Sıfır Atık Projesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın himayesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca 2017'de başlatıldı.
Proje, israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, atık oluşumunun engellenmesini veya minimize edilmesini, atığın oluşması durumunda ise kaynağında ayrı toplanmasını ve geri kazanımının sağlanmasını hedefliyor.
Bu hedefle, 154 bin bina ve yerleşkede Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ne geçiş sağlandı. 81 il için “Sıfır Atık Yönetim Sistemi Planları” hazırlandı.
Sıfır atığı bir hayat tarzına dönüştürmek için 18 milyon kişiye eğitim verildi. Milli Eğitim Bakanlığı ile beraber; çevre, sıfır atık ve iklim değişikliği başlıkları eğitim-öğretim müfredatına girdi.
Devlet politikası haline geldi
Sıfır Atık Projesi, 11. Kalkınma Planı'nda bir devlet politikası haline geldi. Türkiye genelinde, 154 bin kurum ve kuruluş binasında Sıfır Atık Yönetim Sistemi uygulanmaya başlandı.
Yönetim sistemini kuran bina ve yerleşkelere ve mahalli idarelere, Bakanlıkça 12 Ocak 2020 itibarıyla “Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi” verilmeye başlandı. Bu kapsamda, 112 bin kurum/kuruluş binasına Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi verildi.
[Grafik: TRT Haber]
Sıfır Atık neler kazandırdı?
5 yıllık süreçte atık yönetimi alanında 62,2 milyar TL kazanç sağlandı.
Projenin başlangıcından bu yana, 20,4 milyon ton kağıt-karton, 5,4 milyon ton plastik, 2,3 milyon ton cam, yarım milyon ton metal, 5,2 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir atık olmak üzere toplamda yaklaşık 33,8 milyon ton atık Bakanlıktan lisans almış işletmelerce geri kazandırıldı.
Geri dönüştürülen atıklar ile şunlar sağlandı:
- 195 bin ailenin bir yıllık enerji kullanımına eş değer 530 milyon kilovatsaat enerji tasarrufu,
- 2 milyon hanenin bir yıllık su kullanımına eşdeğer 572 milyon metreküp su tasarrufu,
- 1 metre yüksekliğinde 9 bin 288 futbol sahası genişliğine eş değer 69 milyon metreküp depolama alanından tasarruf,
- Yıllık bazda 850 bin aracın trafikten çekilmesi manasını taşıyan 3,9 milyon ton sera gazı salımının önlenmesi,
- Hong Kong’un karasal alanının 2 katına sahip bir ormanlık alanın korunması anlamına gelen 1,95 milyon dekarlık orman alanına eş değer 347 milyon ağaç kesilmesinin önlenmesi,
- 2022 yılının ilk 6 ayında BTC boru hattında taşınan petrol miktarını temsil eden ve 98 milyon araç deposuna eş değer 87 milyon varil petrol ile 650 milyon ton hammaddeden tasarruf sağlandı.
[Grafik: TRT Haber]
Toplanan atıklardan 62,2 milyar TL ekonomik kazanç elde edildi.
Sıfır Atık Projesi çatısı altında uygulanan tüm bu çalışmalarla; 2017 yılında yüzde 13 olan geri kazanım oranı yüzde 27,2’ye çıkarıldı. Hedef 2023 yılında bu oranı önce yüzde 35’e, 2035 yılında yüzde 60’a çıkarmak.
Plastik poşet kullanımı yüzde 65 azaldı
Çevre kirliliğinin önlenmesi, farkındalık oluşturulması ve kaynakların verimli yönetimi amacıyla kullanım ömrü ortalama 15 dakika olan plastik poşetler ücretlendirildi.
Uygulamaya geçilen 1 Ocak 2019’dan 2021’e kadar olan süreçte plastik poşet kullanımı yaklaşık yüzde 65 azaldı.
Bugüne kadar poşet kaynaklı 550 bin ton plastik atığın oluşumu engellenmiş oldu. Türkiye'de plastik poşet üretimi için gerekli hammadde ithali de önlendi ve yaklaşık 3,8 milyar TL tasarruf edildi. Aynı zamanda yaklaşık 23 bin ton sera gazı salınımı da engellendi.
[Grafik: TRT Haber]
Sıfır Atık Mavi
Deniz ve su kaynaklarına gelen atıkların yüzde 80’inden fazlası karasal kaynaklı. Dolayısıyla denizlerin korunması için kıyısı bulunan 28 ilde etkin deniz çöpü yönetimi için 2020 yılında il bazlı eylem planları hazırlandı.
“Sıfır Atık Mavi Hareketi” ve deniz çöpleri il eylem planlarının uygulanmasıyla 2019 yılından 2022 yılı itibarıyla yaklaşık 180 bin ton deniz çöpü toplanarak bertarafa gönderildi.
"Okullarda Sıfır Atık"
Sıfır Atık Eğitim Projesi kapsamında 2019 yılında Ankara’da yapılan pilot uygulama ile 74 bin ilkokul seviyesindeki çocuğa ulaşıldı. 2019 yılından bu yana Tetra Pak Türkiye desteğiyle yaygınlaşma çalışmalarına devam edildi; okul öncesi ve ilkokul seviyesinde, 46 ilde yaklaşık 5 bin 200 sınıfta 114 bin çocuğa daha ulaşıldı.
Sıfır Atık Eğitim Portalı’na 2019 yılından bu yana yaklaşık 100 bin öğretmen üye oldu ve portal aracılığıyla yaklaşık 402 bin 200 çocuğa ulaşıldı.
Ayrıca 101 üniversite Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ni kurarak "Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi" aldı. Bakanlıklar ve YÖK arasında kurulan komisyonla Yeşil Kampüs için çalışmalar başladı.
Tüm illerde 7 bin depozito iade noktası hizmete sunulacak
Aynı zamanda Türkiye Çevre Ajansı, Depozito Bilgi Yönetim Sistemi çalışmalarında sona geldi. 2023 yılı itibarıyla kademeli olarak Türkiye’nin dört bir yanında sistem işlemeye başlayacak.
2023’ün sonuna kadar tüm il ve ilçelerde en az 2 bin depozito iade makinesi, 5 bin manuel toplama noktasıyla birlikte toplam 7 bin depozito iade noktasında vatandaşın hizmetine sunulacak.
Depozito Yönetim Sisteminin hayata geçmesi ile birlikte;
- İlk etapta 20 milyar şişe geri dönüşüme kazandırılacak.
- 37 bin ton sera gazı emisyonu azaltacak.
- 1,3 milyar kWh enerji, 3,6 milyon varil petrolden tasarruf sağlanacak.
- 20 yılda ekonomiye 100 milyar kazanç, 20 bin vatandaşımıza yeni istihdam alanları açılacak.
30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü
Türkiye'nin iklim değişikliği ile mücadele ve sürdürülebilir kalkınma planları kapsamında sunduğu "Sıfır Atık" kararı BM Genel Kurulu'nda kabul edildi. Böylelikle bu kararla 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü olarak ilan edildi.
105 ülkenin destek verdiği bu karar sonucunda, bundan sonra her yıl 30 Mart günü, Uluslararası Sıfır Atık Günü olarak tüm dünyada kutlanacak.
Emine Erdoğan, eylül ayında BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile bir araya gelmiş, iklim kriziyle mücadele kapsamında "Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanını" imzalamıştı. Daha sonra bu beyana birçok lider eşi de imza attı.
Grafik: Şeyma Özkaynak/TRT Haber
2.8ºC
Ankara
