AK Parti Aydın Milletvekili Abdurrahman Öz başkanlığında toplanan alt komisyon, kamuoyunda seçim ittifakı teklifi olarak bilinen Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ni görüştü.
Alt komisyonda görüşmeleri tamamlanan teklif, aynen kabul edildi.
Teklifin yarın Anayasa Komisyonu'nda görüşülmesi bekleniyor.
AK Parti ve MHP'nin, siyasi partilerin seçim ittifakına ilişkin düzenlemeyi içeren ortak kanun teklifi 21 Şubat'ta TBMM Başkanlığına sunulmuştu. AK Parti ve MHP'nin ortak kanun teklifi dün TBMM Anayasa Komisyonunda görüşülmeye başlanmıştı.
Kanun teklifine göre:
- Sandık sonuç tutanağında ittifakların her birinin aldığı ortak oyların sayısı ayrı ayrı gösterilecek.
- Siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi destekleme kararı almalarını yasaklayan hüküm kaldırılacak.
- Seçimlere ittifak yaparak katılma kararı alan siyasi partilerin, seçim takviminin başlamasından itibaren en geç 7 gün içerisinde genel başkanların imzaları altındaki "ittifak protokolü" ile YSK'ya başvurmaları gerekecek.
- Oy pusulasında siyasi partilerin ittifak protokolünde belirledikleri ittifak unvanı yazılacak. İttifakın unvanı belirlenmemiş ise oy pusulasına yalnızca "İttifak" ibaresi yazılacak, unvanı olmayan ittifakın birden fazla olması halinde bunlar başvuru sırasına göre -numaralandırılacak.
- İttifakın ortak oylarından gelen pay ise ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesiyle elde edilen kat sayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucunda elde edilecek.
- İttifak yapan siyasi partilerin geçerli oyu, ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin tek başına aldıkları oy sayısına ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilecek. İttifakın ortak oylarından gelen pay ise ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesiyle elde edilen kat sayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucunda elde edilecek.
- İttifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamının yüzde 10’u geçmesi halinde, bu siyasi partilerin her biri barajı geçmiş olacak.
- İttifak yapan siyasi partilerin milletvekili sayısının hesaplanmasında; ittifakın toplam oyu esas alınacak. Bu oy miktarına göre önce ittifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı belirlenecek, bu sayı ittifakı yapan siyasi partiler arasında aldıkları geçerli oy sayısı esas alınarak paylaştırılacak.
- YSK, hastalığı veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin muhtarlık seçimleri hariç, oy kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık kurulu kurulmasına karar verebilecek.
- Oy zarfları üzerinde "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" amblemi yer alacak şekilde filigranlı kağıtlar hazırlanacak. Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen söz konusu filigran, amblem ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar geçerli sayılacak.
- Seçimlere katılma yeterliliği taşıyan siyasi partinin seçime katılmaması halinde bu partinin üyesi, kendisinin ve partisinin yazılı muvafakati alınarak başka bir siyasi partiden aday gösterilebilecek.
Teklife göre, aynı binada oturan seçmenler, hane bütünlüklerinin korunması ve aynı seçim bölgesinde kalmaları şartıyla, farklı sandık bölgelerine kaydedilebilecek.
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanunu'nun "Yüksek Seçim Kurulunun görev ve yetkileri" başlıklı maddesine, üç fıkra daha ekleniyor.
Buna göre YSK'nin görev ve yetkileri arasına şunlar ekleniyor:
- Seçim türüne göre sandık bölgesi seçmen sayısını belirlemek,
- Seçim güvenliği açısından gerekli görülmesi durumunda, vali veya il seçim kurulu başkanının oy verme gününden en geç bir ay önce talepte bulunması halinde, o yerdeki sandıkların en yakın seçim bölgelerine taşınmasına, sandık bölgelerinin birleştirilmesine, muhtarlık seçimleri hariç olmak üzere seçim bölgelerinin birleştirilmesi ile seçmen listelerinin karma şekilde düzenlenmesine ve bu hususların ilanına karar vermek,
- Hastalığı veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin, muhtarlık seçimleri hariç, oy kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık kurulu kurulmasına, oy kullanılmasına, sayım ve döküm ile birleştirme işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek."
