Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çad'ı ziyaret eden ilk Türk Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Afrika seyahati kapsamında ziyaret ettiği Çad Cumhuriyeti’nin başkenti ve en büyük şehri Encemine (N’Djaména).

Ülkenin nüfusu yaklaşık 13 milyon. Yüzölçümü ise 1 milyon 284 bin kilometrekare. 2016 verilerine göre Gayrisafi Yurtiçi Hasılası yaklaşık 10 milyar dolar.

Çad'ın resmi dilleri Fransızca ve Arapça. Ayrıca Çad'da Bagirmi, Zagava, Tubu, Gorani kabile dilleri konuşuluyor.

Ülkede yaşayan başlıca dini gruplar Müslümanlar, Hıristiyanlar ve Animistler. Başlıca etnik gruplar ise Araplar, Goran, Hacara, Vaday, Pöl (Peul), Sara ve Zagava. Zagava, halihazırda Cumhurbaşkanlığı görevini sürdüren Idriss Déby Itno'nun da mensubu olduğu etnik grup.

Ülkenin önemli siyasi partileri şunlar:

• Yurtsever Kurtuluş Hareketi 
• Kalkınma ve Yenilik İçin Ulusal Birlik 
• Demokrasi ve İlerleme Hareketi 
• Cumhuriyetçi Hareket ve Federasyon Partisi 
• Yenilik ve Demokrasi için Birlik 
• Ulusal Kalkınma ve İlerleme Hareketi

Çad; Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Orta Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, İslam İşbirliği Teşkilatı, Orta Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği, Sahil-Sahra Devletler Topluluğu, Afrika Kalkınma Bankası ve Uluslararası Frankofoni Birliği üyesi.

Siyasi görünüm

Çad, Fransa modeli yarı başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Cumhurbaşkanı geniş yetkilere sahip. Çad Ulusal Meclisi’nde tek meclisli sistem benimsenmiş durumda. 28 kadın milletvekili olmak üzere toplam 188 milletvekili var.

1 Aralık 1990'da eski Genelkurmay Başkanlarından Idriss Deby askeri darbeyle Hisseine Habre iktidarına son verdi, devlet başkanlığı görevini üstlendi. Ayrıca Idriss Deby 1996, 2001, 2006, 2011 ve son olarak 2016 seçimlerini de kazandı. Deby döneminde, uzun süre ara verilen çok partili siyasi sistem tekrar kuruldu.

Bununla beraber 2005'te Devlet Başkanı Deby’nin üçüncü kez Cumhurbaşkanlığına seçilmek üzere Anayasayı değiştirme girişiminin ardından, isyancılar ve hükümet güçleri arasında silahlı çatışmalar çıktı ve Şubat 2008'de çatışmalar başkent Encemine’ye kadar uzandı.

Muhalifler boykot etti

13 Ağustos 2007'de hükümet ve muhalefet arasında varılan mutabakat gereği, Ulusal Seçim Komisyonu’nun (CENI) oluşturulmasına ve komisyon gözetiminde genel seçimler ve devlet başkanlığı seçimlerinin yapılmasına karar verildi. Muhalif adaylar 25 Nisan 2011'de yapılan devlet başkanlığı seçimlerini şeffaf olmadığı gerekçesiyle boykot etti. Ancak Idriss Deby Itno tekrar devlet başkanı seçildi. 22 Ocak 2012'de ise, ülke tarihinde ilk kez yerel seçimlere gidilerek belediye başkanları atama yerine seçimle iş başına geldi.

Boko Haram’la mücadeleye destek

Çad, Mali’deki BM Barış Gücü misyonlarına da katkı veriyor. Son olarak Boko Haram’la mücadelede Kamerun’a destek için yaklaşık 2 bin 500 asker görevlendirdi. 

Başkent Encemine’de Fransa’nın askeri üssü de var. 1 Ağustos 2014 itibariyle faaliyete geçen ve Sahel bölgesindeki Fransız askeri varlığını tek çatı altında toplayan “Barkhane” askeri harekatının merkezi komutası Encemine’de kuruldu.

Yoksulluk oranı yüksek

Çad, altın ve uranyum madenleri açısından zengin bir ülke. Ancak imkanlar ölçüsünde altından sınırlı oranda yararlanılıyor.

Ülkede 2003'ten itibaren petrol üretimine de başlandı. 

Nüfusun yüzde 85’inin geçim kaynağı ise tarım ve hayvancılık.

Yeraltı kaynaklarına rağmen Çad’da halkın yüzde 55’i yoksulluk seviyesinin altında yaşıyor.

2014'te ortalama insan ömrünün en düşük olduğu ülkelerden Çad’da ortalama yaşam süresi 49,1 yıl. En az gelişmiş ülkelerden biri olarak Çad, 2015 İnsani Kalkınma İndeksi’nde 188 ülke içerisinde 185. sırada yer aldı.

İnsani ve güvenlik sorunlarına bir de Ebola salgını eklenince Çad komşu ülkelerle sınırlarını kapatmak ve uluslararası uçuşları sınırlandırmak zorunda kaldı.

Bu durum da ülke ekonomisini olumsuz etkiledi.

Türkiye önem veriyor

Çad ile Türkiye arasındaki siyasi ilişkilerin geçmişi ise 16. yüzyıla kadar dayanıyor. İki ülke ilişkileri son yıllarda da ivme kazandı.

1969'da Nijerya'daki Türk Büyükelçiliği'nin Çad'a akredite olmasıyla ilişkiler yeniden tesis edildi.

Daha sonra 1 Mart 2013'te Encemine'de Türk Büyükelçiliği faaliyete geçti. Çad'ın Ankara Büyükelçiliği ise 10 Aralık 2014'te açıldı.

Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in davetiyle Çad Cumhurbaşkanı Idriss Déby 27-30 Nisan 2000'de Türkiye'yi ziyaret etti.

Dönemin Çad Başbakanı Kalzeube Payimi Deubet de 15-18 Aralık 2014'te Türkiye'ye resmi ziyaret düzenledi.

Deubet’nin ziyareti sonrasında, Türkiye-Çad Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem Toplantısı 28 Ocak 2015'te Ankara’da yapıldı.

Türkiye ve Çad arasındaki toplam ticaret hacmi 2016 itibariyle yaklaşık 40 milyon dolar seviyesinde. Türkiye’nin Çad'a yaptığı ihracat yaklaşık 18 milyon, ithalat ise yaklaşık 22 milyon dolar.

12 Aralık 2013'te THY İstanbul-Encemine doğrudan seferlerine başladı. 1 Ocak 2015'te ise TİKA’nın Encemine Ofisi açıldı. Çad’ın İstanbul’da Fahri Konsolosluğu var.

Türkiye'de Çad'lı 500 öğrenci okuyor.

Kaynak: TRT Haber, Türk Dışişleri Bakanlığı