Dünya nüfusunun 1 milyara ulaşması binlerce yıl sürdü. Son 200 yıl içinde ise yedi kat arttı. Bugün artık 7,7 milyar insan yerkürede yaşıyor.
Yaşlı dünyamızın önümüzdeki yıllarda çok daha kalabalık olacağı tahmin ediliyor. 2030 yılı öngörüsü 8,5 milyar... Dünya nüfusunun 2050'de 9,7 milyara, 2100’de 10,9 milyara ulaşacağı hesaplanıyor.
Öte yandan dünya nüfusunun yaş ortalamasının da giderek artacağı ifade ediliyor. Şu anda ortalama yaş 31... 2050 yılı yaş ortalamasının 36 olacağı ifade ediliyor.
Dünyanın en kalabalık 19. ülkesi Türkiye
TÜİK verilerine göre Türkiye, 2020 yılı itibarıyla 83 milyon 384 bin 680 kişilik nüfusa sahip. 235 ülke arasında kalabalıklık anlamında 19'uncu sırada yer alan Türkiye, toplam dünya nüfusunun yüzde 1,1'ini oluşturuyor.
Dünyada en kalabalık nüfusa sahip ülke 1 milyar 439 milyon 323 bin 774 kişi ile Çin. Bu ülkeyi 1 milyar 380 milyon 4 bin 385 kişi ile Hindistan, 331 milyon 2 bin 647 kişi ile ABD izliyor. Bu üç ülke ise toplam dünya nüfusunun yüzde 40,4'ünü meydana getiriyor.
Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927’de yapıldı
Türkiye'de nüfusla ilgili çalışmaların geçmişi hayli eskiye dayanıyor. İlk defa 1831 yılında Ceride Nezareti kuruldu. 1881 yılında Sicil-i Nüfus Nizamnamesi yürürlüğe girdi. Nüfus sayım sistemi Cumhuriyet Dönemi’nde çıkarılan kanunlarla yeniden şekillendi.
Savaşlardaki can kayıpları ve mübadele sırasındaki yer değişimleri nedeniyle nüfus sayımı ihtiyacı doğdu. İlk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı.
[Grafik: Şeyma Özkaynak / TRT Haber]
Lakapların yerini soyadları aldı
1928 yılında Türk Vatandaşlığı Kanunu yürürlüğe girdi. Bunu 1934 tarihli Soyadı Kanunu izledi. Kanunla beraber her aile bir soyadı aldı; unvan ve lakaplar kaldırıldı.
Böylece her birey, soyadına göre kayıt altına alınmaya başladı. Vatandaşlar arasında karışıklığa neden olan yazım usulü sona erdi ve yeni bir nüfus yazım sistemine geçildi.
Cumhuriyet Dönemi’nde ikinci sayım 1935 yılında yapıldı. Bu tarihten itibaren 5 yılda bir nüfus sayımı yapılmaya başlandı. 1990'dan itibaren iki sayım arasındaki süre 10 yıla çıkarıldı.
Doğum kaydından ölüme dek hizmet
Türkiye’nin 81 ilinde ve 975 ilçesinde nüfus müdürlükleri vatandaşa hizmet için çalışıyor. Verilen hizmet doğum kaydı ile başlayıp ölümle beraber kütükten düşürme işleminin yapılmasına dek sürüyor.
Hizmet verilen alan nedeniyle nüfus müdürlüklerinin vatandaşın hayatının her alanına dokunduğu söylenebilir. Kimlik kartlarının çıkarılması, pasaport başvuruları, soyadı değişiklikleri görev alanlarından sadece bazıları. Evlilik işlemlerinden boşanmalara kadar her türlü gelişme nüfus müdürlüklerinin arşivlerine kaydediliyor.
[Grafik: Şeyma Özkaynak / TRT Haber]
Her yıl milyonlarca belge yenileniyor
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tüm bu hizmetlerin yanında halihazırda kullanılan belgeleri de yenilemeye devam ediyor. Müdürlük tarafından 65 milyon 472 bin 709 kimlik kartı, 12 milyon 464 bin 345 sürücü belgesi ve 5 milyon 728 bin 356 pasaport yenilendi.
