Aşılar mı yoksa varyantlar mı kazanacak?

COVID-19 binlerce kez mutasyona uğrasa da, sadece bazı varyantlar virüsü daha tehlikeli hale getiriyor. Dünyada en yaygın İngiltere, Güney Afrika, Brezilya, Kaliforniya ve New York varyantları görülüyor. Salgın yayılırken yeni varyantlar da ortaya çıkıyor. Brezilya'da P2 varyantı ve 18 mutasyon içeren yeni bir varyantın daha tespit edildiği açıklandı. Son olarak Hindistan'da iki mutasyon aynı anda görüldü.

Hindistan'da çift mutant

Hindistan B.1.617 varyantına, mart ayında Hindistan'daki vakaların yüzde 20'sinde, nisan ayında vakaların yüzde 61’inde rastlandı.

"Çift mutant" İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nde de görüldü. Dünya Sağlık Örgütü, "çifte mutant" varyantın daha bulaşıcı ve antikordan kaçma yeteneğine sahip olabileceğini açıkladı.

[Fotoğraf: Getty]

Hindistan'da sağlık sistemi, 250 binden fazla günlük vaka, 3 binden fazla günlük vefat sayısı ile tıkanmış durumda.

Varyantlarla semptomlar ve hasta popülasyonu değişti

Şu anda dünyada en çok görülen varyant İngiltere B117... Özellikle Avrupa ülkelerinde vaka sayılarında ciddi artış yaşandı. Türkiye'deki varyantların da yüzde 85'i bu varyant... Yeni varyantlar daha bulaşıcı. İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Mustafa Çetiner, varyantalarla oluşan değişimleri TRT Haber'e anlattı.

[İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Mustafa Çetiner]

"Sars Cov2'nin içinde olduğu RNA virüslerinde mutasyon daha sık görülüyor. Mutasyon ve varyantlar aslında virüs çoğalırken, genetik materyalinde oluşan kodlama hataları... Yani virüs ne kadar bulaşırsa, virüsün bulaşı ve vaka sayıları ne kadar artarsa, kodlama hataları, mutasyonlar ve varyantların gelişme riski de artar. Yapılan birçok çalışma ve veri bize İngiltere varyantının yüzde 40 ila 70 oranında daha bulaştırıcı olduğunu gösteriyor. İngiltere, İspanya, Polonya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesi ile ülkemizde bu yeni varyant ile vaka sayılarında gerçekten inanılmaz artışlar yaşandı. Semptomlar yani bulgular açısından değerlendirdiğimizde, yeni varyantla birlikte özellikle halsizlik, yorgunluk, baş dönmesi, kas ağrısı ve baş ağrısının daha sık görüldüğü belirtiliyor. Öksürük de hala sık bulgular arasında sayılıyor. Varyantlarla ilgili klinik en büyük değişim ise hasta dağılımı ya da popülasyonu. Özellikle daha önce kronik hastalığı bulunmayan, sağlıklı gençlerde ve çocuklarda, enfeksiyonun sıklığı arttı. 0-9 yaş grubu çocuklarda da bir artış görüyoruz. Çocuklarda COVID-19'un daha az görülmesinin nedeninin, çocuklardaki virüsün giriş kapısı ACE2 reseptörlerinin daha az olması kabul ediliyordu. Ancak yeni varyantlar ACE2'ye daha sıkı bağlanma ve daha kolay hücre içine girme yeteneğine sahip. Böylelikle daha az ACE2 reseptörü olsa bile, yeni varyantlar çocuklarda daha sık enfeksiyonlara yol açabiliyor."

Varyantlar daha öldürücü olabilir mi?

Prof. Mustafa Çetiner, varyantların hastalığın şiddetini veya ölüm oranlarını nasıl etkilediğine dair ise henüz bir görüş birliği bulunmadığını belirtiyor.

