Boeing 737 Max hakkındaki tartışma 29 Ekim 2018'de Endonezya merkezli Lion hava yollarına ait uçağın düşmesiyle başladı . Kaza'da 189 kişi hayatını kaybetti.
Lion Hava Yolları'nın yaşadığı kazadan yaklaşık 5 ay sonra 10 Mart 2019'da bu sefer Ethiopia Hava Yolları'na ait bir başka Boeing 737 kalkıştan 6 dakika sonra düştü.
Uçak Kazaları Araştırmacısı Kerem Gök, iki uçağın da çok yeni olduğunu ve henüz 1 yaşını doldurmadığı bilgisini paylaştı.
376 uçak teslim edildi
Üst üste yaşanan kazaların ardından gözler Boeing firmasının 737 Max modeli uçaklarına çevirdi. Boeing 737'ler 2016 yılından beri kullanımda. Firma, şimdiye kadar beş binden fazla sipariş aldı. 376 uçak farklı havayolu şirketlerine teslim edildi.
Etiyopya uçağında şüpheler yazılım üzerinde toplandı
Etiyopya Hava Yolları'na ait uçağın kara kutusu geçtiğimiz günlerde bulundu. Yapılan ön inceleme sonrası; kaza verilerinin Ekim ayında Lion Air Havayolları'na ait 737 MAX 8’in yaşadığı kaza ile benzerlik gösterdiğini belirtiyor.. Kesin kaza raporu henüz açıklanmadı. Şüpheler "MCAS" yazılımı üzerinde toplanıyor.
Boeing daha önce yazılımdan dolayı uyarı almış
Uçağın hız kaybettiği durumlarda burnunu aşağıya doğru otomatik olarak indiren bu sistemde hatalar bulunduğu iddia ediliyor. Kazaların tırmanış sırasında düşük irtifada yaşanması bu iddiaların en büyük dayanağı.
Amerikan Federal Havacılık İdaresi daha önce "önlem alınmazsa sensörün uçağın kontrolünü zorlaştırabileceğine" dikkat çekmiş ve sistemin "uçağın yere çarpmasına yol açabileceği" uyarısında bulunmuştu.
Sivil havacılıkta Avrupa-ABD rekabeti
Son kaza Avrupa ile Amerika Birleşik Devletleri arasında sivil havacılıkta yaşanan rekabeti de su yüzüne çıkardı.
Yaklaşık 5 ay arayla yaşanan 737 Max kazası ile gözler Boeing’e çevrildi Avrupa Birliği hava sahasını 737 Max'lere kapatırken ABD başkanı Trump ise pilotları suçladı.
Uzmanlar "motorun uçağın dengesini bozduğu" görüşünde
Uzmanlar, 737 Max'ın motorunun eski modele oranla biraz daha önde ve kanatlara göre biraz daha yukarıda olduğunu, bunun da uçağın dengesini bozduğunu söylüyor.
Endonezya Ulusal Ulaşım Güvenliği Komitesi, Lion Air uçağının tekleme riski konusunda pilotu uyarmak üzere tasarlanan sensörlerden birinin "hatalı veri" verdiğine işaret etmişti. Bu sensör ve ona bağlı program önceki 737 model uçaklardan farklı çalışıyor. Ancak pilotlara bu bilginin verilmediği belirtiliyor.
Bu olay üzerine Boeing, havayolu şirketlerine bir bilgilendirme bülteni göndermiş, Amerika'daki havacılık düzenleme kurumu da uçakların sensörü ile ilgili "acil uyarı" yayınlamıştı.
Gazeteci Selim Atalay, olayları şöyle yorumladı:
"Amerika içindeki pilotların ‘Biz bu uçağı kontrol edemeyeceğiz.’ diye beyanları var. Bütün bunların üstüne yapılacak şey bunun üzerine gitmek ve bu durumu çözmek. 'Bu bürokratik sıkıntı' deniyor, ‘ABD sivil havacılığın başkanı yok’ deniyor. Boeing markasını korumak için ‘alttan alındı’ deniyor. Bir de Trump ortaya çıkıyor diyor ki ‘Günümüz uçakları çok modern’. Belli ki Trump'a birileri yükleme yapmış oda onu anlatıyor."
Etiyopya uçağının son anları
Etiyopya'da düşen son uçağın kara kutusundan elde edilen ilk bilgilere göre Boeing 737 MAX 8 tipi yolcu uçağı havalandıktan kısa süre sonra 6 bin 400 feet mesafede normal olmayan şekilde yüksek hıza ulaşıyor. Pilot, bu durum karşısında uçakta problem olduğunu kuleye bildirerek ve 14 bin feet'e çıkmak için izni istiyor. Hemen ardından da acil geri dönüş talep ediyor. Kule, şehir merkezi sol tarafta olduğu için pilota sağa yönelmesini söylüyor. Bu görüşmeden bir dakika, kalkıştan ise 6 dakika sonra uçak radardan kayboluyor.
Endonezya uçağının kaza raporu
Endonezya'daki kazada ise uçağın burnunu dik bir açıyla yukarı kaldırmasını engellemek için tasarlanmış uçuş kontrol sistemi, sensörlerden aldığı yanlış verilerle uçağın burnunu aşağı doğru çevirmişti. Pilotların, uçağın burnunu yeniden yukarı doğru yönlendirmek için 20'den fazla deneme yaptığı da kaza raporuna yansımıştı.
Ülkelerden uçuş yasağı
Yaşanan kazaların ardından önce Çin sonra Etiyopya 737 Max 8 tipi uçakların uçuşlarını durdurdu. Uçuşlara izin vermeyen ülkelere kısa süre içinde Türkiye'nin de aralarında bulunduğu yeni ülkeler eklendi. Son olarak ABD de bu uçaklarla yapılan uçuşlara ara verdi.
Bunun üzerine Boeing CEO’su Denniz Muilenburg, "Yakın zamanda bir yazılım güncellemesi yayınlayacağız.' dedi.
Max'in sonu Concorde gibi mi olacak?
Bir dönemin efsanesi olan Concorde tipi bir yolcu uçağı 25 Temmuz 2000 Salı günü Paris "Şarl Dö Gol" havalimanından New York’a gitmek üzere kalkmış ve 2 dakika sonra yanmaya başlayıp bir otele çarpmıştı. 113 kişinin yaşamını yitirdiği bu kaza, Concorde efsanesinin de sonu oldu.
Son iki kazanın ardından Boeing 737 Max 8 tipi uçaklar yeniden gökyüzü ile buluşabilecek mi? Bunu zaman gösterecek...
Haber: Osman Küçükdalak
Kamera: Mustafa Oğuz
8.5ºC
Ankara