1 milyon 579 bin 503 kimlik kartına da sürücü belgesi bilgisi yükleme işlemi yapıldı.
Vatandaşın ayağına kadar giden hizmet
Nüfus müdürlükleri sadece kendilerine gelen vatandaşlara hizmet vermiyor. Gerekli durumlarda vatandaşın evine kadar gidiliyor. Adreste Nüfus Hizmeti, yaşlılık, engellilik gibi nedenlerden dolayı nüfus müdürlüklerine gidemeyen vatandaşlar için geliştirilen önemli bir hizmet.
30 bin 400 adreste gerçekleşen hizmetten yararlanmak isteyen kişilerin yakınları ilgili nüfus müdürlüğüne giderek adreste hizmet müracaatında bulunabiliyor.
[Grafik: Bedra Nur Aygün / TRT Haber]
Nüfus işlemlerinde e-Devlet kolaylığı
İçişleri Bakanlığına bağlı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü e-Devlet üzerinden de hizmet veriyor.
Sadece 2021 yılının ilk altı ayında 43 milyon 103 bin 554 kişinin hizmet aldığı platform kolay ve hızlı bir alan olmasıyla büyük ilgi görüyor.
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü hizmetlerinden yararlanmak amacıyla e-Devlete 2019 yılında 60 milyon 907 bin 633, 2020 yılında 71 milyon 894 bin 662 kişi girdi.
Soyağacı bilgisi sorgulamaya büyük ilgi
e-Devlet üzerinden pek çok işlem rahatlıkla gerçekleştiriliyor. Bu işlemlerden en popüleri soyağacı sorgulama... 2018 yılında hizmete giren sistem, başladığı andan itibaren vatandaşların yoğun ilgisini çekti. Sistem sayesinde 1800’lü yıllara kadar giden soyağacı bilgilerine ulaşılabiliyor.
Aile bağlarının ve alt-üst soyların öğrenilmesine olanak tanıyan hizmet vatandaşlardan büyük ilgi gördü. Sayısal verilere göre 2021 yılının ilk altı ayında 13 milyon 15 bin 911 kişi "Alt Üst Soy Bilgisi Sorgulama" işlemi gerçekleştirdi.
Yine ilk altı ayda 11 milyon 410 bin 506 "Barkodlu Yerleşim Yeri Sorgulama", 8 milyon 570 bin 497 "Barkodlu Nüfus Kayıt Örneği Oluşturma", 2 milyon 966 bin 409 "Güvenli Belge ve TCKK Sorgulama Servisi", 1 milyon 570 bin 355 "Sürücü Belgesi Bilgileri Sorgulama Servisi" işlemi yapıldı.
[Fotoğraf: AA]
Türkiye nüfusunun yüzde 49,9'u kadın
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre 2020 yılında, kadın nüfus 41 milyon 698 bin 377, erkek nüfus 41 milyon 915 bin 985 oldu. Diğer bir ifadeyle toplam nüfusun yüzde 49,9'unu kadınlar, yüzde 50,1'ini erkekler oluşturdu.
Kadınlar ile erkekler arasındaki bu oransal denge ileri yaşlarda değişiyor. 60 yaş ve üzeri kadınların daha uzun yaşadığı görülüyor. Kadın nüfusun oranı 60-74 yaş grubunda yüzde 52,3... 90 yaş ve üzeri yaş grubunda oran yüzde 73,4'ü buluyor.
Kadınlar erkeklerden daha uzun yaşıyor
Hayat tabloları 2017-2019 sonuçlarına göre, doğuşta beklenen yaşam süresi, Türkiye geneli için toplamda 78,6 yıl oldu. Bu, kadınlarda 81,3 yıl, erkeklerde 75,9 yıl olarak belirlendi. Genel olarak kadınların erkeklerden daha uzun süre yaşadığı ortaya çıktı.
