Rize'nin asırlık çivisiz camileri

Rize ve ilçelerinde süslemeleriyle öne çıkan, çoğunluğu ahşap olmak üzere 50'nin üzerinde eski cami bulunuyor.

İl ve ilçe merkezlerinde, dönemin üst düzey yöneticileri ve vakıf sahibi kişilerin yaptırdığı camilerde, klasik Osmanlı teknikleri öne çıkarken, kırsal bölgelerdeki camilerde ise bölgesel uygulamalar belirginleşiyor.

Köy camilerinde daha zengin süsleme programı uygulandığı göze çarpıyor. Mimari süslemelerde ahşap oyma ve kabartma tekniği, bütün yapılarda yaygın olarak dikkat çekiyor.

Kompozisyonu oluşturan motiflerin etrafı derin oyularak motif kabartma olarak ortaya çıkarılırken yüzeysel oymanın nadir olarak kullanıldığı görülüyor.

Süslemedeki kapalı kompozisyonlar, bordürle sınırlandırılarak kendi içinde bütünlük gösteriyor.

Camilerdeki eşsiz motifler

Camilerdeki motifler bitkisel ve geometrik olarak iki bölüme ayrılıyor.

Bitkisel motiflerde hayat ağaçları, vazoda çiçekler, rozetler, lotuslar ve ters laleler belirgin olarak görülüyor. Geometrik motiflerde ise üçgenler, yıldızlar, şeritler, sekizgenler, dalgalı hatlar, çarkıfelekler, mührü Süleyman gibi motifler göze çarpıyor.

Bazı camilerde ise saat, minare, ay ve yıldız, bayrak, cami, ibrik, meyve tabağı, gemi, terazi, kama ve kuş gibi milli ve sembolik motifler dikkat çekiyor.

Kerestelerin daha dayanıklı ve uzun ömürlü olması amacıyla çam ve kestane yoğunluklu camilerde çivi tercih edilmiyor.

"Doğayı taçlandırmışlar"

İl Kültür ve Turizm Müdürü İsmail Hocaoğlu, Rize'de 50'yi aşkın ahşap ve taş cami bulunduğunu söyledi.

Camilerin en önemli özelliğinin doğal malzemeler kullanılması olduğunu belirten Hocaoğlu, şöyle konuştu:

"Camilerin altı nem ve sudan korunmak için kesme taştan yapılmış, üstü ise tamamıyla ahşap inşa edilmiş. Kestane ve çam ağacı kullanılmış. Bütün süslemeler bitkisel ve geometrik motiflerle süslenmiş. Ahşap ustalarımız süsleme ile adeta doğayı taçlandırmışlar. 200 yıllık hazine olarak hala ayakta."

Camilerde özellikle lale motifini çok fazla gördüklerini belirten Hocaoğlu, "Lale tasavvufta Allah'ın birliğini ifade eden bir kavram olduğundan o günün şartlarını yansıtan bir sembol. Bu ve diğer semboller ahşap camilerimizin sanat değerini ortaya koyuyor" dedi.

Rize'de dikkat çeken ahşap camiler

Hemşin Bilen Camii: Kesin tarih bilinmemekle birlikte tipolojik ve süsleme özellikleri Karadeniz Bölgesi'ndeki diğer camilerle karşılaştırıldığında neredeyse 500 yıllık geçmişi olduğu iddia ediliyor. 

Cami ahşap ve taş malzemenin bir arada kullanıldığı ve harim mekanının tamamen ahşaptan yapıldığı ahşap camiler grubuna giriyor. 

Hüseyin Hoca Camii: Girişinin her iki yanında lale motifi ağırlıklı bitkisel ve geometrik desenli bordürler bulunuyor. Caminin beden duvarlarının tavana yakın kısmını geometrik bezemeli süsleme kuşağı dolaşıyor. İki kanatlı kapının üzerinde lale motifi ağırlıklı bitkisel süsleme görülüyor.

Mahfil dört ahşap sütün üzerine oturtulmuş olup ortasında yer alan köşkün yüzeyinde sırasıyla dalga, rozet ve lale motifli süsleme kuşakları mevcut. Ahşap mihrabın yüzeyinde sırasıyla mukarnas, örgü ve lale motifli süsleme kuşağı bulunuyor.

Hacı Şeyh Camii: Osmanlı Padişahı Abdülhamit Han talimatıyla Hacı Şeyh Osman Niyazi Efendi tarafından 1886 yılında yaptırıldı. Alt kat kesme taştan, üst kat ise ahşaptan yapılmış olup alaturka kiremitli çatı ile örtülen cami kare planlı.

Diğer camilerdeki motifler benzer yoğunlukta bu camide de bulunurken minberin tek ağaçtan oyularak yapılması dikkat çekiyor.

Kaynak: AA