Beklenmeyen depremler: Yeni fay hatları mı oluştu?

Kahramanmaraş merkezli büyük depremlerin ardından bölgede 10 binden fazla artçı sarsıntı yaşandı. Uzmanlara göre bu artçılar beklenilen iki yıllık sürecin bir parçası. Öyle ki, sarsıntıların şiddeti arttıkça enerjinin daha fazla boşaldığı da söyleniyor.

Öte yandan, Türkiye her ne kadar deprem ülkesi olsa da bazı şehirlerde depremler çok görülmüyor. Bu örnekleri Konya, Karaman ve Niğde gibi şehirler oluşturuyor. Fakat büyük depremlerin ardından neredeyse bir ay geçmesine rağmen ülkenin birçok yerinde beklenmeyen orta ölçekli depremler de meydana geliyor.

Konya Ereğli’deki 4,3 büyüklüğündeki depremi ve Niğde'nin Bor ilçesinde yaşanan 5,3 büyüklüğündeki depremi örnek olarak vermek mümkün. Zira, bu şehirlerde depremler çok nadir görülüyor. Bu durumda akıllara "Yeni fay hatları mı oluşuyor?" sorusu geliyor. Konunun detaylarını Ankara Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Kaypak TRT Haber için anlattı.

"Haritada bulunmayan faylarda depremler oluyor"

Fayların nereden geçtiğini bilmek için kırıkların yüzeye yansıması gerektiğini söylüyor Kaypak. Bu şekilde haritaya yeni faylar eklenebiliyor. 

"Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün (MTA) çalışmarında görünmeyen faylarda da depremler meydana geliyor. Çalışmalar yüzeyler gezilerek yapılıyor. Yüzey topografyasına bakarak yani dağların, ovaların vs. durumuna bakarak bir harita çalışması yapılıyor. Bu bölgede kırıklar gözlemlendiyse de burada fay vardır diye düşünülüyor. Fakat bazı depremler yüzey kırığı oluşturmaz. Dolayısıyla o bölgede fay gözlemlenmemiş olur. Niğde Bor’da iki yıl önce meydana gelen deprem de böyle bir depremdi. Şimdi o bölgede yine deprem oldu."

Hatay'daki 6,4'lük deprem ise yüzey kırığı oluşturmamış bir sarsıntıydı. Prof. Dr. Kaypak, MTA araştırmalarında kırığın tespit edilmediğini de belirtiyor.

Yeni bir fay oluştu mu?

Kaypak, yeni bir fay hattının olması için daha önce o bölgede hiç depremin olmaması gerektiğini de ekliyor. Daha önce tespit edilmemiş olsa da durumu mevcut kırığın harekete geçmesi olarak açıklıyor.

"Hatay’daki 6.4’lük deprem de yüzey kırığı oluşturmamış mesela. Böyle bir deprem bile yüzey kırığı oluşturmamış olabiliyor yani. Ancak büyük depremler yüzey kırıkları oluşturabilir. Bu yeni fark edilenler de ötelenmiş olan kırıklar aslında. Çünkü yeni bir fayın oluşması için orada daha önce hiç deprem olmaması lazım. O yüzden şimdi yeni olan depremler mevcut kırığın aslında harekete geçmesidir."

"Malatya'ya doğru yoğun artçı dağılımı vardı"

Kaypak, Malatya'da meydana gelen 5,6 büyüklüğündeki artçıya da dikkati çekiyor. Sarsıntının yoğun artçı hattında meydana geldiğini söylüyor ancak sıradışı bir durum olduğunu da vurguluyor. Malatya'ya doğru giden hattın beklenmeyen bölümünde olan artçının, orada da bir kırık olduğunu gösterdiğini belirtiyor.

"Malatya’ya doğru giden bir artçı dağılımı var. Battalgazi üzerinden geçiyor. Fakat MTA fay haritasında burada böyle bir fay saptanmamış, yok. Fakat, 5,6’lık deprem ikinci büyük depremin artçı fayının hemen sol tarafında Kuzey batı gidişinde olmuyor da yeni hatta oluyor.

Bir yerde deprem olmuyorsa hiçbir zaman olmayacak anlamına gelmez. Olan yerde de tekrar olacak anlamı taşımaz. Bu yüzden böyle karmaşık bir yapı vardır sismolojide. Şimdi bölgede yapılan çalışmaların ardından da yeni kırıklar tespit edilip, haritaya dahil edilir."

"Fay haritasında eksiklikler var"

Kahramanmaraş depremlerinin ardından beklenmeyen şehirlerde de yeni depremler oldu. Kaypak'a göre, bu sarsıntıların nedeni yeni fay hatları değil, mevcut fayların hareketlenmesi. Depremlerin ardından yüzeye yansıyan kırıklar ise yeni fayların belirlenmesini sağlıyor.

"Karaman'da da deprem oluyor. Ancak Karaman, volkanik bir alanla kaplı. O yüzden Konya da dahil o bölge fay hatlarının daha dar olduğu bir yer. Fakat bu bölgede deprem olmuyor değil, zaman zaman zaten oluyordu. Hatta, 6 Şubat’tan birkaç gün önce Konya’da 6-7 tane küçük küçük depremler olmuştu. Bu da bizim dikkatimizi çekmişti çünkü oralarda fay yok haritada. O yüzden eksiklikler var fay haritasında. Ama bu bir süreçtir. Kesin olarak karar verildikten sonra haritaya eklenir."

Niğde’deki depremi ne etkiledi?

Büyük depremlerin ardından Niğde'de deprem olması aralarında bağ olduğunu düşündürmüştü. Kaypak'a göre, bu bir ihtimal fakat ayrı sistemler oldukları için birbirini etkilemediler.

"Büyük depremler Niğde Bor’daki depremi etkilemedi. O bölge çok farklı bir sistem. Kahramanmaraş’taki depremler olmasaydı da bu diğer şehirlerdeki depremler olacaktı zaten. Bor’da deprem iki sene önce de olmuştu ve şimdi bu deprem yenilendi diyebiliriz. Fakat etkileme ihtimali hiç yok değil. Olabilir diyebiliriz. Ama sistemlerin farklı olduğu kesin."

Grafik: Şeyma Özkaynak /TRT Haber