Antik dünyanın gizemli yapıları: Tümülüsler

Birçok medeniyete ev sahipliği yaptı Anadolu toprakları. Bu medeniyetlerden geriye de inşa ettikleri yapılar kaldı.

Kral, prens, vali gibi önemli kişiler için inşa edilen anıt mezarlar…

Orta ve batı Anadolu’da yaşayan Friglerin bıraktığı eserlerin en önemlileri arasında. Anıt mezarları iki şekilde inşa eden Frigler, Anadolu’da daha çok toprak yığma olarak yapılan Tümülüsleri tercih etti.

Tümülüs, soylu ve zengin kişiler için yapılan mezarlara verilen isim. Bu gösterişli yapılar, konik biçimde olması ve ölen kişiye ait şahsi eşyaları barındırmasıyla höyüklerden ayrılıyor.

İnsanlığın geçmişte nasıl bir yaşama sahip olduğunu günümüze taşıyan en önemli eserlerden olan Tümülüsler, içerisinde daha keşfedilmemiş anılar barındırıyor.

Dünyanın en eski ahşap yapısı

Ankara’nın Polatlı ilçesinde de sizi ilk karşılayanlar Frig soyluları. İlçede 125 Tümülüs bulunuyor. İçlerinden 45’i kazıldı, 80’i ise hala gizemini koruyor. Dışarıdan bakıldığında bir tepeyi andıran anıt mezarlar, büyük bir iş gücü gerektiriyor. 

Anadolu’nun en büyük ikinci Tümülüs’ü; 300 metrelik çapı, 53 metrelik yüksekliğiyle “Midas Tümülüsü”.

Tümülüs’e girdiğinizde sizi 100 metrelik dar bir koridor karşılıyor. Bu koridorun sonunda ise mezar odasına ulaşılıyor. Demir parmaklıkların bulunduğu oda, binlerce yıllık ağaç kütükleri ile korunuyor. 

Aynı zamanda bu mezar odası, dünya üzerinde günümüze ulaşabilmiş en eski ahşap yapı örneği. Mezar odasında, çam, sedir ve ardıç olmak üzere 3 farklı ağaç kullanılmış. 

Tümülüs’ten neler çıktı?

Tunç ve bakır kap, çengelli iğne, karyola, testi, ahşap masa… 

Mezar odasından bunlar gibi 310'a yakın eser çıktı. Bu mezar geleneği Türklere ait 'Kurgan' geleneğiyle büyük benzerlikler gösteriyor. Ölüler eşyaları ile gömülüyor, hatta sevenleri mezara hediyeler bırakıyor. Bugün o bırakılan hediyeleri birer tarihi eser olarak Gordion ve Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde görebilmek mümkün.

Mezar odası kime ait?

1957 yılında keşfedilen bu anıt mezarın, ölü hediyelerinin zenginliğinden dolayı efsanevi Frig Kralı Midas’a ait olduğu düşünüldü. 

Daha sonra yapılan araştırmalarda, M.Ö. 740 yıllarında yapılan mezarın Midas’tan önce tahtta bulunan bir krala ait olabileceği görüşü ağırlık kazandı. Şu anda Büyük Tümülüs olarak da adlandırılan bu yapının Gordion kentinin kurucusu ve Midas’ın babası Gordias’a ait olduğu düşünülüyor.

Ayrıca, kralın 60 yaşlarında öldüğü ve boyunun 159 santimetre uzunluğunda olduğu yapılan araştırmalarla ortaya çıkarıldı. 

“Bu yer çok özel”

Gordion Antik Kenti Kazı Başkanı Prof. Dr. Charles Brian Rose, Türkiye’de 40 yıldır farklı antik kentlerde çalışıyor. Son 12 yıldır da Polatlı’daki antik kentte kazı başkanlığı yapıyor. 

Tümülüslerin tarih için çok önemli olduğunu da anlatıyor Brian Rose ve şunları söylüyor:

“Anadolu’nun en eski Tümülüs’ü burada yapıldı. İçerisinde de çok önemli eşyalar var. Bunun gibi başka bir yer yok. Normalde yerleşimin etrafında çok Tümülüs olmaz. Onun için bu yer çok özel.”

Gordion Antik Kenti’nde yaşayanlar kimdi?

Hititlerden sonra Demir Çağı’nda Anadolu’daki egemen güçlerden biriydi Frigler. M.Ö. 8 yüzyılın ortalarında Ankara yakınlarındaki Gordion’da bir krallık kurdular. Özellikle mimari eserleriyle öne çıkan Friglerin köklü geleneklerini günümüze kadar ulaştı. 

Geometrik desen ve hayvan motifleriyle süslü eserler, Tümülüsler, ahşap yapılar…
Binlerce yıl önce yaşayan bu medeniyetin eserlerini, Afyonkarahisar, Kütahya ve Eskişehir arasındaki bölgede de görmek mümkün. 

Kendine özgü yazı sistemi de geliştiren Frig Krallığı, M.Ö. 7. yüzyılın başlarında Kafkaslar’dan gelen Kimmerler’in saldırısıyla sona erdi.