Birinci Dünya Savaşı'nın tarihi belleği Devlet Arşivleri'nde korunuyor

Osmanlı arşivlerinde saklanan belgelerde, 1914-1918 tarihleri arasındaki savaşa ve bu dönemin toplumsal olaylarına dair önemli bilgiler yer alıyor.

Bu belgeler arasındaki Viyana Sefiri Hilmi Paşa'nın telgrafında, Avusturya-Macaristan veliahdının öldürülmesinin ardından Avrupa'da başlayan savaşa ilişkin, veliahdın Bosna'da öldürülmesinden Sırbistan'ın sorumlu tutulduğu, Avusturya-Macaristan'ın Sırbistan'a 48 saatlik bir süre vermeyi kararlaştırdığı ve sessiz bir şekilde savaş hazırlıklarına devam edildiği, söz konusu olayın Viyana borsasında büyük düşüşlere neden olduğu anlatılıyor.

Ordu hakkında yayın yasağı

Ayrıca Osmanlı Devleti'nin savaşa katılım sürecine ilişkin önemli tarihi belgeler de arşivlerde saklanıyor.

Bunlar arasında bulunan 3 Ağustos 1914 tarihli bir belgede, ordu hakkında yayın yasağı verildiği bilgisi dikkati çekiyor. Söz konusu belgede savaş sebebiyle günlük ya da haftalık gazetelerde, gerek ordunun durumu gerekse askeri personel hakkında haber yapılmasının kesinlikle yasaklandığı, aksine bir hareketin "vatana ihanet suçu" sayılacağı ve böyle haber yapan gazetelerin, bir daha hiçbir ad altında yayınına izin verilmeyeceği aktarılıyor.

Gayrimüslimlere 30 altın karşılığı askerlik

Ayrıca Osmanlı ordusundaki hazırlıkların anlatıldığı belgeler içinde, Müslim ve gayrimüslim bütün Osmanlı tebaasından 1869-1882 tarihleri arası doğumluların, fiilen askerlik hizmetine tabi oldukları ve davet edilmeyi beklemeden askerlik şubelerine başvurmaları gerektiğine dair belge ile gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarından seferberlik çerçevesinde, ihtiyat askeri olarak silah altına çağrılanların, bedelini nakdi olarak ödemek koşuluyla, otuz altın karşılığında askerlikten muaf tutulabileceklerine dair kanun metni de bulunuyor.

Yine 7 Ağustos 1914 tarihinden itibaren gazete ve dergilerde harp haberleri ile ilgili olmak üzere sansür uygulanacağı hakkında ilan ile ordudaki teçhizat-gıda ikmali gibi konuların yer aldığı belgeler de tarihe ışık tutuyor.

Suud Emiri'nden Osmanlı'ya "emrindeyiz" telgrafı

Silahlı tarafsızlık ilan eden hükümetin, bütün ordular ve müstahkem mevkilerin silahlandırılması için 10 Ağustos 2014'teki seferberlik ilanı ve devam eden savaşa Osmanlı Devleti’nin katılımı durumunda, bölgedeki tüm kabilelerle hükümetin emrinde olacaklarına dair Suud Emiri Suud bin Reşid'in imzalı telgrafı da Birinci Dünya Savaşı'na dair önemli belgeler arasında yer alıyor.

Karadeniz'deki Rus limanlarına yapılan baskından bir süre sonra Meclis-i Vükela kararıyla savaş ilan eden Osmanlı Devleti'nin, Kasım 1914 tarihli kararı ve dünya Müslümanların desteğini sağlamak üzere yayımladığı cihat fetvası da arşivlerde muhafaza ediliyor.

Ayrıca cephelere dair haberler ve savaşın seyrine ilişkin yayınlanan resmi tebliğler, ülkeler arasındaki iş birlikleri, Çanakkale Zaferi'nin yansımaları; ithamlar, tebrikler ve yardımlar, belgelerde önemli yer tutuyor.

Belgelerdeki bilgilerden yansıyan, toplumsal düzeni korumak ve kollamak amaçlı tedbirler, ihanetlerin cezalandırılması gibi hususlar, savaşın arka planını gösterirken, şehit ailelerinin mektupları ile Fransa ve Rusya tarafından Osmanlı esirlerine ve şehit ailelerine yapılan kötü muameleler de dikkati çekiyor.

Kaynak: AA