Dünya COVID-19’la mücadeleye devam ediyor. Bilim insanları hastalığa çare bulmak için araştırmalarını hız kesmeden sürdürüyor. Küresel salgını bitirmek için bir yandan aşı çalışmaları yapılıyor, diğer yandan yeni tedavi yöntemleri geliştiriliyor.
Türkiye de koronavirüsle ilk günden bu yana başarılı bir şekilde mücadele eden ülkelerden biri. Öyle ki etkin tedavi yöntemleri sayesinde 300 binden fazla insan sağlığına kavuştu. Hastaları iyileştirmek için pek çok tedavi yöntemi uygulanıyor. Bunlardan biri de immün plazma tedavisi…
[Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektör Yardımcısı, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Kemalettin Aydın. Fotoğraf: AA]
Koronavirüsle mücadele sürecinde adını sıkça duyduğumuz immün plazma tedavisini, aynı zamanda Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektör Yardımcısı olan Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Kemalettin Aydın şöyle anlatıyor:
“Viral hastalık geçiren bir kişinin vücudunda savunma hücreleri oluşuyor. Onları alıp hasta olan kişiye vererek vücut savunmasına katkı sağlamaya çalışıyoruz.”
[Grafik: Hafize Yurt]
COVID-19’u geçirenlerden alınıyor
Adını koronavirüsle birlikte duysak da aslında immün plazma tedavisi uzun bir geçmişe sahip. 1900’lü yılların başından bu yana tüm dünyada kullanılıyor. Hatta daha önce yine dünyayı etkileyen SARS, MERS, ebola, domuz gribi, kuş gribi gibi salgınlarda da bu tedavi yöntemine başvuruldu. Tedavi için kullanılan plazma koronavirüs geçirmiş ve savunma hücreleri oluşmuş kişilerden alınıyor. İhtiyaca göre hemen kullanıldığı gibi daha sonra kullanılmak üzere de bekletilebiliyor.
İmmün plazma tedavisi her koronavirüs hastasına uygulanmıyor. Bu noktada hastayla ilgilenen göğüs hastalıkları, yoğun bakım ve enfeksiyon hastalıkları uzmanlarının ortak kararları belirleyici oluyor. Prof. Dr. Kemalettin Aydın, tedavinin hangi aşamadaki hastalarda uygulandığını şu şekilde açıklıyor:
“İmmün plazma başlarda yoğun bakıma girmiş hastalara veriliyordu. Sonradan klinik durumunda değişme başlayan, bulguları ağırlaşan ve yoğun bakımdaki hastalara -solunum cihazına bağlanmadan önceki dönemde- verildiği zaman daha fazla katkı sağladığını gördük. Belirti ve bulguların hafif olduğu dönemden ağır döneme geçerken tedavi uygulandığında daha iyi sonuçlar elde ediliyor.”
[Grafik: Hafize Yurt]
İmmün plazmanın tedaviye katkısı büyük
İmmün plazma tedavisi, koronavirüse karşı tek başına kullanılmıyor. Sağlık Bakanlığının belirlediği virüse karşı etkili ilaçlar da bir yandan kullanılmaya devam ediyor. Prof. Dr. Aydın bu tedavi yönetiminin başarısını, “Koronavirüs için kullanılan ilaçların yanında plazma da verdiğimiz hasta gruplarının, özellikle yoğun bakım öncesi tabloda iyileşme oranlarının daha iyi olduğunu, verilmeyenlere göre ölüm oranlarının da daha düşük olduğunu gözemliyoruz” sözleri ile anlatıyor.
Hastalığı atlatan kişilerden plazma alma işlemi Kızılayın kurduğu kan bağışı noktalarında yapılıyor. İstanbul, Antalya, Eskişehir, İzmit, Gaziantep, Trabzon, İzmir, Denizli, Bursa, Kayseri, Adana, Ankara ve Samsun'da bulunan 16 merkezde immün plazma bağışı alınabiliyor.
[Grafik: Hafize Yurt]
Herhangi bir hastanın immün plazma tedavisi görmesine karar verildiğinde Kızılay'ın kan merkezleri ile temas kuruluyor. Hastanın kan grubuna uygun plazma, hızlı bir şekilde temin ediliyor. İmmün plazmanın donörden alınmasından hastaya ulaştırılmasına kadar her aşama Kızılay'ın kontrolünde gerçekleştiriliyor.
[Fotoğraf: AA]
“Bağışçılara çok ihtiyacımız var”
Hastanın durumuna göre yapılacak işlemin farklılık gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Aydın, “Bir sefer olabileceği gibi 48 saati geçmek kaydıyla üç kere de verilebiliyor. Hekim, hastanın bulgularındaki değişikliklere bakarak karar veriyor” diyor ve bu noktada önemli bir konunun altını çiziyor:
“Hastalığı geçirmiş bağışçılara çok fazla ihtiyacımız var. ‘Ben geçirdim, atlattım’ diye düşünmesinler. Bu bağışı yaparak en az 6 haftaya kadar uzayan bir süreç boyunca başka hastaların kurtuluşuna katkı sağlayabilirler. O nedenle kendi vücudunda yeteri kadar savunma hücresi olan kişiler Kızılay'la irtibata geçip mutlaka bağışçı olsunlar. Kan vermekten bile daha basit bir uygulama.”
Pandeminin başlamasıyla harekete geçen Kızılay, ekim ayı itibarıyla 44 bin donöre ulaştı. Bu süreçte 19 binden fazla bağışçıdan 45 bin immün plazma bileşeni alınarak hastanelere sevk edildi.
4.2ºC
Ankara