Ve sağlıklı yaşam süresi... Sağlıklı yaşam süresi, belirli bir yaştaki kişinin günlük hayattaki faaliyetlerini sınırlandıracak sağlık sorunu olmadan hayatını sürdürmesi beklenen süre olarak tanımlanıyor.
Yine hayat tabloları 2017-2019 sonuçlarına göre sağlıklı yaşam süresi Türkiye'de 57,3 yıl olarak hesaplandı. Cinsiyetlere göre bakıldığında bu süre kadınlarda 55,4 yıl, erkeklerde 59,1 yıl oldu. Bir başka ifadeyle erkeklerin sağlıklı yaşam süresi, kadınlardan 3,8 yıl daha fazla.
.jpg)
[Fotoğraf: DepoPhotos]
11 Temmuz Dünya Nüfus Günü
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 1989 yılında bir karar aldı. Dünya nüfusunun 5 milyara ulaştığı 1987 yılının 11 Temmuz günü, "Dünya Nüfus Günü" ilan edildi.
Bu özel günde Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından her yıl nüfusun önemli konularını ele alan bir tema belirleniyor. Bu temaya ilişkin farkındalık oluşturma çalışmaları yapılıyor.
UNFPA, son yüzyılın en büyük küresel sağlık sorunu olan COVID-19 salgınının dünyadaki tüm insanları; özellikle de "kırılgan nüfus" olarak tanımlanan grupların sağlığını tehdit ettiğine ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini artırdığına vurgu yaptı. Pandemi döneminde sağlık sistemlerinin yetersiz olduğu ülkelerde üreme sağlığı hizmetlerine ve aile planlama yöntemlerine erişim sağlayamayan, ayrıca aile içi şiddete maruz kalan kadınlar ile kız çocuklarına dikkat çekildi.
Bu doğrultuda UNFPA, 2021 yılı Dünya Nüfus Günü temasında, değişen doğurganlık oranlarının çözümünün üreme sağlığına ve tüm insan haklarına öncelik verilmesi ile sağlanacağının altını çizdi.
[Fotoğraf: DepoPhotos]
Doğurganlık hızı azaldı
Toplam doğurganlık hızı, bir kadının doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade ediyor. Türkiye'de toplam doğurganlık hızı 2001 yılında 2,38 çocuktu. 2020 yılında bu veri 1,76'ya geriledi. Böylece doğurganlık, nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,10'un altında kalmış oldu.
Şanlıurfa doğurganlık oranında lider
2020 verilerine göre toplam doğurganlık hızının en yüksek olduğu şehir 3,71 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Şanlıurfa'yı 3,22 çocuk ile Şırnak, 2,88 çocuk ile Ağrı ve Siirt izledi. Toplam doğurganlık hızının en düşük olduğu şehir ise 1,29 çocuk ile Karabük oldu. Karabük'ü 1,31 çocuk ile Zonguldak ve Kütahya izledi.
[Grafik: Nursel Cobuloğlu / TRT Haber]
Doğum yapma yaşı yükseldi
Yaşa özel doğurganlık hızı, belli bir yaş grubunda bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan bebek sayısını ifade ediyor.
Yaş grubuna göre doğurganlık hızı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek doğurganlık hızı 20-24 yaş grubundaydı. 2020 yılında bu anlamda birinciliği 25-29 yaş grubu aldı. Bu veri, kadınların artık daha ileri yaşlarda doğum yaptığını gösterdi.
İlk doğum yaşı ortalaması 26,5 oldu
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 olarak kayıtlara geçti. 2020 yılında bu ortalama 29'a yükseldi. Diğer yandan ilk doğumunu 2020 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 26,5 oldu.
Kadınlarda ortalama ilk evlenme yaşı da yükseldi. 2015 yılında 24,4 olan ilk evlenme yaşı ortalaması 2020 yılında 25,1'e çıktı.
14.8ºC
Ankara
