Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı 89 yıl önce bugün verildi

“Ey kahraman Türk kadını! Sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın...”

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, tüm dünyaya örnek olacak adımlarla kadınlara yeni bir bakış açısı kazandırdı. Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren kadınların siyasal yaşama katılmaları yönünde bir dizi değişiklik yapıldı.

Türkiye, Avrupa’ya örnek oldu

1930 yılından itibaren önce belediye seçimlerine katılma, daha sonra köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclislerine seçilme hakkı tanınan kadınların, milletvekili seçme ve seçilme hakkı, 5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan yasa değişikliği ile tanındı.

Anadolu kadını, seçme ve seçilme hakkını İsviçreli kadınlardan 36, Fransız hemcinslerinden 11, Belçikalılardan ise 14 yıl önce elde etti.

İlk kadın belediye başkanı: Sadiye Hanım

Seçme ve seçilme ile ilgili ilk adım 5 Kasım 1930’da atıldı. Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklikle kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi.

Kadınlar, bu siyasal haklarını aynı yıl yapılan belediye seçimlerinde kullandı. Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya beldesinde kadın belediye başkanı seçildi. Sadiye Hanım, Türkiye’nin ilçede seçilen ilk kadın belediye başkanı olarak adını tarihe altın harflerle yazdırdı.

1933 yılında ise kadınlara muhtar olma ve köy heyetini seçme hakkı tanındı. Türkiye’nin ilk kadın muhtarı ise, Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere Köyü’nde yaklaşık 500 oy alarak seçimi kazanan Gül Esin Hanım oldu.

Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı Anayasa’ya girdi

5 Aralık 1934’te ise Anayasa'da yapılan değişiklikle Türk kadını milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip oldu.

Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklik ile 317 üyeli Meclis’te oylamaya katılan 258 milletvekilinin oyuyla değişiklik önerisi kabul edildi.

Türkiye, 1 yıl sonra kadın milletvekili sayısıyla dünyada ikinci sıradaydı

Kadınların seçme-seçilme hakkını elde ettikten hemen sonra 1935 yılında gerçekleşen ilk seçimlerde meclisteki 395 vekilin 18’i kadındı. Bu da yüzde 4,6’lık bir oranla dünyada ikinci sıraya karşılık geliyordu.

İlk kadın milletvekilleri arasında Hatice Özgener, Ferruh Güpgüp, Şekibe İnsel, Sabiha Gökçül, Mihri Pektaş, Nakiye Elgün gibi isimler öne çıktı. Sonraki yıllarda ise, Halide Edip Adıvar gibi milletvekilleri de Meclis kürsüsünde siyaset yapmaya devam etti.

İlk kadın il belediye başkanı: Müfide İlhan

Çok partili siyasal yaşama geçildikten sonra ilk kez bir şehirde kadın belediye başkanı seçildi. 3 Eylül 1950 tarihinde yapılan yerel seçimlerde 27 üyesi bulunan Mersin Belediye Meclisine seçilen Müfide İlhan, ilk kadın il belediye başkanı oldu.

Dünyanın pek çok gelişmiş ülkesinde 1934 yılından önce kadınların seçme ve seçilme hakkına kavuştuğu ülke sayısının 28, fiilen milletvekili seçildiği ülke sayısının 17 olduğu göz önüne alındığında, Atatürk döneminde elde edilen bu hakkın kıymeti daha net ortaya çıkıyor.