Gereksiz antibiyotik dişler de kalıcı hasar bırakıyor

Antibiyotik, 1928 yılında Alexander Fleming’in penisilini keşfetmesiyle insanlığın hayatına girdi.

Bundan önce ağır mikrobiyal kökenli enfeksiyonlar gibi hayatı tehdit eden durumlar karşısında tedavi yöntemleri çok sınırlıydı.

Antibiyotik çağı, ilk zamanlar enfeksiyon kökenli hastalıklar için bir kalkan niteliğindeydi.

Ama zamanla doğru tanı ile kullanılmayan antibiyotiklerin yan etkileri, insanlığın elindeki savunma silahını kendine doğrultmasına sebep oldu. 

Diş hekimliği de bu yan etkilerin izlendiği alanların başında geliyordu. 

Gereksiz antibiyotik kullanımının diş üzerinde ne gibi hasarlara yol açtığını, Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş’a sorduk. 

Diş hastalıklarında antibiyotik kullanımı çok yaygın

Antibiyotik, Türkiye’de 2013 yılına kadar tedavi amaçlı kullanılan en yaygın ilaç türlerinden biriydi.Türkiye'de de antibiyotiklerin bilinçli kullanılması için birçok çalışma yapıldı ve çok fazla yol katedildi.

Diş hastalıklarında da çok yaygın olan bilinçsiz tüketimin sebebi, diş hastalıklarının antibiyotik ile tedavi olabileceği inancı.

Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş, "Ateş, vücut kırgınlığı, lenf bezlerinin şişmesi gibi enfeksiyonun vücuda yayılması ile ilgili bulgular olmadan antibiyotik kullanımı, sadece geçici bir rahatlamaya neden olacak ve diş/implant veya diş eti hastalığını geçirmeyecek" diyor.

[(Kaynak: PNAS April 10, 2018 115 (15) E3463-E3470) ]

Antibiyotik dişlerde ne gibi hasarlar oluşturuyor?

Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş, antibiyotiklerin iki dönemde kullanıldığında dişlerde önemli yan etkilere sebep olduğunu söylüyor. Hamilelerde ve çocuklarda kullanıldığında oluşan yan etkileri ise şöyle anlatıyor:

"Lekelere yol açabilir"

"Antibiyotik diş eti hastalıklarının özellikle şiddetli tiplerinde kullanılan bir ilaç türü. Hem hamilelikte hem de erken çocukluk çağında dişlerde içsel lekelere yol açarken, bazı antibiyotikler de dişlerde dışarıdan renk değişikliği yapıyor. İçsel lekeler hayat boyu kalırken, dışsal lekeler diş hekimi tarafından temizlenebilmekte."

[Fotoğraf: Getty]

Çocuklarda antibiyotik kullanımı diş çürümesine yol açar mı?

Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş, diş çürümesine neden yol açan etkenleri şu şekilde sıraladı;

"Sistemik antibiyotik kullanımının dişi çürüttüğüne dair direkt bir bulgu olmasa da antibiyotik kullanımının diş minesinde küçük çukurlaşmalar şeklinde yapısal bozukluğa yol açması ileride çürüğe yatkınlık oluşturabiliyor. Bunun dışında tükürük miktarında azalma yapan ilaçlar çürük oluşumunu hızlandırabiliyor. Çünkü tükürük, diş yüzeyinden çürük yapan bakterileri uzaklaştıran bir sıvı. Antibiyotik kullanımı ile ağızdaki yararlı bakterilerin de sayısının azalması mantar enfeksiyonları gibi fırsatçı enfeksiyonlara zemin hazırlayabiliyor. Halk arasında "pamukçuk" denilen mantar enfeksiyonları, başta dil yüzeyi olmak üzere ağız içinde görülebiliyor."

Antibiyotiklerin gereksiz kullanımı yarar yerine zarar getiriyor

Hekimler bu durumda ne öneriyor?

Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş, "Bireyler tarafından öncelikle bilinmesi gereken dünyada da ülkemizde de yüzde 30-50 vakada gereksiz yere antibiyotik kullanılmaktadır" diyor ve şöyle devam ediyor:

"Antibiyotik sanki bir ağrı kesiciymiş gibi düşünülmektedir. Aslında diş ağrıları antibiyotik kullanırken gerçekten de geçer ama bu aslında geçici bir çözümdür. Diş veya diş eti tedavisi hekim tarafından tamamlanmadan sadece ilaç vererek geçecek sorunlar değildir. Bu yönü ile tıp ve diş hekimliği birbirinden ayrılmaktadır. Vücudun diğer bölgelerindeki enfeksiyonlar antibiyotik ile geçebilirken, ağızda durum böyle olmamaktadır.

Ağız içinde 500'den fazla türde bakteri yaşar ve bu ağızın normal florasını oluşturur. Çürük oluştuğunda çürük yapının diş hekimi tarafından uzaklaştırılması, dolgu yapılması ile ağız normal florasına geri döner. Dişeti hastalığı oluşturan diş taşının temizlenmesi ile bakteri yapısı sağlıklı seviyeye geriler. Bireyler düzenli diş fırçalarsa ağızda patolojik bakteriler çoğalmaz."

[Fotoğraf: Getty]

Antibiyotikler hangi durumlarda kullanılmalı?

Prof. Dr. Özmeriç Kurtuluş, diş hekimliğinde antibiyotik kullanılabilecek durumlar çok sınırlı olduğunu söyledi.

"Antibiyotik, enfeksiyonun vücuda, kan dolaşımına katıldığına dair bulgularda (bölgesel şişlik, ateş, lenf bezinde şişlik), şiddetli apse oluşumlarında diş hekimi gerek görürse kullanılabiliyor. Bunun dışında, bireyde kalp kapakçığı enfektif endokardit gibi sorunlar varsa, diş tedavisinin bu sistemik kardiyolojik sorunu artırmaması gibi gerekçelerle antibiyotik verilebiliyor."

Ektrem durumlarda antibiyotik kullanılabildiğini belirten Özmeriç Kurtuluş,

"Bağışıklık sistemi sorunlu hastalarda (kanser tedavisi, HIV enfeksiyonu) ağız içindeki patolojik bakterilerin kana karışıp hastada başka sorunlara yol açmaması için diş tedavisi yapmadan önce hastaya koruyucu (Profilaktik) antibiyotik tedavisi uygulanabiliyor" dedi.

Antibiyotik reçeteleri 8 yılda yüzde 10 azaldı

Diş hekimlerinin antibiyotiği gereksiz önermemesi de önemli

Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş, diş hekimlerinin antibiyotik konusunda daha dikkatli olmaları gerektiğini söyledi.

"Zira antibiyotik gerekli durumlarda etkisiz kalabiliyor. Bunun en önemli nedeni ise, gereksiz kullanımın dirençli mikroorganizmaların oluşumuna sebep olması."

Antibiyotiklere karşı dirençli bu mikroorganizmalar hayatı tehdit edici enfeksiyonlarda antibiyotiği yararsız duruma getiriyor. 

Artvin akılcı antibiyotik kullanımında yine ilk sırada

Prof. Dr. Nurdan Özmeriç Kurtuluş, 1940'lı yıllardan sonra antibiyotik kullanılmaya başladığının altını çizerek, "İnsanlık 3,5 milyon yıldır antibiyotiksiz var olduğuna göre bu değerli ilaç grubunu sadece gerektiği zaman kullanmak tüm hekim ve diş hekimlerinin sorumluluğudur" vurgusu yapıyor.