hususların yanı sıra Rusya-Ukrayna savaşındaki son gelişmeler ele alındı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede, Ukrayna meselesinin herkesin yararına olacak şekilde barışçıl bir çözüme kavuşturulması noktasında üzerlerine düşeni yapmaya hazır olduklarını yineledi.

13 Ekim

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin son olarak Asya'da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı Zirvesi kapsamında bulunduğu Astana'da bir araya geldi.

Türkiye'de gaz merkezi önerisi kapsamında gaz fiyatlarının siyasi anlamlar taşımaksızın belirlenebileceğini belirten Putin, "Türkiye, Avrupa Birliği'ne gaz sağlamanın en güvenilir yolu olabileceğini kanıtladı" dedi.

Rusya Devlet Başkanı, Rusya'dan Türkiye'ye hidrokarbon tedarikinin tam olarak sağlandığını da duyurdu.

"Ukrayna tahılını alan ülkeler Erdoğan'a minnetar olmalı"

Putin ayrıca, "Tahılın hala küçük bir kısmı en fakir ülkelere gidiyor. İstanbul anlaşması kapsamında Ukrayna tahılını alan ülkeler, Erdoğan'a minnettar olmalı” dedi.

"İstanbul Mutabakatı'nı güçlendirerek devam ettirmeliyiz"

Erdoğan ise tahıl koridorunun devamı için bir kez daha uluslararası inisiyatif alıp Rusya tahılını ve gübresini birlikte belirlenecek yoksul ülkelere dağıtma sözünü verdi.

"Bu konuda İstanbul Mutabakatı'nı güçlendirerek devam ettirmemiz, Rusya tahıl ve gübresinin yine aynı şekilde Türkiye üzerinden söylediğiniz gibi az gelişmiş ülkelere naklini yapma konusunda kararlıyız. Az gelişmiş ülkelere bu nakliyatı üzerimizden yaparız. Hatta ülkelerinin isimlerini dahi belirlemede müşterek çalışma içinde olabiliriz. Bizim için gelişmiş ülkelerden çok özellikle fakir fukara, garip guraba ülkeleri bu süreç içinde gözetmemizdir. Bunu yapmamız da dünyada birçok dengeyi lehte çevirecektir diye düşünüyorum. Türkiye ile Rusya'nın bu süreç içinde atacağı adımlar inanıyorum ki belli çevreleri rahatsız ederken ama öbür tarafta az gelişmiş ülkeleri de mutlu edecektir."