.jpg)
Sandık kurulu başkanının belirlenmesi
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanunu'nun "Sandık kurulu başkanının seçimi" başlıklı maddesinin başlığı, "Sandık kurulu başkanının belirlenmesi" olarak değiştiriliyor.
Bu maddede yapılan değişikliğe göre, ilçede görev yapan tüm kamu görevlilerinin listesi, mülki amir tarafından yerleşim yeri adresleri esas alınmak suretiyle ilgili ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilecek. İlçe seçim kurulu başkanı, bu kamu görevlileri arasından ihtiyaç duyulan sandık kurulu başkanı sayısının iki katı kamu görevlisini ad çekmeyle tespit edecek ve bu kişiler arasından mani hali bulunmayanları sandık kurulu başkanı olarak belirleyecek.
Sandık kurulu başkanının göreve gelmemesi halinde, kamu görevlileri arasından belirlenen üye, bu üyenin de bulunmaması durumunda en yaşlı üye kurula başkanlık edecek.
İlçe seçim kurulu başkanı, sandık kurulunun kalan bir asıl ve bir yedek üyesini belirlemek için önce, sandık kurulu başkanı olarak belirlenmeyenler arasından, ihtiyaç duyulan sandık kurulu üye sayısının iki katı kamu görevlisini ad çekmeyle tespit edecek. Bu kişilerden mani hali bulunmayanları sandık kurulu asıl ve yedek üyesi olarak belirleyecek.
Zarf ve sandık ağzı ebatlarını YSK belirleyecek
Birlikte yapılan cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde, oy pusulaları aynı zarfa konulacak.
Seçimlerde kullanılacak kabinler, oy vermenin gizliliğini sağlayacak şekilde yaptırılacak. Kabinlerin ölçü ve standartları Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından belirlenecek.
Mahalli idare organları seçimlerinde oy pusulalarının aynı zarfa konulması ve birlikte yapılan Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde de oy pusulalarının aynı zarfa konulması öngörüldüğünden, oy sandıklarının kapağının üzerinde zarfların atılması için bulunan açıklığa ilişkin "Boyu 25, eni 1 santimetre ebatlarında" ibaresi, kanundan çıkarılıyor. Bu açıklık, YSK tarafından belirlenecek.
Zarfların ebatlarının da kanunda belirlenmesinden vazgeçiliyor, bu konuda da yetki YSK'de olacak.
Oy zarfları, ön yüzünün sol üst köşesinde "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" amblemi yer alacak şekilde Yüksek Seçim Kurulunca filigranlı kağıttan hazırlatılacak.
Sandık çevresi
Teklifle, "Sandık çevresi"; "Oy sandığının konulduğu ve sandık kurulunun görev yaptığı oda, bölüm veya bu amaçla oluşturulan yer." olarak tanımlanıyor.
Bu maddenin gerekçesinde, "Mevcut düzenlemede sandık alanı ve sandık çevresinin çok büyük bir alanı kapsaması, uygulamada sandık kurulları ile kolluk güçleri arasında ihtilafa ve yetki karmaşasına neden olmaktadır. Bu hususlar nazara alınarak, sandık alanı uygulamasından vazgeçilmekte ve sandık çevresi yeniden tanımlanmaktadır." açıklamasına yer verildi.
Kolluk güçlerini çağırma
Mevcut düzenlemeye göre, kolluk güçleri, sandık çevresine sadece sandık kurulu başkanı veya üyelerden birinin çağrısı üzerine gelebiliyorken, teklif, seçmenlerin ihbarı üzerine de kolluk güçlerinin sandık çevresine gelebilmeleri öngörülüyor.
