Bir milletin haykırışıydı Cumhuriyet. Ülkeyi işgal etmeye, bölmeye çalışanlara karşı bir direnişti. Ama o büyük güne ulaşmak, zaferi Cumhuriyet ile taçlandırmak hiç kolay olmadı.
Tarihçi Dr. Furkan Kaya: Türk milleti hiçbir zaman için bir başka gücün himayesinde manda altında bir sömürgecilik anlayışı içerisinde idare edilmemiştir. Ve idare yine edilmemek üzere de bu bağımsızlık mücadelesini kendi içerisinde başlatmıştır.
Tarihçi Prof. Dr. Cezmi Eraslan: Cumhuriyet Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün ölmez bir hediyesidir. Millet iradesidir milletin yönetimidir.
Türk milleti makus talihini yendi
Ege’de Osmanlı ve İtilaf Devletleri arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Türk milletinin dağılma fermanıydı.
Araştırmacı Tarihçi İbrahim Hakkı Gündoğdu: Birinci Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasıyla Osmanlı bitmiştir. Artık devlet olarak tarihin derinliklerine gömülmeye başlamış bir yapı var.
Ama yaşananlara şiddetle karşı çıkan birileri vardı: Mustafa Kemal ve silah arkadaşları…
29 Ekim 1923'e kadar geçen zamanda savaş meydanlarında sayısız zafer kazanıldı. Kayıplara rağmen Türk milleti makus talihini yendi. Sakarya Nehri’nin ötesine kadar süren geri çekiliş son buldu, işgalciler bozguna uğratıldı.
Tarihçi İlber Ortaylı: Türk ordularının Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine bağlı Türk ordularının Anadolu'daki zaferi süngü gücüyle perçinlendi.
Bir ulusun kaderi yeniden çiziliyor
Geriye ise adı konulmamış, ama atılması gereken bir adım kalmıştı. Hakimiyeti milletin kendisine vermek...
O adım, 28 Ekim 1923 akşamı Ankara'daki Çankaya köşkünde atıldı. Mustafa Kemal, ileri gelenlerin toplandığı sofranın başında ayağa kalktı ve tarihe geçen o sözü söyledi: "Efendiler yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz."
Mustafa Kemal, 1921 Anayasası’nın bazı maddelerini değiştiren kanun tasarısını hazırladı. İlk maddesi "hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir, Türkiye devletinin hükumet şekli Cumhuriyet'tir" ifadesiydi.
Karar 101 top atışıyla duyuruldu
Metni TBMM'de Afyonkarahisar mebusu Ruşen Eşref okudu. Konuşmaların ardından yapılan oylamayla Cumhuriyet oy birliğiyle ilan edildi.
Tarihçi Prof. Dr. Cezmi Eraslan: 15 dakika sonra yapılan cumhurbaşkanı seçimiyle Gazi Mustafa Kemal, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Bu haber vilayetlerden 101 tane top atışıyla millete duyuruldu ve kutlandı.
Cumhuriyet'in ilanı yetmezdi. Halkın iradesinin yükümlülükleri vardı. Her alanda milleti muasır medeniyetler seviyesine ulaştıracak bir dizi yenilik yapıldı.
Seçme ve seçilme hakkından eğitime, tarımdan ekonomiye bir devrimin adımları Cumhuriyet ile birlikte ardı ardına atıldı.
Tarihçi Dr. Furkan Kaya: 29 Ekim 1923 tarihi aslında Türk devriminin Türk inkılaplarının tarihidir. Türk modernleşmesinin tarihidir.
Tarihçi Prof. Dr. Cezmi Eraslan: Bu eğitim alanında, ekonomi alanında, gündelik yaşam alanında, sorumluluklar alanında bir farkındalık meydana getirdi.
Cumhuriyet, 10 yaşında bir çocuk olduğunda ise çoktan meyvelerini vermeye başlamıştı...
Haber: Sema Akbulut
Kamera: Ahmet Bağış
7ºC
Ankara
