Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan Yargı Reformu Stratejisinin, "Ceza Adaleti Sisteminin Etkinliğinin Artırılması" başlıklı amacı kapsamında, modern uygulamaları kapsayacak şekilde daha önce yenilenen ceza adaleti sistemine ilişkin mevzuatta, zaman içerisinde de önemli değişiklikler yapılarak sistemin rahatlatılması sağlanacak.
Kovuşturma öncesi çözüm araçları ve soruşturma süreçleri güçlendirilecek. Bu kapsamda, Cumhuriyet savcılarının takdir yetkileri genişletilecek, ön ödeme ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi müesseselerinin uygulama alanı artırılacak, etkin pişmanlık hükümleri ve Cumhuriyet savcılıklarının buna ilişkin yetkileri, farklı suç tipleri açısından genişletilecek. Ayrıca, bazı fiillere yönelik soruşturmaların fail ile savcı arasında anlaşmayla sonlandırılabilmesi sağlanacak, iddianamenin iadesi müessesesi, kapsamı itibarıyla yeniden belirlenecek, Cumhuriyet başsavcılıklarının teşkilat yapısının etkinliğinin artırılmasına ve adli kollukla koordinasyonun geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılacak.
Faaliyetler kapsamında, soruşturmaların kalitesinin artırılması için hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta belirli bir oranda istihdamı sağlanacak.
Başta adil yargılanma hakkı olmak üzere, hak ve özgürlüklerin korunması ilkesinin gözetilmesi suretiyle suç ve yaptırım dengesi bütünüyle gözden geçirilerek yeniden düzenlenecek.
Bu kapsamda, kısa süreli hapis cezasına seçenek oluşturan yaptırımların süre ve tür yönünden kapsamı genişletilecek, mevzuatta suç olarak düzenlenen fiiller taranacak ve bu fiillerden idari yaptırıma dönüştürülebilecek olanlar belirlenerek suç olmaktan çıkarılacak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesi ile bu kararlara karşı kanun yolu, adil yargılanma hakkı çerçevesinde gözden geçirilecek. Takibi şikayete bağlı suçların kapsamı genişletilecek, bazı suçlar yönünden toplumda oluşan cezasızlık algısının ortadan kaldırılması ve suçla etkin mücadele için ceza mevzuatındaki yaptırımlar ile infaz sistemi yeniden yapılandırılacak.
Ceza mahkemelerinin görev alanları yeniden düzenlenecek, bazı suçların basitleştirilmiş ve hızlı bir yargılama usulüyle görülmesi sağlanacak, idari yaptırım kararlarına karşı itirazlar yönünden sulh ceza hakimliklerinin ihtisaslaşması sağlanacak ve kararlara karşı etkili bir kanun yolu getirilecek, ilamın infazı aşamasına ilişkin kararların tümüyle infaz hakimliklerinin görev alanına girmesi sağlanacak.
Çocuklara yönelik düzenlemeler
Çocuk adaleti sistemi, onarıcı adalet yaklaşımıyla yeniden yapılandırılacak ve mağdur odaklı bir yaklaşım benimsenecek. Bu amaç için bazı ağır suçlar hariç olmak üzere, 15 yaşından küçük çocukların ilk defa işledikleri fiillerin soruşturma ve kovuşturmaya konu edilmeden, çocuklara özgü koruma mekanizmaları içerisinde değerlendirilmesi sağlanacak. Suça sürüklenen çocuklara özgü kamu davasının açılmasının ertelenmesi modeli geliştirilecek, suça sürüklenen çocukların ilk derece yargılamaları ile bu çocuklar hakkında verilen kararların kanun yolu incelemelerinin öncelikli olarak yapılması sağlanacak. Çocuk mahkemelerinin fiziki koşulları çocuk ceza adaleti sisteminin amacına uygun hale getirilecek.
Mağdur haklarına ilişkin mevzuat çalışmaları tamamlanacak, adli destek ve mağdur hizmetlerine ilişkin merkez ve taşra birimleri oluşturulacak ve adli görüşme odaları ülke geneline yaygınlaştırılacak.
Güncel teknoloji sisteme entegre edilecek
Cezaların infazı alanında genel infaz usullerinin uygulanmasında sakınca bulunanlara yönelik uygulamalar geliştirilecek ve güncel teknolojilerin sisteme entegrasyonu sağlanacak. Bu amaçla şiddet içermeyen bazı suçlardan hükümlü olan yaşlı, hamile ve çocukların cezalarının, elektronik izleme merkezi aracılığıyla evde infazına imkan tanınacak. Ağır hasta hükümlü ve tutuklulara ilişkin infaz süreçleri muhtemel mağduriyetlerin önlenmesi için yakından takip edilecek.
Çocuk hükümlü ve tutukluların infaz süreçlerinde görev alan personele yönelik özel eğitimler geliştirilecek. Hükümlü ve tutukluların nakil işlemlerinde ailevi nedenler gibi hassasiyetlerin daha fazla gözetilmesi sağlanacak. Teknolojik imkanların kullanılması suretiyle hükümlü ve tutukluların, yakınları ile görüntülü görüşmesi ve elektronik dilekçe arzı gibi yeni uygulamalar hayata geçirilecek. Denetimli serbestlik hizmetlerindeki elektronik izleme kapasitesinin artırılması ve yükümlülerin takibinde biometrik imza gibi yeni yöntemlerin oluşturulması sağlanacak. Ceza infaz kurumlarındaki sağlık birimlerinin kapasitesi ve teknolojik donanımları geliştirilecek, kurum dışı sağlık kuruluşları ile iş birliği ve koordinasyon güçlendirilecek.
