Türkiye-Irak ilişkileri güçleniyor

Ağustos ayı Türkiye ile Irak arasındaki ilişkilerin karşılıklı üst düzey ziyaretlerle ivme kazandığı bir ay oldu. İlk önce Irak Petrol Bakanı Hayyan Abdulgani, resmi temaslarda bulunmak üzere bakanlık heyetiyle Ankara'ya geldi.

Abdulgani Ankara’da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile görüşerek, enerji ve petrol alanındaki işbirliğini ele aldı.

Petrol Bakanı Türkiye’de iken Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Irak ziyareti başladı. Fidan, eşine az rastlanır bir şekilde ülkedeki bütün tarafların temsilcileriyle bir araya geldi.

[Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Irak Cumhurbaşkanı dahil birçok siyasi aktör ile görüştü.]

Basın toplantılarına yansıdığı gibi iki ülke arasındaki ana gündem maddeleri PKK terör örgütünün temizlenmesi, su sorunu ve Kalkınma Yolu Projesi oldu.

Üst düzey ziyaretler bunlarla da sınırlı değil. Ticaret Bakanı Ömer Bolat, iş dünyası temsilcileriyle Bağdat'ı ziyaret ediyor. Bakan Bolat'ın ziyareti çerçevesinde, iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik bağların daha da kuvvetlendirilmesi hususları ele alınacak ve Türk firmalarının Irak'taki rolünün güçlendirilmesine yönelik girişimlerde bulunulacak.

Ticaretteki rekor seviyelerin sürdürülmesi hedefleniyor

Irak'a ihracat 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 24 artarak 13,7 milyar dolar seviyesine ulaştı. Aynı yıl Irak'tan ithalat yüzde 24 artışla 10,4 milyar dolar olurken ticaret hacmi 24,2 milyar doları buldu. İkili ticaret hacmi ve Irak'a ihracata ilişkin rakamlar, rekor niteliği taşıyor.

Müteahhitlik firmaları tarafından Irak'ta bugüne kadar 33,3 milyar dolar değerinde 1080 proje üstlenildi. Bu rakam Irak’ı, Türk firmaları tarafından dünyada en fazla proje üstlenilen 3'üncü ülke konumuna getirdi.

Bu ülkeyle ikili ticarette yakalanan rekor seviyenin dengeli bir yapı içinde sürdürülmesi ve müteahhitlik firmalarının Irak'taki faaliyetlerinin artırılması hedefleniyor.

Kalkınma Yolu Projesi nedir?

İlişkilerdeki ivme, Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin 21 Mart'ta Ankara’yı ziyareti ile başlamıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sudani ile düzenlenen ortak basın toplantısında, "(Irak'la) Basra'dan Türkiye'ye uzanan Kalkınma Yolu Projesi'nin hayata geçirilmesi için çalışma yürütecek bakan arkadaşlarımızı görevlendiriyoruz. Projeyi bölgemizin yeni İpek Yolu haline dönüştüreceğimize inanıyorum" ifadelerini kullanmıştı.

Erdoğan, ikili ticareti daha da artırma noktasında Irak'la aynı hassasiyetleri paylaştıklarını, iş insanlarının ve vatandaşların karşılaştıkları sorunların çözümüne dair fikir teatisinde bulunduklarını da aktarmıştı.

Kalkınma Yolu Projesi, 1200 kilometrelik demir yolu ve otoyol ile Türkiye'yi Basra Körfezi'ndeki Faw Limanı'na bağlayacak. Yeni İpek Yolu olarak tanımlanan proje, Avrupa'dan Körfez ülkelerine kadar geniş bir bölgeyi etkileyecek ve ortak fayda üretecek.

Temelleri 2005 yılında atılan Basra Körfezi’nden başlayarak Divaniye, Necef, Kerbela, Bağdat ve Musul gibi Irak’ın önemli kentlerini aşarak Türkiye’ye, dolayısıyla Avrupa’ya ulaşacak.

