Geçtiğimiz günlerde Hatay’ın Dörtyol ilçesinde Türkiye’nin enerji geleceği için büyük bir adım atıldı. Ülkemizin hizmete alınan ilk doğal gaz depolama gemisi Ertuğrul Gazi, ilk sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) transferini Afrika’nın kuzeyinden gelen Berge Arzew gemisinden yapmaya başladı. Aslına bakarsanız Bahama bandıralı geminin Cezayir’den Hatay’a uzanan öyküsü, Mavi Vatan’ın derin sularında Ankara’nın yeni enerji hikayesinin ilk satırlarıydı…
Aşıların, normalleşme takviminin, siyasi ve ekonomik gelişmelerin arasında kaynayıp gitmesini istemediğimiz bu ‘doğal gaz transferini’ biraz daha detaylandırmak istedik. Bunun için de Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener ile bir araya geldik.
Aslında kafamızda çok net ve basit bir soru vardı… FSRU olarak kısaltılan depolama ve gazlaştırma gemisi Türkiye’ye ne kazandıracaktı? Öyle ya her yıl milyarlarca doları enerji ithalatımız için ödüyor, cari açıkta en büyük kalemi bu alanda veriyor ve her geçen gün enerji ihtiyacı daha da artan bir ülke oluyorduk. Gerçekten de Ertuğrul Gazi gemisi bu sorunlara kısmen de olsa merhem olabilecek miydi?
[Türkiye'nin ilk FSRU gemisi Ertuğrul Gazi'ye ilk LNG nakli başladı. Foto: AA]
İç pazarın payı giderek artıyor
TESPAM Başkanı ile sohbetimize ‘Bir FSRU’ya sahip olmak ne anlama geliyor?’ sorusuyla başladık…
Oğuzhan Akyener enerji sektörünün önde gelen isimlerinden biri. Sorumuza cevap vermeden önce okuyucuların da kafasında netleşmesi amacıyla Türkiye’nin enerji görünüme dair basit bazı ipuçlarını bizimle paylaşıyor.
Doğal gaz Türkiye’nin genel tüketim denkleminde yaklaşık yüzde 26’lık bir paya sahip. Akyener’e göre bu oran giderek artıyor. Artışın temel nedenlerinden birinin ‘iç pazar’ olduğunu ekledikten sonra bu durumun gerekçesini “Çünkü Türkiye öncelikle Rusya ile yaptığı bağlayıcı satış anlaşmaları sebebiyle doğal gaz tüketimini destekledi. Sonrasında da bütün şehirlerine kullanımı kolay olan doğal gazı sevk etti ve böylece iç pazar erişimini artırdı” sözleriyle açıklıyor.
[TESPAM Başkanı Oğuzhan Akyener. Foto: AA]
Türkiye için doğal gaz çok stratejik bir konu
Akyener iç pazardan bahsedince aklımıza haliyle son zamanlarda sıkça duyduğumuz ‘enerji merkezi olma’ ya da TANAP ve Türk Akım gibi anahtar kelimeler geliyor… Ankara’nın bir doğal gaz transit ülkesi olma yolunda çok sayıda uluslararası projeyi desteklediğini hatırlatan TESPAM Başkanı, bu nedenle doğal gazda arz ve stok güvenliğinin Türkiye için çok daha stratejik bir hal aldığına işaret ediyor.
Kontrat yükünü hafifletecek
Oğuzhan Akyener, “Doğal gaz tüketiminde hacmin neredeyse yüzde 99’u ithal kaynaklarla elde ediliyor. Bu durumun bir ülke için ne anlama geldiğini düşünün” diyor. Bu nedenle arz güvenliğinde sürdürülebilirliğin, fiyat cazipliğinin, rekabetçi tedarik koşullarının ve alternatif imkanların oluşturulmasının Ankara için çok önemli olduğunu belirtiyor.
Türkiye’de doğal gazla ilgili bir gelişme olunca hepimizin aklına gelen ilk konulardan birini soruyoruz TESPAM Başkanı’na. Ertuğrul Gazi gemisinin LNG işlemeye başlaması doğal gaz faturalarımıza olumlu yansır mı?
“Tabloyu daha iyi anlamak için bazı rakamlara birlikte bakalım" diyor Akyener ve devam ediyor:
“Ülkemizin gaz tüketimi 2021 itibarıyla yaklaşık 47 milyar metreküp seviyelerinde ve bu gazın yüzde 99’dan fazlasını ithal ediyoruz. Yapılan ithalatın yaklaşık yüzde 75’i boru hatları ile kalan yüzde 25’lik kısmı ise LNG olarak tedarik ediliyor. Yine yapılan ithalatın yüzde 10’luk bir kısmı spot piyasalardan karşılanıyor ve uzun vadeli fiyatlandırma politikalarının ağırlığı bu bağlamda esnetilmeye çalışılıyor.
