Orta Asya'dan Anadolu'ya taşınan kültürel miras "ahşap camiler"

İslamiyet'i kabul etmelerinden sonra ilk kez Orta Asya'da Türklerin yaptığı ahşap camiler, Selçukluların Anadolu'ya taşıdığı önemli bir kültürel miras olma özelliğini taşıyor.

Anadolu'daki ilk örneği, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde vezir Sahip Ata tarafından Konya'da yaptırılan bu camiler, Türk-İslam mimarisinin estetik anlayışına dair belirleyici izler taşıması ve yapım teknikleriyle ziyaretçilerini etkiliyor.

Anadolu'da ilk örneği Sahip Ata Camii

Eşrefoğlu Camii Alan Yönetimi Başkanı Sanat Tarihçisi Yaşar Erdemir, geçmişi Orta Asya'ya dayanan ahşap camileri, dünyada ilk defa Türklerin inşa ettiğini söyledi.

Özellikle Batı Türkistan'daki ilk cami örneklerinden kalan kapı kanatları, sütun, mihrap gibi birçok parçanın günümüzde müzelerde sergilendiğini belirten Erdemir, "Bu örnekleri Semerkand, Buhara ve St. Petersburg müzelerinde görmek mümkün" dedi.

Destek ve tavan sisteminde ahşap kullanıldığı için bunların "ahşap cami" diye adlandırıldığını vurgulayan Erdemir, şöyle konuştu:

"Anadolu'da ilk örneği Sahip Ata Camii. 1258 yılında Selçuklu veziri Sahip Ata Fahrettin Ali inşa ettirdi. Çift minareli, şahane bir taç kapısı, 7 sahanlı bir iç mekanı, mihrap önü kubbesiyle, 13. yüzyılın ortalarında yapılmış olan muhteşem bir cami, diğer bir ifadeyle 'ahşap camilerin babası' kabul ettiğimiz bir eser."

"Estetik açıdan da çok göz kamaştırıcı"

Erdemir, ahşap malzemenin Türkler tarafından geçmişten beri çeşitli alanlarda çok sık kullanılmasının yanı sıra Anadolu'nun zengin ağaç varlığına sahip olmasının, bu camilerde ahşabın kullanılmasında etkili olduğunu belirtti.

Türkiye'de günümüzde de yüzlerce ahşap caminin bulunduğundan bahseden Erdemir, şöyle konuştu:

"Ahşap camiler, 13. yüzyıldan 21. yüzyıla kadar ihtişamından bir şey kaybetmeden yapılmaya devam etti. Türkiye'deki sanatkarların bu konudaki becerikliliği ve geleneklere bağlılık, bu kültürü sürdürdü. İlk defa Müslüman Türkler bu camileri inşa edince, bu gelenek Orta Asya'dan beri süregeldi, Anadolu'da da önemli mabetler olarak işlevlerini sürdürdü. Estetik açıdan da çok göz kamaştırıcı. Minberler kündekari, oyma, eğri kesim, kakma, kafes gibi zengin tekniklerle işlenmiş, tavanları kalem işi renkli motiflerle ve yazılarla bezendi. Rengarenk, adeta bir çiçek bahçesi gibi."

"Çiçek tarlası gibi motiflerle bezeli"

Erdemir, Anadolu'da UNESCO'nun kalıcı listesine girebilecek yüzlerce caminin bulunduğunu söyleyerek, "Selçuklu eseri Sahip Ata, Beyşehir'deki Eşrefoğlu, Ankara'daki Arslanhane, Sivrihisar Ulu Cami, Afyonkarahisar Ulu Cami gibi çok önemli ahşap camilerimiz var. Bunların içleri rengarenk, çiçek tarlası gibi motiflerle bezeli. Hem yazılı hem bitkisel hem de geometrik süslemelerle nakış tekniğinin en güzel uygulandığı yapılarımızdan" dedi.

Eşrefoğlu Camii'nin tarihi

Ahşap camilerin köklü örneklerinden Konya Beyşehir'deki Eşrefoğlu Camii, UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'nde yer alıyor.

Anadolu'da benzeri bulunmayan cami, 13. yüzyılda inşa edildi. Anadolu'nun en görkemli, en zengin ve günümüze en iyi durumda gelebilmiş camisi. Taş, tuğla, çini, alçı ve özellikle ahşabın en güzel kullanıldığı, benzeri olmayan cami olması nedeniyle UNESCO listesine dahil edildi.

Caminin kapısı kündekari tekniğiyle yapılmış, Türkiye'deki en büyük ahşap kapı. Çini sanatının en güzel şekilde kullanıldığı cami aynı zamanda, Osmanlı döneminde ilave edilmiş türbesi, bedesteni, hamamı, medresesi ve kütüphanesiyle döneminin en büyük külliyelerinden biri.

Kaynak: AA