Irak Başbakanı Şiya es-Sudani’nin Türkiye ziyareti, Kalkınma Yolu Projesi’nde iki ülke arasında anlayış birliği olduğunu ortaya koydu. Öyle ki, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, projeyi yeni İpek Yolu olarak tanımladı ve önemini vurguladı:

“Basra'dan Türkiye sınırına uzanan kara ve demir yolu ulaştırma koridoru inşasına yönelik 'Kalkınma Yolu Projesi'nin hayata geçirilmesi için birlikte çalışma kararlılığımızı vurguladık. Bu vesileyle de bu çalışmayı yürütecek olan bakan arkadaşlarımızı görevlendiriyoruz. Kabul ettiğimiz Ankara Bildirisi ile bu hedef doğrultusunda ortak çalışma irademizi gösteren kritik bir adım attık. Kalkınma Yolu sadece Türkiye ile Irak için değil, tüm bölge için stratejik öneme haiz, yüksek bir projedir. Bu yolun inşasıyla ortaya çıkacak katma değerden, Avrupa'dan Körfez'e kadar geniş bir coğrafyada milyonlarca insan faydalanacaktır. Bölgesel işbirliğini güçlendirecek, ticaretimizi geliştirecek, beşeri münasebetlerimizi tahkim edecek bu projeyle, diğer kardeş ülkelerin de yakından ilgilendiğini biliyoruz. İnşallah onların da katılımıyla 'Kalkınma Yolu Projesi'ni bölgemizin yeni İpek Yolu haline dönüştüreceğimize inanıyorum."

Esasen tarihi İpek Yolu'nun canlandırılması için stratejik önem taşıyan ve Türkiye'den başlayarak Kafkaslar'a, oradan da Hazar Denizi'ni aşarak Türkmenistan ve Kazakistan'ı takiben Orta Asya ve Çin'e ulaşan Orta Koridor'un önemi her geçen gün artıyor.

Rusya'nın içinde bulunduğu "Kuzey Koridoru" ile İran'ın içinde yer aldığı "Güney Koridoru"na alternatif oluşturan Orta Koridor, Çin ile Avrupa'nın bütünleşmesi adına önemli bir yere sahip bulunuyor. Pekin'den Londra'ya uzanan bu hat, yıllık 600 milyar doları aşkın ticaret trafiğinin kalbinde yer alıyor.

Çin'i ve bölge ülkelerini Orta Doğu ve Avrupa'ya bağlayan Kuzey ve Güney koridorları da "jeopolitik konumları açısından sıkıntı yaşanabilme ihtimali yüksek" hatlar kategorisinde yer alıyor. Özellikle Suriye ve Irak dahil Orta Doğu'daki istikrarsızlıklar Güney Koridoru'ndaki riski artırırken Kuzey Koridoru da Rusya-Ukrayna Savaşı'ndan olumsuz etkilendi. Bu durum Orta Koridor'un stratejik önemini artırdı.

Orta Koridor'un geçtiği Türkiye'nin Asya-Avrupa bağlamında stratejik geçiş güzergahlarının tamamını kontrol ediyor olması da ülkeyi projede kilit konumuna getirdi.

İşte, Kalkınma Yolu Projesi’nin de Orta Koridorun artan değerine katkı yapacağı değerlendiriliyor.

Öte yandan proje iki ülke gündeminden de düşmüyor. Konuyla ilgili son açıklama Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani'nin Ulaştırmadan Sorumlu Danışmanı Nasır el-Esedi’den geldi. Esedi, Türkiye ve Irak arasında yakında Kalkınma Yolu Projesi ile ilgili anlaşmalar imzalanacağını belirtti.

"Bu anlaşmalar, Körfez'i Türkiye sınırına taşıyacak kara ve demir yolu projelerini kapsayacak." ifadelerini kullanan Esedi, söz konusu kara ve demir yollarının Orta Doğu ile Avrupa arasında malların taşınması için temel yol olacağını belirtti.