Sandık çevresinde, cebir, şiddet veya tehdit kullanarak sandık başı düzenini bozmaya kalkışanlar, sandık kurulu başkanı veya üyelerinden biri tarafından yapılan çağrı ya da seçmenlerin ihbarı üzerine gelen kolluk güçlerince derhal sandık çevresinden uzaklaştırılacak ve gerekli yasal işlem yapılacak. Seçmenlerce ihbar, o yer kolluk güçlerine şahsen yapılacak.
Sandık çevresine gelen kolluk güçleri, başkanın talebine veya kurulun kararına uymak zorunda olacak; çağrı veya ihbar sebebi ortadan kalkınca sandık çevresinden ayrılacak.
Seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçleri hariç, özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dahil olmak üzere resmi üniforma ve silah taşıyan kişiler, sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatına giremeyecek.
Sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatında hiç kimse, başkalarının görebileceği şekilde bir siyasi parti veya adaya ait rozet, amblem veya benzeri işaretler ya da propaganda amaçlı yayınlar taşıyamayacak; yazılı, sözlü veya görüntülü propaganda yapamayacak. Bunlara uymayan kişiler kolluk güçleri tarafından uzaklaştırılacak.
İlçe seçim kurulu başkanı, sandık çevresinde, sandık başı iş ve işlemlerinin düzen içinde yürütülmesini ve sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatında güvenliği ve kanunda öngörülen yasaklara uyulmasını sağlayacak tedbirleri alacak; seçmenin ve bu yerlerde bulunma hakkına sahip diğer kişilerin buralara serbestçe girmesini engelleyen veya güçleştiren her türlü hareketi önleyecek. Bu kapsamda, ilçe seçim kurulu başkanınca verilen talimatlara sandık kurulları, mülki ve idari makamlar uymak zorunda olacak.
Oy pusulalarının sayım ve dökümü
Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılacak.
Sayım döküm cetvelinde siyasi parti ve bağımsız adaylara ayrılan sütunlardan sonra ittifakın ortak oyları için sütun ayrılacak.
Aynı zarf içinde birden fazla oy kullanılan seçimlerde, zarfın içinden çıkan oy pusulaları okunmadan önce, seçim türüne göre ters çevrilerek tasnif edilip masanın üzerine konulacak.
Birlikte yapılan Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde, önce Cumhurbaşkanı seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak.
Mahalli idare organları seçimlerinde: Büyükşehirlerde, sırasıyla büyükşehir belediye başkanlığı, belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği ve muhtarlık; diğer illerde sırasıyla belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık, seçimlerine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak.
Oyların geçerliliği
İttifak alanı içeresinde, "Evet" mührünün; bir siyasi partiye ayrılan alana; hem bir siyasi partiye ayrılan alana hem de ittifak unvanı bölümüne; ittifak unvanı bölümüne taşacak şekilde bir siyasi partiye ayrılan alana basılması halinde, bu oy pusulaları geçerli kabul edilecek ve sayım döküm cetvelinde o siyasi partinin cetveldeki sütununa işaretlenecek.
Bu haller dışında, yalnız ittifak alanı içerisine "Evet" mührünün basıldığı her durumda, bu oy pusulaları da geçerli kabul edilecek ve sayım döküm cetvelinde ittifakın ortak oyları sütununa rakamlar birden başlamak üzere, sırasına göre çizilmek suretiyle, ayrı ayrı işaretlenecek.
Yetkili seçim kurulları tarafından gönderilen, filigranı bulunan ve sandık kurullarının ihmali sonucu arkası mühürlenmeyen oy pusulaları da geçerli sayılacak.
Sandık sonuç tutanağında, ittifakların her birinin aldığı ortak oyların sayısı ayrı ayrı gösterilecek.
Siyasi partiler, ittifak yaparak seçime katılabilecek. İttifak yapan partiler ittifak protokolünü Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) teslim edecek. Siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi destekleme kararı almalarını yasaklayan hüküm kaldırılacak.
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifine göre, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun'da öngörülen değişikliğe bağlı olarak; ilçe birleştirme tutanağında, ittifakların her birinin ortak oylarının sayısı, ittifak içerisindeki her bir siyasi partinin tek başına aldığı oy sayısı ile ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilen oy sayısı gösterilecek.