Cezaevleri yönetimi
Ceza infaz kurumlarının yönetim kapasitesi geliştirilecek, kurumlarda bulunanların topluma uyum süreçlerine yönelik ıslah önlemleri artırılacak ve koşullu salıverilme sistemi iyileştirilecek. Bu amaç doğrultusunda, ceza infaz kurumlarının denetim araçları ile hak ihlallerini önleyici mekanizmalar güçlendirilerek, infaz sisteminin saydamlığı artırılacak. Sivil toplum kuruluşlarıyla infaz alanında iş birliği geliştirilecek, koşullu salıverilme işleminin somut kriterlere dayalı olarak uygulanması sağlanacak, hükümlü ve tutuklular için öngörülen meslek edindirme programları geliştirilecek, hükümlülerin tahliye sonrası yeniden suç işlemelerinin engellenmesi amacıyla topluma uyum süreçlerine yönelik önlemler artırılacak.
Adli sicil arşiv kayıt sistemi, kişinin maddi ve manevi varlığının geliştirilmesi ve cezaların ıslah edici olması ilkeleriyle bağdaşacak şekilde yenilenecek. Bu kapsamda, adli sicil arşiv kayıtlarının silinmesi, ayrı bir mahkeme kararına ihtiyaç duyulmaksızın gerçekleştirilecek ve silinme süreleri kısaltılacak. Kesin nitelikteki mahkumiyet hükümlerinin adli sicil kaydına işlenmesi uygulamasına son verilecek. Yeni yasal düzenlemelerin etki analizi ile suç ve suçluluğa ilişkin verilerin anlık takibi için adalet istatistikleri çok yönlü bir anlayışla derinleştirilecek.
Bilişim suçlarına (siber suçlar) ilişkin soruşturma ve kovuşturmaların etkinliğine ve makul sürede sonuçlandırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak. Hakim ve Cumhuriyet savcılarının bilişim suçları konusunda ihtisaslaşması sağlanacak, mevzuatta yer alan bilişim suçlarına ilişkin hükümler, teknolojik gelişmeleri de kapsayacak şekilde yeniden düzenlenecek.
Hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi
"Hukuk yargılaması ile idari yargılamanın sadeleştirilmesi etkinliğinin artırılması" amacı kapsamında ise hukuk yargılamalarının basitleştirilmesi sağlanacak ve yargılamaların uzamasına sebebiyet veren usul hükümleri değiştirilecek. Bu amaç doğrultusunda, asliye hukuk ve sulh hukuk mahkemeleri arasındaki görev ayrımı, yeniden belirlenecek, küçük miktarlı talep ve davaların basitleştirilmiş ve hızlı bir yargılama usulü ile çözümlenmesi için düzenleme yapılacak, basit ve yazılı yargılama usulünde ön inceleme aşamasına ilişkin yeni düzenlemeler getirilecek.
Konusu para ile ölçülebilen ve belli bir parasal miktarın altındaki tüm davalarda basit yargılama usulünün uygulanması sağlanacak. Yargı harçlarının sadeleştirilmesi ve tahsili usulünün yeniden düzenlenmesi sağlanacak, tüketici mahkemelerinin görev alanı iş yükü ile orantılı olarak yeniden belirlenecek, kolektif menfaatlerin daha iyi korunabilmesi için topluluk davasına ilişkin düzenleme yeniden ele alınacak.
Adalete erişim hakkının kötüye kullanılması engellenecek. Yargılama usulünde dürüst davranma ve doğruyu söyleme yükümlülüğüne aykırı davranışlara yönelik yaptırım içeren daha caydırıcı düzenlemeler yapılacak. Davaya cevap vermeyen ya da yapılan işlemlere katılım iradesi göstermeyen davalıya, sözlü yargılama sırasında ve hüküm için tayin olunan gün ve saatte mahkemede hazır bulunmasını sağlamak amacıyla tekrar davetiye gönderilmesi uygulamasına son verilecek.
Aile fertlerinin hukukunu koruyan yargılama
Aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkların yargısal çözümü sürecinde uyuşmazlıkları derinleştiren uygulamaların kaldırılması sağlanacak. Bu amaçla Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun'un uygulanmasından kaynaklanan sorunların giderilmesine yönelik çalışmalar yapılacak, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulması icra müdürlüklerinin görevi olmaktan çıkartılacak ve bu işlemin harç alınmaksızın uzmanlar vasıtasıyla yapılması sağlanacak, çocuğun üstün yararı ile bütün aile fertlerinin hukukunu koruyan, adli süreç içinde örselenmelerini önleyen ve uyuşmazlığın en kısa sürede çözümüne imkan veren yeni bir yargılama usulü geliştirilecek.
Noterliklerin görev tanımı yeniden düzenlenecek
Noterliklerin görev tanımları, yargının iş yükünü azaltacak şekilde yeniden düzenlenecek. Bu kapsamda, hukuk fakültesi mezunlarının istihdam edileceği noter yardımcılığı müessesesi oluşturulacak, noterliğe girişte noterlik sınavı getirilecek, noterliklerin açılış kriterleri yeniden belirlenecek ve noterliklerin sayısı artırılacak.
Bazı çekişmesiz yargı işleri ile henüz davanın açılmamış olduğu dönemle sınırlı olmak üzere delil tespitinin noterlikler tarafından da yapılabilmesi sağlanacak, yararlanıcıların işlerinin kolaylaştırılması için noterliklerin resmi çalışma saatleri dışında ve tatil günlerinde de hizmet sunmaları sağlanacak, yurt dışında yaşayanların dış temsilciliklerde yaptıkları noterlik işlemlerinin bir örneğinin, bilişim sistemi entegrasyonuyla Türkiye'de en yakın noterden anında alınabilmesi sağlanacak, noter onayı aranan işlemler, bürokrasinin azaltılması amacıyla gözden geçirilecek.
Kaynak: AA
