Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım anılıyor

Büyük Önder Mustafa Kemal'in annesi Zübeyde Hanım, 1857'de Selanik yakınlarındaki Langaza'da dünyaya geldi.

Sofuzade Feyzullah Ağa ile Ayşe Hanım'ın çocuğu olarak doğan bebeğe Farsça'da "kasımpatı" anlamına gelen Zübeyde adı verildi.

Karaman'dan Rumeli'ye göç eden ve bu nedenle "Konyarlar" olarak anılan Yörük Türkmenlerinden bir aileye mensup olan Zübeyde Hanım, Selanik'te Gümrük Muhafaza Teşkilatında memur Ali Rıza Efendi ile evlendiğinde 14 yaşındaydı.

Selanik'te Yenikapı semtinde bir yaşam kuran çiftin Fatma, Ömer ve Ahmet isimleri verilen çocukları dünyaya geldi.

Aile, çocuklarından önce Fatma'yı, Ali Rıza Efendi'nin Yunanistan sınırındaki Çayağzı adlı bölgeye tayininden sonra da Ömer ile Ahmet'i kaybetti.

Mustafa 1881 yılında doğduktan sonra ailenin Makbule ve Naciye isimleri verilen çocukları dünyaya geldi.

Naciye de küçük yaşta verem nedeniyle hayata veda etti.

Ali Rıza Efendi'nin vefatı

Zübeyde Hanım henüz 30'lu yaşlarında, bazı kaynaklara göre 1886, bazı kaynaklara göre de 1888 yılında eşi Ali Rıza Efendi'yi de kaybetti.

Genç yaşta küçük çocuklarla dul kalan Zübeyde Hanım, büyük zorluklar yaşadı.

Tapu kayıtları ve resmi belgelerin araştırılması sonucu Türk Tarih Kurumundan yayınlanan Vasilis Dimitriadis imzalı "Bir Evin Hikayesi" adlı kitapta ailenin yaşadığı ekonomik sıkıntılar şu sözlerle anlatıldı:

"Zübeyde Hanım'ın başka gelir kaynağı yoktu, bu yüzden küçük evde yaşayıp büyük evi de kiraya vermek suretiyle kendisinin ve çocuklarının masraflarını karşılamış olabilir."

Zübeyde Hanım ikinci evi satıp Pembe Evi kiraya verdikten sonra çocuklarını alarak bir süre için Langaza bölgesindeki Sarıyer köyünde oturan ağabeyi Hüseyin Efendi'nin yanına taşındı.

Mustafa Kemal ile kardeşi Makbule Hanım köyde yaşadıkları sürede tarla işlerinde çalıştı.

Zübeyde Hanım, daha sonra oğlunu eğitimini sürdürmesi için annesi Ayşe Hanım'ın yanına gönderdi.

Ragıp Bey ile evliliği

Ağabeyi Hüseyin Efendi'ye yük olmak istemeyen Zübeyde Hanım, ikinci evliliğini Selanik Gümrükler Başmüdürü Ragıp Bey ile yaptı.

Zübeyde Hanım, Balkan Savaşı'ndan sonra Ragıp Bey'den ayrıldı, Osmanlı toprağı olmaktan çıkan Selanik'i terk edip kızı Makbule ile İstanbul'a göç etti.

Milli Mücadele yıllarında Ankara'ya yerleşen Zübeyde Hanım, 1919 yılında Anadolu'ya çıkan oğlunu aylarca göremedi.

Mustafa Kemal'e ancak 14 Haziran 1922'de Adapazarı'nda kavuşabilen Zübeyde Hanım, onun yanına Ankara'ya yerleşti.

Ankara'nın sert hava koşulları nedeniyle hastalanan Zübeyde Hanım, hem tedavi hem de müstakbel gelini Latife Hanım'ı görmek için İzmir'e gitti.

Karşıyaka ilçesine geldiğinde felç hastası olan ve görme yetisini kaybeden Zübeyde Hanım, sonradan anı evi haline getirilen Latife Hanım Köşkü'nde 28 gün sonra, yani 14 Ocak 1923'te 66 yaşındayken hayatını kaybetti.

Zübeyde Hanım için sandukalı ve uzun hitabeli mezar yapımına Mustafa Kemal Paşa'nın "İzmir'in bir taşı yeter" diyerek karşı çıktığı biliniyor.

İzmir Belediyesi tarafından 1940 yılında son şekli verilen Karşıyaka'daki kabir, her yıl Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün annesini anmak isteyenlerle dolup taşıyor.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım, her yıl 14 Ocak'ta mezarının başında anılıyor.

Atatürk'ün mezarını ziyareti

Ölümünden 13 gün sonra Mustafa Kemal Paşa, İzmir'e gelerek annesinin mezarını ziyaret etti.

Büyük Önder Mustafa Kemal, bir evlat olarak annesinin mezarı başında Zübeyde Hanım'ın yaşadığı sıkıntıları ve hüznü şu sözlerle anlattı:

"Annem çok çekti. Erkanı harp yüzbaşısı olarak çıkmıştım. Kötü idarenin adamları, beni önce zindana sonra sürgüne gönderdiler. Sürgüne giderken annem gözyaşları içinde Sirkeci Rıhtımı'nda kalakaldı. Mütareke yıllarında padişahın verdiği idam fermanının yerine getirildiğini sanan annem felç oldu. Oturduğu evler ikide bir basıldı, arandı. Onu İstanbul'dan kurtarıp yanıma aldığımda ise o artık yalnız hisleriyle yaşıyordu. Annemi kaybettiğim için üzgünüm. Tek tesellim anavatanı yoksulluğa, yokluğa sürükleyen idarenin artık bir daha geri gelmemek üzere yokluğun mezarına gömülmüş olduğunu görerek ölmüş olmasıdır."

Çok az fotoğrafı var

Atatürk Araştırmacısı ve Yazar Ahmet Gürel, danışmanlığını ve kuruculuğunu üstlendiği Latife Hanım Anı Evi'nde, Zübeyde Hanım'ın çok marifetli bir kadın, çocuklarını düşünen bir anne olduğunu belirtti.

Zübeyde Hanım'ın hayatının endişe ile geçtiğini dile getiren Gürel, şöyle konuştu:

"Selanik'ten İstanbul'a gelen bir anne kızdan söz ediyoruz. Göç bile değil, sürgündür. Hayatı sıkıntı ile geçiyor. Oğlu boynunda idam fermanıyla geziyor ama Zübeyde Hanım herkesin gönlünde yer ediyor. Elimizde şimdi sadece birkaç fotoğrafı bulunuyor."  

Kaynak: AA