Teklifle, siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi destekleme kararı almalarını yasaklayan hüküm kaldırılıyor.
Buna göre, Siyasi Partiler Kanunu'nun, "Siyasi partiler, tüzük ve programları dışında faaliyette bulunamayacakları gibi seçimlerde başka bir partiyi destekleme kararı da alamazlar" hükmünü içeren 90. maddesinin 2. fıkrası, "Siyasi partiler, tüzük ve programları dışında faaliyette bulunamazlar" şeklinde değiştiriliyor.
İttifakla seçime katılma
Teklifle, siyasi partilerin ittifak yaparak milletvekili seçimine katılmalarına imkan tanınıyor.
Buna göre, siyasi partiler, ittifak yaparak seçime katılabilecek. İttifak yapan partiler kendi aday listelerini verecek. İttifak yaparak seçime katılma kararı alan siyasi partiler, seçimin başlangıç tarihinden itibaren en geç 7 gün içinde, genel başkanların imzalarını ihtiva eden ittifak protokolünü, Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) teslim edecek.
Aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten iki gün öncesine kadar, aynı usulle ittifak protokolünde değişiklik yapılabilecek. İttifak protokolünde; siyasi partilerce belirlenmesi halinde, ittifak unvanı ve kanunlara aykırı olmayan diğer hususlar yer alacak. Siyasi partiler, aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten üç gün öncesine kadar, YSK'ye bildirimde bulunmak suretiyle ittifaktan vazgeçebilecek.
Bu durum, YSK tarafından aynı ittifak içerisindeki diğer siyasi partilere derhal bildirilecek. Vazgeçme halinde, ittifak diğer partiler arasında devam edecek. İttifaktan vazgeçmenin bildirilmesini takip eden gün saat 17.00’ye kadar, ittifak içerisindeki diğer siyasi partiler ittifak protokolünü değiştirebilecek veya ittifaktan vazgeçebilecek.
Usul ve esasları YSK belirleyecek
Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile seçim ittifakına ilişkin diğer hususlar, YSK tarafından belirlenecek.
Seçimlere katılma yeterliliği taşıyan siyasi partinin seçime katılmaması halinde, bu partinin üyesi, kendisinin ve üyesi olduğu siyasi partinin yazılı muvafakati alınarak, başka bir siyasi parti tarafından aday gösterilebilecek.
İttifak yapan siyasi partiler, kuraya ittifak olarak dahil edilecek ve oy pusulasında yan yana yer alacak.
Bu partilerin ittifak içerisindeki sıraları da kurayla belirlenecek. Bu durumda ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının üzerinde; kısa kenarı iki santimetre, uzun kenarı bu partilerin sütunlarının genişliği ile sütunlarının aralığı toplamı kadar olan, dikdörtgen şeklinde ittifak unvanının yer alacağı ortak bir bölüm bulunacak.
İttifakın unvanı yoksa, ittifak unvanı bölümüne yalnız "İTTİFAK" ibaresi yazılacak. Unvanı olmayan ittifakın birden fazla olması halinde, bunlar başvuru sırasına göre numaralandırılacak. İttifak unvanı bölümü ile aralarındaki boşluk dahil, ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının tamamı ittifak alanı olacak.
Teklifle, Milletvekili Seçimi Kanunu'nun, "Bir seçim çevresinde seçime katılan siyasi partinin almış olduğu geçerli oyların toplamı, siyasi partinin o seçim çevresinde almış olduğu geçerli oyu gösterir." hükmünü içeren maddesine, ek yapılıyor.
Buna göre, aynı ittifak içerisindeki siyasi partilerin her birinin geçerli oyu; ittifakı oluşturan siyasi partilerin o seçim çevresinde tek başına aldıkları oy sayısına, ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilecek. İttifak yapan her bir partiye ortak oylardan gelen pay; ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesiyle elde edilen katsayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucu elde edilecek.
