Yargıya ilişkin Uyum Tasarısı TBMM'ye sunuldu

Anayasa değişikliğine uyum amacıyla yargıyla ilgili bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına ilişkin kanun tasarısı TBMM Başkanlığına sunuldu.

Tasarıya göre, askeri mahallerde yapılacak arama ve el koyma işlemleri, cumhuriyet savcısının nezaretinde askeri makamların katılımıyla adli kolluk görevlileri tarafından yerine getirilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısının yazılı emriyle de askeri makamların katılımıyla adli kolluk görevlileri tarafından arama ve el koyma işlemi yapılabilecek.

Hakim ve Savcılar Kurulunun (HSK); Bakan, Adalet Bakanlığı Müsteşarı ile Cumhurbaşkanınca seçilen 4 ve TBMM tarafından seçilen 7 üyeden oluşacağına ilişkin anayasa değişikliği düzenlemesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanununun ilgili maddesine derç edilecek.

Tasarıyla, hakim ve savcıların, kurul iç denetçiliğine atanmalarına ilişkin düzenleme yapılıyor ve iç denetçilerin atama görevi Başkana verilecek. Başkan, hakimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az 6 yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile iç denetim hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılanlar arasından, muvafakatleri alınmak şartıyla iç denetçi atayabilecek.

HSK Genel Kuruluna, hakim ve savcıların uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirleme görevi verilecek.

Kurulun Birinci Dairesi; Adalet Bakanlığı Müsteşarı, Yargıtay üyeleri arasından seçilen bir, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen iki, idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilen bir ve öğretim üyesi veya avukatlar arasından seçilen bir üye; İkinci Dairesi de Yargıtay üyeleri arasından seçilen iki, Danıştay üyeleri arasından seçilen bir, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen bir ve öğretim üyesi veya avukatlar arasından seçilen iki üye olmak üzere altışar üyeden oluşacak.

HSK daire sayısının üçten ikiye düşürülmesi nedeniyle, dairelerin görevleri yeniden düzenlenecek.

Dairelerin görevleri

Birinci ve ikinci dairenin mevcut görevleri devam ettirilecek. Kaldırılan üçüncü dairenin hakim ve savcılar hakkındaki denetim, soruşturma, araştırma ve inceleme yapılmasına ilişkin görevleri ile ilgili kanunlarda verilen görevlerin yerine getirilmesi bakımından en yakın mahkeme veya hakimlikleri belirleme görevi birinci daireye; hakim ve savcı adaylarını mesleğe kabul etme, hakimlik ve savcılık görevine tekrar atanma ile diğer hizmetlerden mesleğe atanma talepleri hakkında karar verme, meslekten çekilme, çekilmiş sayılma ve görevin sona ermesi hakkında karar verme görevleri ikinci daireye verilecek.

Ayrıca, hakim ve savcılar hakkındaki ihbar ve şikayet başvurularını inceleme ve gereğini yapma görevi de birinci daire tarafından yerine getirilecek.

Adalet müfettişliği, kurul müfettişliği, Bakanlık iç denetçiliği ve kurul iç denetçiliği görevlerinin birinden diğerine ilgililerin muvafakatleri alınmak suretiyle atama yapılabilecek. Bu şekilde yapılan atamalarda önceki denetim biriminde geçen süre, atanılan denetim biriminde geçmiş sayılacak.

Cumhurbaşkanı kurul üyelerinin dördünü, Anayasada yapılan değişikliğe uygun olarak, birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından seçim yapacak.

TBMM, yedi üyeyi seçecek. Bu üyelerden üçü, avukatlar ve öğretim üyeleri arasından, üçü Yargıtay, biri ise Danıştay üyeleri arasından seçilecek. Ancak, öğretim üyesi ve avukatlar arasından seçilecek üç üyeden en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması gerekecek. Seçilen üyeler dört yıl görev yapacak.

Kurul üyeliği seçimleri, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 30 gün içinde yapılacak.

Tasarıda, kurul üyelerinin TBMM tarafından nasıl seçileceğine ilişkin düzenlemeler yer alıyor.

Kurul üyeliğinin ölüm, emeklilik, istifa ve benzeri nedenlerle boşalması halinde, durum ilgisine göre Cumhurbaşkanlığına veya TBMM Başkanlığına derhal bildirilecek ve boşalmayı takip eden 30 gün içinde, yeni üye seçimi yapılacak.

"Tazminat davası devlet aleyhine açılabilecek"

Adli ve idari yargı hakim ve savcılığından seçilenlerden Kurul üyeliği herhangi bir şekilde sona erenler, Genel Kurul tarafından müktesepleri dikkate alınarak, tercih ettikleri üç ayrı yerden birinde uygun görülecek bir göreve atanacak.

