Türkiye'de 1980'de 1 milyon 40 bin olan manda sayısının 2011'de 97 bin 632'ye düşmesi üzerine çalışma başlatan Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştıramalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, "Anadolu Mandasının Halk Elinde Islah Projesi"ni hayata geçirdi.
Anadolu mandasının büyüme, gelişme, süt ve döl verim özellikleri bakımından ıslahı amacıyla yürütülen proje sayesinde, 2019 TÜİK verilerine göre yaklaşık son 9 yılda manda sayısı yüzde 86,6 artışla 184 bin 192'ye çıktı.
Projenin başlangıcından bu yana yüzde 121 arttı
Projede yer alan illerden Diyarbakır'da da GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi (UTAEM), Tarım ve Orman İl Müdürlüğü ile Diyarbakır Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği ortaklığıyla yürütülen çalışmalarla manda sayısı yükselişe geçti.
Diyarbakır'daki manda sayısı, projenin başlangıcından bu yana yüzde 121 artışla 17 bin 295'e çıktı.
İlde, proje kapsamındaki yetiştiricilere şu ana kadar 17 milyon 36 bin 590 lira destek sağlandı.
GAP UTAEM Müdürü Mehdi Sümerli, 1980 yılından bu yana kentte göç ve düşük verim nedeniyle manda yetiştiriciliğinin azalmaya başladığını söyledi.
Uygulama konulan proje sayesinde önemli sonuçlar elde edildiğini belirten Sümerli, "Bugün geldiğimiz noktada iyi işler yaptığımızı görüyoruz. İşletme bazında laktasyon süt veriminde yüzde 20 artış oldu" diye konuştu.
"Proje teknik elemanlarımız yetiştiricilerimizle birlikte sürekli sahada çalışıp verileri kayıt altına almakta ve üreticileri çeşitli eğitimlerden geçirmektedirler." diyen Sümerli, emeği geçen herkese teşekkür etti.
Projenin ilin 7 ilçesinde 325 yetiştiricideki 2 bin 500 manda ile devam ettiğini anlatan Sümerli, şöyle konuştu:
"Proje kapsamında yetiştirilen damızlık mandalar projede yer almayan diğer manda yetiştiricileri tarafından alınıyor. Onlar da projeden dolaylı olarak faydalanarak sürülerinin verimini artırmaktadırlar. Diğer yetiştiriciler de böylelikle verimlerini ve hayvan sayılarını artırmakta. Bu da mandacılığı cazip hale getirmekte. Hem süt hem de et verimi yükselince manda yetiştiriciliği artmakta. 2011 yılında başlayan projeyle hayvan sayısının bugün ulaştığı noktanın nedeni bu ıslah çalışmalarıdır."
Suni döllemede yüzde 40 başarı
Manda yetiştiriciliğinin zahmetli olduğunu belirten Sümerli, "Geçen yıl suni tohumlama yaptık ve bu yıl malakları elde ettik. Suni tohumlamada başarımız yüzde 40, bu ciddi bir rakam. Mandada suni tohumlama çok zor bir iş. Bu yöntemle 8 malağımız doğdu ve büyüdü." dedi.
Projede yer alan yetiştiricilere verilen desteklere değinen Sümerli, şunları kaydetti:
"Projede yer alan yetiştiricilere manda başı 850, damızlığa ayrılan malak başına da 200 lira destek veriliyor. Hem projede yer alan hem de almayan bütün manda yetiştiricilerine de Bakanlığımız malak ve annesi için 500 lira destek veriyor. Bakanlığımız bu desteklerle mandacılığı teşvik etmek, cazip hale getirmek amacında. Soyu tükenmek üzere olan mandaların korunması ve yaşatılması amacıyla bakanlığımız çok önemli destekler verdi. Tarım ve Orman Bakanlığımızın mandacılığın korunması ve geliştirilmesi amacıyla hayata geçirdiği proje amacına ulaşmıştır. Bunu daha üst seviyeye çıkartmak için sahada çalışmaya devam ediyoruz."
Yenişehir ilçesine bağlı kırsal Alpu Mahallesi'nde manda yetiştiriciliği yapan ve projede yer alan Nesih Atlı da projenin kendilerine büyük fayda sağladığını söyledi.
Proje öncesinde 15 mandasının bulunduğunu belirten Atlı, "Maddi külfetten dolayı manda sayısını düşürmeye çalışıyorduk. Çünkü zarar ediyorduk. Proje sayesinde ayvan sayımızı 45'e çıkardık." dedi.
Verilen desteklerin masraflarının çoğunu karşıladığını belirten Atlı, bu nedenle mandacılıktan kar etmeye başladıklarını dile getirdi.
Hayvanların iyi olanını tespit etmek için kayıt tuttuklarını dile getiren Atlı, şöyle devam etti:
"Verimli hayvanların soyunu çoğaltıyoruz. Verimsiz olanları da projeden çıkarıyoruz. Verimli hayvanları tuttuğumuz için süt veriminde de artış oldu. Daha önce bir mandadan 5 kilograma kadar süt alabiliyorduk, şu anda ise 10 kilograma kadar süt alabiliyoruz. Sütten kar etmeye başladık. İnek sütünün bir kilogramı 3,5 lira iken manda sütü 6 lira."
7.2ºC
Ankara
