Enkaz altından kurtarılanlarda görülen sağlık sorunları

Türkiye’yi sarsan büyük depremler sonrası arama-kurtarma çalışmaları aralıksız devam ediyor. Ekipler enkaz altında kalanları bir an önce çıkarmak için zamanla yarışıyor.

Enkaz altından sağ çıkan her kişi, bekleyenlere de arama kurtarma ekiplerine de umut oluyor. Ancak enkazdan çıkarılanlarda ciddi sağlık sorunları görülebiliyor. Bunun için depremzedelere, daha enkaz altında ulaşıldığı andan itibaren müdahale etmek gerekebiliyor. Enkaz altında kalan afetzedelerde karşılaşılabilecek olası sağlık sorunlarını Acil Tıp Uzmanları Derneği (ATUDER) Yönetim Kurulu Başkanı ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi Acil Tıp Uzmanı Prof. Dr. Başar Cander’le konuştuk.

Afet triyajı uygulaması

Çok büyük boyutla bir felaketin yaşandığını vurgulayan Prof. Dr. Başar Cander, "Burada afet kuralları geçerli" diyor. Özellikle deprem bölgesinde yaralıları kurtarırken farklı kurallar işlediğini söyleyen Prof. Dr. Cander, süreci şöyle anlatıyor:

“Afet triyajı uygulaması dediğimiz bir uygulama var. Buna göre hastalar dört gruba ayrılıyor. Öncelik sırası belirleniyor ve hastaneye sevkleri sağlanıyor. Burada bir kural daha var. Hasta tamamen çıkartılmadan kolu-bacağı bir ekstremitesi önümüze geldiğinde yani serum takabilecek bir alan oluştuysa daha vücudu tamamen çıkartılmadan bile tedaviye başlanıyor.”

[Fotoğraf: AA]

Böbrek yetmezliği gelişebiliyor

Depreme bağlı yaralanmalar iki gruba ayrılıyor. Bunlardan ilkinin travma olduğunu belirten Prof. Dr. Cander, “Burada her türlü travma; açık kafa travması, toraks travması, batın travması, kemik kırıkları görülebilir” diyerek crush sendromuna dikkat çekiyor:

“Bu yaralanmalara özel diyebileceğimiz iki-üç tane daha durum söz konusu. Özellikle kas ezilmelerine bağlı enzimlerin kana karışmasıyla böbreklerde yetmezlik gelişebiliyor.”

[Fotoğraf: AA]

Hipotermi  ve dehidratasyon görülebilir

Deprem felaketinin kışın en sert günlerinde meydana gelmesi beraberinde hipotermi sorununu da getirdi. Prof. Dr. Cander, soğuğun etkisiyle vücut ısısının düşmesine bağlı hipotermiye bağlı bulgular oluşabildiğinin altını çiziyor. "Hipotermiyle mücadele edilmesi gerek" diyerek bunun için hızla ısıtma yöntemlerinin kullanılması gerektiğini anlatıyor.

Prof. Dr. Cander, bir başka önemli noktayı ise şöyle açıklıyor:

“Süre uzadıkça eğer yeterli sıvı alınamıyorsa –ki bulundukları yerde alması çoğu zaman mümkün olmayacaktır- bu sefer de 'dehidratasyon bulguları' dediğimiz sıvı eksikliğine bağlı bulgular görülüyor.”

Hastalar enkazdan çıkarıldıktan sonra duruma göre tedavi planlanıyor. Travmanın yanı sıra böbrek yetmezliği ve organ yetmezliği yaşayanlar kritik hasta grubunda yer alıyor:

“Bunların çoğu bu süreçten sonra özellikle yoğun bakım tedavisi gerektiren hasta grubu olacaktır. Acil serviste yapılacak planlamalarla bundan sonraki süreç ağırlıklı olarak ameliyat ve yoğun bakım gibi görünüyor.”

Hareketsiz kalmak pıhtı atmasına sebep olabiliyor

Hareketsiz kalmak da enkaz altındakiler için bir başka sağlık sorunu. Çünkü hareketsiz kalmak vücudun kan dolaşımıyla ilgili problemler oluşturabiliyor. Donma etkisini artırabiliyor. Yine hem akciğere hem de beyne pıhtı atmasına sebep olabiliyor. Enkazdan çıkarılan kişi ne kadar iyi durumda olursa olsun bir sağlık kuruluşuna gönderilmesi şart.

“Kurtarılan kişilerin kan tahlillerinin yapılması lazım. Mutlaka ısıtılması ve serum takılması gerekiyor.”