Viyana'dan başlayan çekilmenin durduğu yer: Duatepe

1. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu ağır şartlarda bir ateşkesi kabul etmek zorunda kalırken, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa, önce bir genelge yayınlamış (Amasya Tamimi), ardından Erzurum ve Sivas’ta kongreler toplayarak Milli Mücadele’yi örgütlemişti.

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin toplanması ile bu mücadele örgütlü ve düzenli olarak yürütülebildi. 5 Ağustos 1921’de ise Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal Paşa’ya yasayla ‘Başkomutan’ yetkisi verdi.

Kuvayı Milliye’den düzenli orduya dönüştürülen askeri birliklerin komutasını üstlenen Meclis Başkanı Mustafa Kemal, Misak-ı Milli (Milli Sınırlar) içinde işgali bitirmek için harekete geçti.

Viyana’dan başlayan çekilmenin durduğu yer

Arkasında küresel destek bulunan Yunan Ordusu, İzmir’den başlayarak Anadolu’yu işgale girişmişti. Yunan ordularının gelebildiği son yer Ankara’nın Polatlı ilçesi oldu. Savaşın en çetin döneminde, top sesleri Ankara’daki ilk Meclis’ten dahi duyuldu.

Başkomutan Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Ordusu, Yunan Ordusu'nu Polatlı’nın biraz dışında bulunan Duatepe’de durduruldu. Tepenin alınması için 81 Türk askeri şehit oldu. 10 Eylül 1921’deki bu zaferle, Türklerin 1683 yılından beri devam eden toprak kayıpları ve geri çekilmesi sona erdi.

Kırık kaburgayla cephede

Başkomutan Mustafa Kemal, tepenin alınmasından iki gün sonra cepheyi incelerken atından düştü ve üç kaburga kemiği kırıldı. Kısa bir baygınlık geçirdiği, “Benim kaburgam nasıl kırıldıysa düşmanın direnci de öyle kırılacaktır” dediği çeşitli kaynaklarda yer alıyor.

Tedavisini yapan Doktor Mim Kemal Öke’nin önerisine rağmen, Ankara ile Polatlı arasında mekik dokumaya devam etti. Kırık kaburga ile nefes almak bile zorken, Duatepe’de oturarak savaşı yönetti. Sonrasında ise Sakarya Meydan Muharebesi ve kovalanan Yunan ordusunun Ege Denizi’ne dökülmesi geldi.

“Mızraklar Batı'ya döndü”

1990’lı yıllarda Duatepe'ye bir anıt yapılması gündeme geldi. Anıt 12 Eylül 2000'de törenle açıldı. Türk milletinin, Atatürk'e ve şehitlere saygısını gösteren anıt üzerinde, simgesel ifadeler içeren heykeller bulunuyor.

Ünlü Heykeltıraş Metin Yurdanur, anıtın yapılmasıyla ilgili şunları anlatıyor:

“Anıt bana Milli Savunma Bakanlığı tarafından sipariş edildi. 1999 yılında çalışmalara başladım. 2000 yılının 13 Eylül’ünde devlet töreniyle açıldı. 13 Eylül, 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Muharebesi’nin yıldönümü olduğu için seçildi. Zaferin başladığı noktaya bir anıt yapılması Atatürk’ün ‘Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır’ sözüne atıf bulunulması istenmişti. Anıtta pek çok sembolik öğe kullandım. Orada yanan meşale, tüm şehitlerimizi temsil eder. Ön planda 1683’teki 2. Viyana Kuşatması'ndan beri geri çekilen Türklerin mızraklarının ilk defa yeniden Batı'ya dönmesi anlatılır. Mızraklar Batı'yı gösterir. Halide Edip Adıvar, onbaşı rütbesiyle bu savaşa katılmıştı. Atatürk, onun anlatımıyla, ‘En sevdiği oyuncakla oynayan bir çocuk gibi, düşmanı yurttan atmanın mutluluğunu yaşıyor’ halde görünür. Bütün Anadolu halkı ise bir denizin dalgası gibi, soyuttan somuta geçerek Atatürk’ün arkasında durur. Sağ tarafa üç komutanı, Kemal, İsmet ve Fevzi Paşalar görünür. Sol tarafta Halide Edip Adıvar, Türk kadının Kurtuluş Savaşı’na katıldığını simgeler üzere yer alır. Ayrıca sağ tarafta, ünlü fotoğraftan faydalanarak yaptığım, Atatürk’ün Salih Bozok ile Duatepe’de oturarak savaşı yönettiği heykel bulunuyor. Kaburgası kırık olarak cepheyi terk etmemesi ve savaş alını izlemesi, gelecek zaferi gözlemesini simgeliyor.”

“Çok hızlı tamamlandı”

Yurdanur, anıtın zaman darlığı nedeniyle çok hızlı tamamlandığını ve karışık teknik malzeme ile yapıldığını söyledi. Anıtla ilgili zaman zaman yeni çalışmalar da yapıldığını kaydeden Yurdanur, “Çevresinin yeşillendirilmesi, ağaçlar dikilmesi güzel oldu. 360 derece panoramik bir manzarası vardır. Türk Milleti’nin düşmanı durdurduğu noktada yer alır. Bu noktanın görülebilmesi için siluetinin korunması gerekir. Anıt zaman sıkıntısı nedeniyle çok hızlı tamamlandı ve dönem dönem yine bakımdan geçirilecektir…” dedi.

Tarım ve Orman Bakanlığı uhdesinde

Sadece Duatepe değil, çevresindeki Gazi Tepe, Türbe Tepe ve Mangal Dağı da ağaçlandırılıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı uhdesine verilen çalışmalar kapsamında yürüme yolu, bağlantı yolu gibi bölümler tamamlandı. Anıt üzerinde şehitlerin isimleri yazan bir tabela ile Türk bayrağı ve 38. Alay sancağını temsil eden iki bayrak figürü de bulunuyor.

Duatepe ile başlayan süreç, yurdun düşmandan temizlenmesi ve Cumhuriyetin ilanı ile son buldu, Osmanlı İmparatorluğu’nun yerini ise 100 yılı geride bırakan Türkiye Cumhuriyeti aldı.