"Bugüne kadar varyantın hastalık şiddetini etkilemediğine veya ölüm oranlarını artırdığına dair çalışmalar yayımlandı. Örneğin Nature dergisinde mart ayında yayımlanan bir çalışma, İngiltere varyantının ölüm oranını yüzde 55 artırdığını gösterdi. Bir başka önemli dergi Lancet'te bir başka makale yayımlandı ve 496 hastayı kapsayan bu çalışmada, İngiltere'de tanımlanan, COVID-19'un bulaşıcı varyantı B117'nin, diğer varyantlara göre ciddi hastalık, ölüm veya diğer klinik risklerden hiçbir farkının bulunmadığını rapor etti. B117 varyantının ilk tanımlandığı günlerde Kings College of London, fark olmadığını ve olüm oranının artmadığını söylemişti. Genel inanış B117 varyantının bulaşı hızlandırdığı ve hastalık şiddetini etkilemediği yönünde. Şu anda Brezilya ve Güney Afrika varyantlarının daha ağır hastalık seyrine neden olduğuna dair yeterli bir kanıt yok diyorlar."

Aşılar varyantlara karşı ne kadar etkili?

Ölüm oranlarını artırmasa da, bulaşıcılığı artırması, vaka sayılarını hızla yükseltiyor. Bu durum yetersiz sağlık hizmeti dolayısıyla tüm dünyada ölüm sayılarının artmasına yol açabilir. Peki aşılar varyantlara karşı korumuyor mu?

Şu anda İngiltere varyantının aşıların etkinlik ve koruyuculuğunu olumsuz etkileyeceğine dair bir veri yok. Biontech, Moderna, AstraZeneca, Sinovac firmaları aşılarının İngiltere varyantına karşı etkili olduğunu açıkladı. Novavax ve Johnson and Johnson firmaları ise Güney Afrika varyantına karşı aşılarının etkinliğinin daha düşük olduğunu duyurdu. AstraZeneca aşısının koruyuculuğunun yüzde 10 ila 20'lere düşmesi nedeniyle, Güney Afrika'daki uygulaması durduruldu.

[Fotoğraf: Getty]

"En büyük korkumuz varyantlarla ilişkili olarak, aşıların bu mutasyonlardan olumsuz etkilenip etkilenmeyeceği... Ama böyle bir ihtimal ne yazık ki söz konusu. Çoğu geliştirilen COVID aşısı, bağışıklık sisteminin virüsün spike proteinlerini tanıması ve gelecekte virüs bulaşmaya çalıştığında, onları tanıyıp onlara saldırması ve ortadan kaldırması şeklinde etkili oluyor. Spike proteinlerinin şekli mutasyonlar yoluyla değişirse, onun aşılar üzerinde olumsuz bir etkisi olacağı biliniyor.Çünkü antikorlar spike proteininin yeni halini tanıyamaz hale geliyorlar ve etkili olamıyorlar. Aşılarda en büyük korkumuz aslında Güney Afrika ve Brezilya varyantları. Çünkü bu varyantlarda E484k mutasyonu da yer alıyor. E484k mutasyonu, virüsün kendisine karşı geliştirilen ve virüsü etkisiz hale getiren nötralizan antikorlardan virüsün kaçabilmesini sağlıyor. Bir anlamda antikorlardan bu kaçış sayesinde aşının etkinliği azalabiliyor."

Mustafa Çetiner, aşı üreticilerinden özellikle Güney Afrika varyantına karşı bir güncelleme beklendiğini söylüyor.

"Biontech aşısının da Güney Afrika varyantına karşı etkinliğinin daha düşük olabileceği düşünülüyor. Moderna aşısıyla ilgili çalışmaların,bu aşının Güney Afrika varyantlarına karşı etkili olduğunu ama bu bağışıklık etkisinin uzun sürmeyebileceğini gösteriyor. Sinovac firması, İngiltere ve Güney Afrika varyantlarına karşı, aşının etkili olduğunu açıkladı. Ancak deney sonuçları ve koruyuculuk oranları açıklanmadı. Sinovac aşının Brezilya P1 varyantına karşı, yüzde 50,7 koruyuculuğu olduğu açıklanmıştı."

Aşı firmaları, virüsün dirençli hale gelmesi veya mutasyona uğraması halinde, aşının konfigürasyonunda küçük değişiklikler yapılarak, yeniden etkili olması sağlanabileceğini ifade ediyor. Aşı üreticileri önlem olarak şimdiden, 3'üncü doz güçlendirici bir aşıyı tartışıyor.