TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı'nca gerçekleştirilen ve ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ile Nijerya'daki "Başkanlık" modeli araştırmasında, sistem ülkelerdeki uygulamalara bakıldığında çeşitli farklılıklar gösteriyor.
Halk tarafından sabit bir süre için seçilen başkanın hem yürütme organının hem de devletin başı olarak görev yaptığı, yasama ve yürütme organlarının birbirinin görevine son veremediği hükümet sistemi olarak nitelendirilen "Başkanlık" modeli, ilk kez ABD'de uygulandı ve Latin Amerika ülkeleri başta olmak üzere, Asya ve Afrika'da çeşitli ülkeler tarafından da benimsendi.
Araştırmada, demokratik düzenin iyi işlemesi açısından yürütmenin iki başlı olduğu diğer hükümet sistemleriyle karşılaştırıldığında başkanlık sisteminin güçlü ve zayıf yönlerinin bulunduğu, bunlardan hangisinin öne çıkacağını ise ülkelerin kendi siyasal, sosyal ve ekonomik koşullarının belirlediği kaydedildi.
ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya'daki modeller incelendiğinde, yürütmenin tamamen başkanın kontrolünde bulunmasının, başkanın ve parlamentonun ayrı ayrı halk tarafından seçilmesinin, yasama ve yürütme organlarının görev sürelerinin sabit ve yasama ve yürütme organlarının birbirinin varlığına son verebilecek hukuki araçlara sahip olmamasının büyük oranda tüm ülkelerde geçerli sayıldığı belirtildi.
Kuvvetler arasındaki dengeler açısından ise başkanın ve parlamentonun
seçim sistemleri, parlamentoların yapısı, başkanın üst üste ya da toplamda görev yapabileceği dönem sayısının sınırlı olması, başkanın yasama sürecini başlatabilmesi, çıkarılan kanunların başkan tarafından veto edilebilmesi ile vetonun aşılabilmesi, başkanlık kararnamesi, başkanın suçlandırılması süreci ile yargı bağımsızlığı ve yargının sistem içerisindeki rolü gibi hususların ise ülkeden ülkeye farklılıklar gösterdiği ifade edildi.
Başkan seçimi
Araştırmaya göre, seçim sistemleri açısından, başkanın parlamento tarafından değil, doğrudan halk tarafından seçilmesi şartı, tüm ülkelerde geçerli. Bu durumun tek istisnası ABD. ABD'de seçmenlerin doğrudan başkanı değil, başkanı seçecek delegeleri seçmesi nedeniyle söz konusu seçim doğrudan değil, dolaylı gerçekleşiyor. Delegeler ise hangi aday için seçilmişlerse, o adaya oy vermek zorunda.
Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya'da başkanlık seçimi doğrudan halkın oylarıyla yapılıyor ancak seçim sistemleri arasında bazı farklılıklar bulunuyor.
Başkanın partisi ile bağlantısı devam ediyor
Araştırmaya göre, incelenen 5 ülkede başkanın parti üyeliği ve partisi ile ilişkileri başkan seçiminden sonra da devam ediyor. ABD, Arjantin, Brezilya ve Nijerya'da başkanlar partilerinin genel başkanı olmamakla birlikte önemli birer parti önderi konumunda. Azerbaycan'da ise başkan aynı zamanda partisinin de genel başkanı.
Başkanın seçim dönemine bakıldığında 5 ülkenin dördünde başkanın 4 yıllığına ve bir başkan yardımcısı ile seçildiği ifade edildi.
Azerbaycan'da ise başkanın 5 yılda bir seçildiği ve başkan yardımcısının bulunmadığı, başkan görevden ayrıldığında da başkanlık görevini seçimlere kadar başbakanın sürdürdüğü kaydedildi.
9.5ºC
Ankara
