Matbaanın kullanımı ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nda basılan metinlerin önemli bir bölümü “Wikilala” projesi ile yeniden yaşam buldu.
Proje yöneticisi Sadi Özgür ve proje danışmanı İstanbul Aydın Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Harun Tuncer’in uzun süredir titizlikle hazırladığı “Wikilala” araştırmacıları, okurları ve tarih meraklılarını Osmanlı Türkçesi kitap, dergi, gazete ve belgelerden oluşan binlerce sayfa içeriğin bulunduğu dijital kütüphaneye davet ediyor.
Dijital kütüphanede Osmanlı Türkçesi ile basılmış 109 bin 321 içerik bulunuyor. Daha önce farklı kurumlar tarafından benzer projelere imza atılmıştı ancak sadece Arap harfleriyle arama seçeneği sunmaları çalışmaların yetersiz kalmasına yol açmıştı.
Wikilala’nın bu noktadaki farkı kullanıcılara Latin harfleriyle araştırma yapma imkânı sunması.
Projede içeriklerin dijitale aktarılması temelde üç aşamadan oluşurken ilk aşamada, ürün fiziki olarak gelmişse donanımlı tarama cihazlarıyla çözünürlükleri yüksek olarak taranıp dijitalleştiriliyor.
Doküman dijital olarak temin edilmiş ise doğrudan sayısallaştırılıyor. Son aşamada da sayısallaştırılan bütün dokümanlar sisteme yükleniyor ve artık içinde arama yapılabilir hale geliyor.
Araştırmacılar, dijitalleşen yayına internet ortamında zaman ve mekândan bağımsız olarak hızla ulaşabiliyor.
1928’den önceki metinlere erişme imkânı sağlıyor
Taramalar, Optik Karakter Tanımlama (OCR) yöntemiyle yapılarak araştırmacının gerek Latin gerekse Arap harfli kelime veya kelime grubu girişiyle arama yapabilmesi ve aradığı bilgiye kolayca ulaşabilmesi sağlanıyor.
Wikilala için yola çıktıklarında Proje Yöneticisi Sadi Özgür’ün aklında şekillenen yöntem Osmanlıcanın Google’ı olmuş.
“Herhangi bir arama motoru size 1928’den sonra çıkmış eserler için arama sonuçları getiriyor. Biz 1928 öncesi Osmanlı döneminde Abdülhamid Han olsun, Mehmet Akif olsun, Namık Kemal’in kitapları olsun; kendi yazdıkları makaleleri ve yazıları belgeler içinde bulma imkânı sağlıyoruz.”
Kullanıcılar da tüm belgelere ücretsiz erişebiliyor.
“Aranılan kelime yazıldıktan sonra gelen sonuçlardan birine tıklandığında hangi Osmanlıca gazetenin, derginin kaçıncı sayfasında ve kaçıncı satırında olduğunu mozaiklendiriyoruz, altını çiziyoruz.”
“İlanı yapılmış ancak basılmamış eserler de tespit ettik”
Birçok eseri elden geçirdiklerini söyleyen Proje Danışmanı Harun Tuncer ise basılmamış pek çok esere de ulaşmış.
“Şimdiye kadar ilanı yapılmış ancak basılmamış eserler de tespit ettik. Osmanlıların üretmiş olduğu çalışmaların kataloglanmış olanlardan net olarak daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Projemiz bize ortaya çıkmamış birçok şeyi keşif imkânı sağladı.”
Tuncer’in verdiği bilgilere göre proje Latin harfleriyle Osmanlıca metinler içinde kelime kavram, cümle bulabilme imkânı da sağlıyor.
“Projenin hedefi üç kademeli. İlk planda aranan kelime metin içerisinde bulunabiliyor. İkinci aşamada yılsonuna kadar bulunan kelime ve ilgili metin parçası bire bir latinize edilecek. Son olarak 2022'nin sonuna kadar da latinize edilen metnin okurların anlayabileceği düzeyde sadeleştirilecek.”
Kamera: İlyas Umut Özacar
Kurgu: Cihan Karaahmetoğlu
8.8ºC
Ankara
