Hasta haklarımız ve sorumluluklarımız neler?

Hastanın öncelikli yararını gözeten ve haklarının korunmasını sağlayan ulusal ve uluslararası birçok mevzuat bulunuyor. Hasta Hakları Bildirgesi, 1981 yılında Dünya Hekimler Birliği tarafından Portekiz’in başkenti Lizbon’da açıklandı. Türkiye’de ise 1998 yılında 26 Ekim Hasta Hakları Günü kabul edildi.

Hastaların sağlık hizmeti alırken hak ve sorumluluklarını bilmeleri gerekiyor.

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan'ın verdiği bilgilere göre hasta hakları arasında şunlar bulunuyor:

Hizmetten genel olarak faydalanma: Adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamanın teşvik edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sağlık hizmetlerinden faydalanma.

Eşitlik içinde hizmete ulaşma: Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınmadan hizmet alma.

Bilgilendirme: Her türlü hizmet ve imkanın neler olduğunu öğrenme.

Kuruluşu seçme ve değiştirme: Sağlık kuruluşunu seçme-değiştirmeye ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen hizmetlerden faydalanma.

Personeli tanıma, seçme ve değiştirme: Sağlık hizmeti verecek ve vermekte olan tabiplerin ve diğer personelin kimliklerini, görev ve unvanlarını öğrenme, seçme ve değiştirme.

Bilgi isteme: Sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü ve yazılı olarak isteme.

Mahremiyet: Gizliliğe uygun bir ortamda her türlü sağlık hizmetini alma.

Rıza ve izin: Tıbbi müdahalelerde rızanın alınmasına ve rıza çerçevesinde hizmetten faydalanma.

[Grafik: Bedra Nur Aygün]

Reddetme ve durdurma: Tedaviyi reddetmeye veya durdurulmasını isteme.

Güvenlik: Sağlık hizmetini güvenli bir ortamda alma.

Dini vecibelerini yerine getirebilme: Kuruluşun imkanları ölçüsünde ve idare tarafından alınan tedbirler çerçevesinde, dini vecibelerini yerine getirme.

Saygınlık görme: Saygı, itina ve ihtimam gösterilerek, güler yüzlü, nazik, şefkatli bir yaklaşımla sağlık hizmeti alma.

Rahatlık: Her türlü hijyenik şartlar sağlanmış, gürültü ve rahatsız edici bütün etkenler bertaraf edilmiş bir ortamda sağlık hizmeti alma.

Refakatçi bulundurma: Mevzuatın, sağlık kurum ve kuruluşlarının imkanları ölçüsünde ve tabibin uygun görmesi durumunda refakatçi bulundurmayı isteme.

Müracaat, şikayet ve dava hakkı: Haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakkını kullanma.

Düşünce belirtme: Verilen hizmetler konusunda düşüncelerini ifade etme.

Haklarınızın ihlal edildiğini düşündüğünüzde veya sorun yaşadığınız Hasta Başvuru Bildirim Sistemi üzerinden görüşlerinizi bildirebilirsiniz.

Hastaların sorumlulukları nelerdir?

- Hasta, başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranmalı.

- Hasta; şikayetlerini, daha önce geçirdiği hastalıkları, yatarak herhangi bir tedavi görüp görmediğini, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve tüm sağlığıyla ilgili bilgileri eksiksiz vermeli.

- Hasta, hekim tarafından belirlenen sürelerde kontrole gelme ve tedavinin gidişatı hakkında geri bildirimlerde bulunmalı.

- Randevu tarih ve saatine uyma ve değişiklikleri ilgili yere bildirmeli.

- Öncelik tanınan hastalar ile diğer hastaların ve personelin haklarına saygı göstermeli.

- Personele sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmamalı.

Hasta hakları bilinirse sağlık çalışanlarına şiddet önlenir mi?

Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan, hasta haklarını bilen ve kullanan kişilerin sağlık çalışanlarıyla daha az sorun yaşadığını söyleyerek, şunları anlattı:

"Ayrıca eğitim düzeyi arttıkça da sorun yaşanma ihtimali azalmaktadır. Bunun nedeni haklarını bilen hastanın gerçek dışı beklentilerde bulunmaması, bir sorun yaşadığında şiddete başvurmak yerine hekimi değiştirmesi veya şikayet hakkını kullanması olabilir."

[Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan / Fotoğraf: AA]

Koronavirüs sürecinde hasta hakları

Salgın hastalıklar sırasında hasta hakları ve sorumlulukları genel olarak geçerli oluyor. Hasta koçluğu yapan Esma Sevinç konuyla ilgili şu bilgileri verdi:

Salgın bebeklik/çocukluk dönemi zorunlu aşılarını geciktirdi mi?

Diğer dönemlerde olduğu gibi salgın döneminde de aşı sistemi sorunsuz bir şekilde çalıştı. Aşı günü gelmiş bebek ya da çocuklar aile sağlığı merkezlerinden aranarak aileler aşı için davet edildi.

Raporlu ilaç kullanım süreleri salgında değişkenlik gösterdi mi? 

Salgın döneminde alınan ilk önlemlerden birisi buydu. 1 Ocak 2020 itibarıyla rapor süreleri dolan, uzun soluklu tedavi gören herkesin rapor süreleri uzatıldı. Bu durumda hastaneye gitmeden, reçetesiz olarak eczanelerden ilaçlarını alabildiler. Almaya devam ediyorlar.

Kanser hastalarına tanınan haklarda değişiklik oldu mu?

Kanser hastalarının kullanmış olduğu tüm raporlu ilaç süreleri 30 Kasım'a kadar uzatıldı. Tedavilerinde aksama olmayacak şekilde planlamaları yapıldı ve uygulanması sağlandı.