Rize'nin 165 yıllık bayram eğlencesi: Ahşap dönme dolap

Rize Ardeşen Akdere Köyü meydanında her yıl Kurban Bayramı'nda kurulan tahta dönme dolap geleneği bu yıl da sürdü.

Aynı anda 4 kişi binebiliyor

Bir haftada kurulan ve 6 kişi tarafından elle döndürülebilen dönme dolaba aynı anda 4 kişi binebiliyor. Her bayramda, köy meydanında toplanan gencinden yaşlısına yüzlerce kişi hem bayramlaşıyor, hem de horon oynayıp, dönme dolaba biniyor. Hızlı çevrilen dönme dolaba binen bazıları ise korkudan iniyor.

Dönme dolaba binmek isteyenlerden toplanan bahşişler, köyde okuyan öğrencilerin ihtiyaçları için harcanıyor. Bu yıl köye gelen Kültür ve Turizm Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Genel Müdürlüğü'nden 2 araştırmacı da ahşap dönme dolap geleneğini kayıt altına aldı.

"Motor yok, elle dönüyor"

Ahşap dönme dolabı bir haftada kuran ahşap ustası Ahmet Karaca, büyüklerinden öğrendiği dönme dolap ustalığını 50 yıldır yaşatmaya çalıştığını belirterek şunları söyledi:

"50 sene bu dönme dolabı kurban bayramlarında ben kurdum. Hacca gidince ustalığı oğluma devrettim. Yalnız bilgi istediklerinde bilgi veriyorum. Dönme dolap sadece kızılağaçtan yapılır. Yapımı yaklaşık 1 hafta sürüyor. Ardından eğlenceye hazır oluyor. Biz buna motor da takabiliriz fakat insan yorulunca daha çok zevk alıyor, döndürdükçe daha da eğleniyor. Motor yok, elle dönüyor. Eskiden annemin tereyağlarını alarak daha iyi dönsün diye ek yerlerine sürerdik. Şimdi ise gres yağı sürüyoruz."

"Herkes bu eğlenceyi yaşamak için çabaladı"

Ahşap dönme dolabı incelemek için ilçeye gelen Kültür Turizm Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Genel Müdürlüğü'nde Folklor Araştırmacısı Ceren Göğüş de, oyuncakların Türk kültürü için önemli bir parça olduğunu söyledi.

Göğüş, şunları anlattı:

"Meydan oyuncakları kültürümüz için ayrıca önem taşıyor. Çünkü belli günlerde belli zamanlarda kurulan oyuncaklardır. Bu ahşap dönme dolap sadece Ardeşen'in Akdere Köyü'nde kurulmaktadır. Bu dönme dolap sadece bayramda kurulan bir oyuncak ve eğlence kültürüdür. Bu dönme dolabı incelemek için Ardeşen ilçesine geldik. 4 gün çalışmaları takip ettik. Şenliklere tanık olduğumuz için çok mutluyuz. Çocuğundan yaşlısına kadar herkes ucundan tuttu. Herkes bu eğlenceyi yaşamak için çabaladı ortaya da mükemmel bir eğlence aracı çıktı. Bayramı çok eğlenceli bir şekilde geçirecekler."

"Ustaya yardım ediyoruz"

Köy sakinlerinden Şinasi Karaca, geçmişte sadece çevre köylerden etkinliğe katılım olduğunu ifade ederek, şunları söyledi:

"Son yıllarda ülke dışından diğer illerden etkinliğe katılım sayısı çoğaldı. Her yıl bu dönme dolap yeniden kuruluyor. Biz de ustaya yardım ediyoruz. Gelen misafirler böyle bir şey görmedik diyorlar. Kurban bayramında olmasının nedeni ise tatilin uzun olmasından dolayı bu bayram seçildi." 

Akdere Köyü Muhtarı Osman Salihoğlu ise, birçok ülkeden bu etkinliğe katılım olduğunu söyleyerek, herkesi bu şenliğe davet etti.

Kaynak: DHA