Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle gıda konusunda yaşanan krizin çözülmesine yönelik Türkiye'nin yoğun diplomatik gayretleri sonucu geçen temmuz ayında Birleşmiş Milletler (BM) ile koordineli olarak İstanbul'da "Müşterek Koordinasyon Merkezi" kuruldu. Tahıl ürünlerinin güvenli transferi buradan takip edilmeye başlandı.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın ilgili taraflarla yaptığı görüşmeler ve Müşterek Koordinasyon Merkezi'nin yoğun çalışmaları sonucu tahıl yüklü ilk gemi, 1 Ağustos'ta Odessa Limanı'ndan yola çıktı.
Ukrayna limanlarından 120 günü kapsayan anlaşma kapsamında ayrılan ilk gemi olma özelliğini taşıyan Razoni isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi, taşıdığı 26 bin ton mısır ile Lübnan'ın Tripoli Limanı'na doğru hareket etti.
İki haftada 800 bin ton taşındı
Razoni'nin hareketinden dört gün sonra Panama bayraklı Navistar İrlanda'ya gitmek, Malta bayraklı Rojen İtalya'ya gitmek ve Türkiye gelecek Polarnet isimli üç gemi yaklaşık 60 bin ton tahıl ile Odessa ve Çernomorsk limanlarından ayrıldı.
Bunların ardından Mustafa Necati, Star Helena, Glory, Riva Wind, Sacura, Arizona, Ocean Lion, Rahmi Yağcı, Sormovskiy 121 seyrine başlarken, 13 Ağustos itibarıyla ayrılan gemilerin sayısı 17'ye ulaştı. Gemilerin büyük bölümü Tekirdağ, İskenderun ve İzmir gibi Türkiye'deki limanlara ulaştı.
İlk geminin ayrılmasından sonraki iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25'e ulaştı, taşınan tahıl miktarı 800 bin tonu geçti.
Dünya genelinde gıda krizi yaşanmasının önüne geçmek için yapılan çalışmalar sonucunda varılan mutabakat, sadece Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, aynı zamanda İstanbul'da kontrolü yapılan gemilerin Ukrayna limanlarına giderek tahıl sevkiyatı yapmasını da kapsıyordu. Bu kapsamda, İstanbul Boğazı'ndan kontrolü yapılarak Ukrayna'ya giden ilk gemi Barbados bayraklı Fulmar S oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı'ndan alarak İzmir'e ulaştırdı.
Krizi "Lider diplomasisi" aştı
Gemilerin tahıl sevkiyatı sürerken, Rusya, 29 Ekim'de Sivastopol'da gerçekleştirilen saldırılar nedeniyle tahıl girişiminin geçici olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye'deki makamlara iletti. Bunun üzerine Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu.
Krizin daha da derinleşmesine engel olmak için Türkiye harekete geçti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan konuya ilişkin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile telefon görüşmeleri gerçekleştirdi.
"Lider diplomasisi" gerçekleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatları doğrultusunda, Milli Savunma Bakanı Akar da tahıl koridorunun açık kalmasına yönelik yoğun çalışma yürüttü.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile yakın temas içinde olan Akar, "Görüşmelerinde tahıl girişiminin tüm taraflar için yararlı olduğu, bunun bozulmasının tüm taraflar için sıkıntı oluşturacağını" vurguladı.
"Kırmızı hat" bir kez daha devrede
Tahıl krizinin çözümüne yönelik çalışmalar kapsamında, mayıs ayında hayata geçirilen "kırmızı hat" diplomasisi de bu süreçte Bakan Akar'ın talimatı üzerine yeniden aktive edildi.
Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri, anlaşmanın uzatılmasına yönelik, Ukrayna ve Rusya askeri yetkilileri ile bu hat üzerinden yoğun görüşmeler gerçekleştirdi.
Telefon diplomasisi ve yoğun görüşmelerin ardından Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, tahıl koridorunun temellerinin atıldığı Kalender Kasrı'nda bir araya geldi.
Olumlu geçen görüşmelerin ardından anlaşmanın geçerliliğinin dolmasına iki gün kala Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada, "Anlaşmanın 120 gün süreyle uzatılmasına karar verildiğini" kamuoyuna duyurdu.
Söz konusu uzatma kararının dolduğu 18 Mart'ta Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklama ile "Tahıl koridoru"nun açık kalmaya devam edeceği bilgisini dünya kamuoyuyla paylaştı.
Seddülbahir Kalesi ve Gelibolu-Eceabat Devlet Yolu Açılış Töreni'nde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Rusya ve Ukrayna'nın esir takaslarıyla birlikte savaştan sonra en önemli uzlaşma konusu olan anlaşmanın süresi bugün itibarıyla bitiyor. Her iki tarafla da yaptığımız görüşmeler sonunda 19 Mart'ta bitecek anlaşma süresinin uzatılmasını sağladık" dedi.
31 gemi geçti
Tahıl koridorunun yeniden uzatılmasının ardından 19 Mart'tan bugüne kadar koridordan 31 gemi ile 1 milyon 215 bin 354 ton tahıl taşındı.
Böylece Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle yaşanan "gıda krizi" riskinin ortadan kaldırılmasına yönelik Türkiye'nin çabalarıyla oluşturulan "tahıl koridoru"nda geçen tahıl miktarı 25 milyon tonu geçti.
Devam eden sevkiyat kapsamında, Ukrayna limanlarından dün itibarıyla ayrılan gemi sayısı 851'e ulaştı.
Koridordan geçen tahılların yüzde 40'ı Avrupa'ya, yüzde 30'u Asya'ya, yüzde 13'ü Türkiye'ye, yüzde 12'si Afrika'ya ve yüzde 5'i Orta Doğu'ya taşındı.
15.5ºC
Ankara