Genel Kurul ve dairelerde alınan kararlarda karşı oy kullanan üyelerin, kararın 15 günlük yazılma süresi içinde karşı oy gerekçelerini sunmamaları, kararın hukuki sonuçlarını doğurmasına ve tebliğine engel teşkil etmeyecek.

Üyeler hakkındaki disiplin soruşturmaları, Genel Kurul tarafından gizli oyla seçilecek üç kişilik bir kurul yerine, aynı usulle seçilen bir üye tarafından yapılacak. Üyeler hakkında adli suçlar nedeniyle yapılacak soruşturmalar da aynı yöntemle seçilecek bir üye tarafından gerçekleştirilecek.

Kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk halleri de dahil olmak üzere, Kurul üyeleri ile Genel Sekreterlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığının hakim ve savcı sınıfından yetkililerinin, görevlerinin gereği olarak yaptıkları işlem, yürüttükleri faaliyet veya aldıkları kararlar nedeniyle tazminat davası ancak devlet aleyhine açılabilecek. Devlet, ödediği tazminattan dolayı görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullananlara bir yıl içinde rücu edecek.

Müfettiş kadrosu ihdası

Tasarıya göre, Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu'nda görev yapan genel sekreter, genel sekreter yardımcıları, teftiş kurulu başkanı, teftiş kurulu başkan yardımcıları, kurul müfettişleri ve tetkik hakimleri ile iç denetçileri istekleri üzerine veya resen ilgisine göre genel kurul veya başkanın kararı üzerine, Birinci Daire tarafından, müktesepleri dikkate alınarak uygun görülecek bir göreve atanacaklar.

Tasarıyla, Hakimler ve Savcılar Kurulunun müfettiş ihtiyacının karşılanması amacıyla 100 serbest kadro ihdas edilecek. Üç yıl süreyle Kurul müfettişliğine yapılacak atamalarda 5 yıllık hizmet süresi 3 yıla düşürülecek.

Söz konusu uyum kapsamında yapılan değişiklikle, Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini anayasaya uygunluk bakımından denetleyecek.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkını açıkça kötüye kullananlara verilen disiplin para cezasının üst sınırı, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için tespit ve ilan edilen yeniden değerlendirme oranında arttırılarak belirlenecek.

Tasarıyla, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu, cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların yüce divan yargılamalarına ilişkin anayasayla uyumlu hale getirilecek.

Buna göre, cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkındaki Yüce Divan yargılamaları üç ay içinde tamamlanacak. Yargılama bu süre içinde tamamlanamadığı takdirde, ilave üç aylık süre içinde kesin olarak tamamlanacak.

Birlikte yapılacak ilk cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi sonucunda cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihten önce görev yapmış Bakanlar Kurulu üyeleri, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanabilecek.

Kaldırılan Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyeleri, başsavcıları ile Jandarma Genel Komutanı, 27 Nisan 2017'den önce görevleriyle ilgili işledikleri suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanabilecek. Kaldırılan Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilen üyelerin herhangi bir sebeple görevleri sona erene kadar üyelikleri devam edecek. Bu üyelerin, ordu mensubu olmaktan doğan emeklilikle ilgili bütün hakları saklı kalacak.

Tasarıda, anayasa değişikliğine uyum sağlamak amacıyla bazı kanunlarda ibare değişiklikleri yapılıyor.

Buna göre, Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanununda, kaldırılan askeri yargıya ve Anayasa Mahkemesi yedek üyelik müessesine ilişkin ibareler kaldırılıyor. Tasarıyla, aynı kanunda yer alan "Hukuk ve Ceza bölümleri ile Genel Kurulu" ibareleri kaldırılıyor. Buna göre, Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanın çağrısı üzerine, Başkentte, mahkeme için ayrılan yerde toplanacak. Toplantının gündemi toplantıdan en az üç gün önce, raporlarla birlikte üyelere ve başsavcılara dağıtılacak. Başkan, mahkemeye gelen işlerden tedbirli olanlarla yürütmenin durdurulması istemli bulunanlar gibi acele nitelikte olanların adli tatilden önce bitirilmesi için gerekli tedbirleri alacak.

Danıştay Kanununda "Başkanunsözcüsü" yerine "Başsavcı" ibaresi kullanıldığından tasarıyla, madde buna uyumlu hale getiriliyor.

Tasarıyla, Siyasi Partiler Kanunu, yapılan anayasa değişikliğine uyumlu hale getirilirken, siyasi partilerin en yüksek organı büyük kongrenin tabi Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcıları da ekleniyor. Bazı kanunlarda yer alan "Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu" adı Hakimler ve Savcılar Kurulu olarak değiştiriliyor.

Anayasa değişikliğiyle birlikte Asker Mahkemelerin kapatılacak olması nedeniyle söz konusu mahkemelere ilişkin kanunlar ve hükümler yürürlükten kaldırılıyor.