Teklifle, öngörülen ittifak müessesesine uyum amacıyla Milletvekili Seçimi Kanununda düzenleme yapılıyor.
İttifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamının yüzde 10'u geçmesi halinde, bu siyasi partilerin her biri barajı geçmiş sayılacak.
İttifak yapan partiler için baraj hesaplaması yapılmayacak
Seçim ittifakı yapılması halinde, yüzde 10'luk barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı dikkate alınacak, bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak.
Teklifle, dahil olduğu ittifak yüzde 10 barajını aşan siyasi partilerin çıkaracağı milletvekillerinin tahsis usulü düzenleniyor.
İttifakın elde edeceği milletvekili sayısının hesaplanmasında, ittifak yapan siyasi partilerin toplam oyu esas alınacak. İttifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı, ittifak yapan siyasi partiler arasında her birinin aldığı geçerli oy sayısı esas alınarak bu düzenlemedeki usule göre paylaştırılacak.
Oy pusulaları aynı zarfa konulacak
Teklifle, belediye, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimlerinde oy pusulalarının farklı zarflara konulmasının, seçmenlerce başka seçim türüne ait oy pusulalarının sehven farklı zarflara konulması veya zarfın atılacağı sandıkların karıştırılmasına ve bunun da oyların geçersiz sayılmasına sebebiyet vermesi nedeniyle düzenleme yapılıyor.
Belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimlerinde oy pusulaları aynı zarfa konulacak. Ancak seçim bölgelerinin birleştirilmesine karar verilmesi halinde, muhtarlık seçiminde oy pusulası ayrı zarfa konulacak ve bu zarf ayrı sandığa atılacak.
Seçmen kütükleri, "yerleşim yeri adresi" bilgileri esas alınarak düzenlenecek. Böylece, seçmen kütüğünün oluşturulmasında sadece yerleşim yeri esas alınacak; askı süresi içinde, yerleşim yeri değişikliği imkanı mevcut uygulamada olduğu gibi sürdürülecek.
Teklifle, ilgili kanunda yapılan değişiklik sebebiyle, yurt dışı seçmen kütüğü ve seçmen listelerinin oluşturulmasında ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermek maksadıyla, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun'da değişiklik yapılıyor.
Buna göre, yurt dışı seçmen kütüğü ve seçmen listeleri "yerleşim yeri adresi" bilgileri esas alınarak düzenlenecek. Böylece yurt dışı seçmen kütüğünün oluşturulmasında sadece yerleşim yeri esas alınacak; askı süresi içinde, yerleşim yeri değişikliği imkanı mevcut uygulamada olduğu gibi devam ettirilecek.
Teklifle, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'da yapılması öngörülen değişiklikle "sandık alanı" uygulamasından vazgeçilmesine bağlı olarak, bazı maddelerde değişiklik yapılıyor. Kanunda yer alan "sandık alanı" ibareleri "sandık çevresi" olarak değiştiriliyor.
Milletvekili seçilebilmek için aranan "askerlik hizmetini yapmış olma" şartı, "askerlikle ilişiği olmama" şeklinde değiştiriliyor.
Mahalli seçimlerde de seçilme yaşı 18 olacak
Teklifle, mahalli idare organları için seçilme yaşının 18'e indirilmesi sebebiyle ilgili kanunda değişiklik yapılıyor. Böylece; askerlik çağına gelmemiş olanlar ile askerlik hizmeti ertelenmiş olanlar da milletvekili, belediye başkanı, il genel meclisi üyesi, muhtar ve ihtiyar meclisi veya heyeti üyesi seçilebilecek.
Anayasa değişikliğiyle milletvekili seçilme yaşının 18 olarak düzenlenmesi nazara alınarak, mahalli idare organları seçimlerinde de 25 olan seçilme yaşı 18 olarak belirleniyor.
Teklifle, yapılan değişikliklere bağlı olarak, ilgili kanunlardaki hükümler yürürlükten kaldırılıyor.
Kaynak: AA
16.3ºC
Ankara