Şimdi gelelim işin ‘fatura’ kısmına… Anlık spot piyasalardan ucuz gaz tedarik kabiliyetimizin artacağından söz edilebileceğiz tabii ki. Kaldı ki EPİAŞ bünyesinde güçlendirilmeye çalışılan doğal gaz piyasası bu gibi hamlelerle daha esnek, güçlü ve kaynak hacmi/çeşitliliği açısından etkin hale getirilebilirse, bu çok daha etkin bir fiyat mekanizması elde edilmesi sonucunu doğruabilir.
Ayrıca uzun vadeli kontratların yenilenme süreçlerinde de bu gibi imkanlara sahip olmak fiyat müzakerelerinde elimizi güçlendirecek. Ancak şunu da unutmamak gerek, fiyat noktasında etkiler dolaylı ve uzun vadeli olacağından, buradan ülkemizdeki gaz fiyatlarının bir anda düşeceği beklentisine girmek doğru değil.”
[İki gemi arasındaki sıvılaştırılmış gaz transferi Hatay'da gerçekleşti. Foto: AA]
Ertuğrul Gazi ile neler değişecek?
Sürecin ‘fatura’ kısmını öğrendikten sonra olayın asıl kahramanı olan Ertuğrul Gazi'ye biraz daha yoğunlaşmak istiyoruz. Çünkü bu gemilerden her ülkede olmadığını, son derece gelişmiş sistemlere sahip olduklarını biliyoruz.
Oğuzhan Akyener de Türkiye’nin bir FSRU’ya sahip olmasıyla beraber nelerin değişebileceği konusunu anlatmaya başlıyor ve anlık doğal gaz tedarik kapasitemizin artacağına dikkati çekiyor. Ertuğrul Gazi'nin gazlaştırma kapasitesinin günde 28 milyon metreküp olduğunu düşünürsek, bu rakam bizi milli kapasitenin yüzde 8,2 oranında artması sonucuna götürüyor…
“Günlük arz kapasitesi bir ülke için çok önemlidir çünkü kış aylarında ortalama tüketim yaz aylarının neredeyse iki katına çıkabiliyor” hatırlatmasında bulunan Akyener, “Bu sebeple teknik arz kapasitesi ne kadar fazla olursa, bu durum sürdürülebilirlik noktasında ülkenin elini rahatlatır. Ayrıca uzun vadeli satış anlaşmaları noktasında da daha etkin müzakerelerin yapılabilmesine zemin hazırlar” diyerek aslında Ertuğrul Gazi’nin bir gemiden çok daha fazlası olduğunun altını çiziyor.
[Ertuğrul Gazi gemisinin gazlaştırma kapasitesi günde 28 milyon metreküp. Foto: AA]
Eğer ihtiyaç olursa Ertuğrul Gazi elektrik bile üretebilir
TESPAM Başkanı’nın gemiyle ilgili anlattıkları dikkatimizi çekiyor. Belli ki Ertuğrul Gazi’nin çok önemli potansiyelleri var… Bu nedenle Oğuzhan Akyener geminin diğer muhtemel katkılarını da aktarmaya başlıyor:
“Bu gemiyle beraber LNG formunda tedarik imkanı artacağından, ister spot piyasalara yönelik, ister uzun vadeli kontratlar anlamında fırsatlar değerlendirilebilir. Stok hacmi noktasında düşük olsa da anlık çevrim kabiliyeti ve süreklilik dikkate alınırsa, bu gemi doğal bir depolama kapasitesi artışı anlamına da gelecektir.
Ertuğrul Gazi’nin mobil kabiliyetlere sahip olması ise Türkiye’nin uygun şebeke bağlantısı olan her yere bu gemiyle doğal gaz sağlayabilme kabiliyeti kazanması anlamı da taşıyor. Örneğin bu geminin planlanan bir çalışma lokasyonu var... Denizden alacağı LNG’yi gazlaştırarak şebekeye vereceği nokta belli. Fakat ihtiyaç duyulduğu takdirde, gemi ülkemizin veya diğer ülkelerin farklı lokasyonlarında da faaliyet gösterebilir.
Öte yandan bu gemiye bir yüzer doğal gaz çevrim istasyonu gemisi entegre edilirse, ortaya yüzer bir elektrik üretim tesisi dahi çıkabilir. Bu da çok daha farklı ihtiyaçlara cevap verebilecek teknik bir kapasiteye sahip olabilmek anlamına geliyor. Tüm bunları alt alta koyduğunuz Ertuğrul Gazi gemisinin son derece yerinde, mantıklı ve başarılı bir hamle olduğunu söylemek gerekir.”
2.7ºC
Ankara
