Soyadı Kanunu 21 Haziran 1934 yılında kabul edildikten sonra, 2 Ocak 1935 yılında yürürlüğe girdi ve bu tarihten itibaren her vatandaşın soyadı edinebilmesi için harekete geçildi.
Peki kültürel devrimlerden sayılan Soyadı Kanunu neden getirildi? Önemi neydi? Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak TRT Haber’e anlattı.
“Temsil heyetindeki 9 Mehmet ismi zorlukların yaşanacağını gösterdi”
Soyadı Kanunu'nun birkaç önemli noktası olduğunu belirten Prof. Dr. Kızıltoprak, bunun başında Türk toplumunun kendi kültürünü, kendi değerini kaybetmeden yaşadığı çağın gerekliliğini yerine getirme gayretinin bir sonucu olduğunu söylüyor.
“Burada Mustafa Kemal Paşa'nın büyük bir önderliği, liderliği söz konusudur. Mustafa Kemal Paşa daha milli mücadele döneminde temsil heyetinin Sivas'a gidişi sırasında kendisine refakat edecek rütbeli askerlerin listesine baktığında 9 tane Mehmet ismini görmüş. Burada orduya ve millete hizmet edecek kişiler arasında görevlendirme ve tanıma noktasındaki zorlukları görmüş. İsim benzerliklerinden doğacak vahim hataların milli mücadeleyi daha başından etkileyeceğini düşünmüş.”
.jpg)
“Yenilikleri hayata geçirmek Mustafa Kemal Atatürk ile yeni bir ivme kazandı”
Bir listede 9 tane Mehmet isminin yer alması sadece orduda değil, diğer birçok alanda da ister istemez çok sayıda hataya yol açılabileceğinin de işareti niteliğindeydi. Prof. Dr. Kızıltoprak, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin bu sorunu çözme zamanının geldiğini söylüyor.
“Bu sadece 1934 yılında kanunun kabul edilmesiyle ortaya çıkan bir zorunluluk değil Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında başlayan yeniliklerin de bir devamı şeklinde değerlendirmek mümkündür.
Bu yenileşme ve Türk ulusunun yaşadığı çağın gereklerini yerine getirme azmi, gayreti ve bu yöndeki yenilikleri hayata geçirme reformları Mustafa Kemal Atatürk ile yeni bir ivme kazanmıştır.”
.jpg)
Toplumdaki eşitlik: Soyadı Kanunu
Soyadı Kanunu ile amaçlananlar arasında, olası hataların önüne geçmek kadar toplum içerisinde eşitliği sağlama çabası da vardı. Soyadı Kanunu'ndan önce kullanılan lakapların toplumda yarattığı sınıf farkını Prof. Dr. Kızıltoprak şöyle anlatıyor:
“Soyadı Kanunu'yla toplumda bir eşitlik sağlanmaya çalışılmıştır. Yani toplumun içinde bazı ailelerin, bazı kişilerin geçmişten gelen ayrıcalıklarını bir lakap olarak, şöhret olarak taşımaları, ‘Binbaşızade’, ‘Kaymakamzade’, ‘Valizade’ gibi isimlerle bunu bir ayrıcalık olarak görülmesinin de önüne geçilmiştir.”
Kanun ayrımcılığın yanında birçok insanın aynı isme sahip olmasının doğurabileceği karışıklıkları da ortadan kaldırıyor.
“Soyadı Kanunu'nun gelmesinin sebeplerinden bir diğeri de askerlik çağına gelenlere celp gönderilmesinde, tapu kayıtlarında, okul kayıtlarında, diğer bürokratik işlemlerde birtakım sorunlar ortaya çıkıyor olmasıydı. Soyadı Kanunu aslında bu karışıklıkları da çözmüş oldu.”
Soyadı Kanunu'nun kabulüyle soyadının her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı tarafından kullanılmasının zorunlu hale getirildiğini belirten Prof. Dr. Kızıltoprak, soyadı alacakların seçtikleri isimlerin öz Türkçe olmasının önemsendiğini ifade ediyor.
“Soyadı Kanunu kısa sürede benimsenmiş ve uygulamaya geçmiştir”
Prof. Dr. Kızıltoprak’ın aktardığına göre, vatandaşların arasında daha önce hiç lakap almamış, soyadı olarak ne seçebileceğini bilmeyenlere yardım etmeleri için devlet tarafından görevlendirmeler de yapılıyor.
Kültürel anlamda büyük bir devrim olarak değerlendirilen Soyadı Kanunu, vatandaşlara devletin kendilerini tanıdığını ve önemsediğini gösteriyor.
“Şu bir gerçek ki cumhuriyet devrimleri içinde Soyadı Kanunu kısa sürede benimsenmiş ve uygulamaya geçmiştir. Toplumdaki sosyal değişme ve gelişmenin, çağdaş vatandaş olmanın bir gereği gibi görülmüştür. Vatandaşlar adeta devletin kendilerini tanıdığını, kendilerini muhatap aldığını ve kendisinin devlet katında önemsendiğini görmüştür.”
Bu nedenle Soyadı Kanunu Cumhuriyet'in kültür devrimlerinden birisi olarak da değerlendirilir. Soyadı Kanunu'nun aynı zamanda Türk dilinin sadeleştirilmesinde de büyük katkısı bulunuyor.
11ºC
Ankara
