Türkiye’de pek çok aktif buzul bulunuyor. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi ve Türk Coğrafya Kurumu Başkanı Doç. Dr. Ahmet Ertek aktif buzulları şöyle anlatıyor:
“Hala aktif olan buzulları biz ya Doğu Karadeniz Dağlarımız üzerinde, Kaçkar, Verçenik’ler üzerinde görüyoruz. Ya Orta Torosların doğusu dediğimiz Aladağlar, Bolkarlar üzerinde görüyoruz. Ya da bizim gitmiş olduğumuz Hakkari Buzul Dağları… Yani Cilo, Sat, Mor Dağlar gibi, Hakkari Buzul Dağları üzerinde bu yörede güncel buzulları görüyoruz.”
[Görsel: Doç. Dr. Ahmet Ertek]
Ertek ve beraberindeki coğrafya öğretmeni, kurum üyeleri ve doğaseverlerden oluşan 30 kişilik ekip geçtiğimiz günlerde “Hakkari Buzul Dağları” olarak isimlendirdikleri alanda saha çalışması yaptılar. Ertek, “Hakkari Buzul Dağları diye bir genelleme yaptık, aslında böyle bir genelleme yapılmaz ama zaman zaman biz coğrafyacılar daha güzel ve güncel isimler koymaya çalışırız, işlerimizden biri de bu etimolojiyi iyi kullanmaktır” diyor.
Ertek’in bu isimle adlandırdığı sahaysa herkesin iyi bildiği, Türkiye’nin ikinci en yüksek dağı olan Cilo Dağı… Bu dağın en yüksek tepesiyse Uludoruk, eski ismiyle Reşko Tepesi. Ertek, 4135 metrelik zirveyi de gördüklerini söylüyor.
 ve Erinç (Suppa Durek) buzulları, Ahmet ERTEK, 6_7_2021.jpeg)
[Fotoğraf: Doç. Dr. Ahmet Ertek]
Uzunluk dört kilometreden 900 metreye düşmüş
Ertek, araştırmalarını Suppa Durek, güncel ismiyle adını orada 70 yıl önce araştırma yapan Sırrı Erinç’ten alan Erinç Buzulu’nda yaptıklarını belirtiyor.
Ertek’in verdiği bilgilere göre, Erinç Buzulu’nun uzunluğu 1948’de Sırrı Erinç tarafından dört kilometre olarak ölçüldü. 2017’de Gazi Üniversitesinde yapılan bir yüksek lisans tezindeyse, uzaktan algılama sistemiyle, 1300 metre olarak ölçüldü. Ertek ve ekibinin yaptığı ölçüm ise 900 metre civarında. Buzulun kalınlığıysa bugün ortalama 40 metre.
[Kaynak: Engin Ulus (Ekip organizatörü)]
Ertek, buzulun aşındırdığı buzul çanaklarının (sirk çanakları) içine çekildiğini söylüyor. En sonunda buzulun bu çanağın içinde eriyip buz gölüne dönüşeceğini belirtiyor.
[Fotoğraf: Hülya Saçlı (Doğa fotoğrafçısı)]
Erime hızı yaklaşık iki katına çıktı
TRT Haber’e özel bir değerlendirmede de bulunan Ertek, 1948’de Erinç ve 2016’da Varol tarafından yapılan ölçümleri hesapladığında 68 yılda buzulun erime hızının yılda 40 metre olduğunu söylüyor. 2016 yılından, bu yıla kadar yaptıkları ölçüme göre ise erime hızının son 5 yılda iki katına yani 80 metreye çıktığını belirtiyor. Yani her yıl ortalama 40 metre eriyen buzul, artık her yıl 80 metre eriyor.
Buzul eridikçe yörede neler oluyor?
Ertek şöyle aktarıyor:
“'Bataklıkta eski kuşlar yok hocam’ dedi yöre insanı. ‘Bataklıkta eski sazlar yok hocam’ dedi. Sadece Yüksekova’da ilk gün… İkinci gün Sat Dağları’na çıktık. ‘Göl seviyeleri yüksek hocam’ dediler. ‘Niye yüksek’ dedik. ‘Hocam, buzulların erimesi göl seviyelerini yükseltti’ dediler.”
Üçüncü gün Cilo Dağı’nda, bir sonraki fotoğrafta görülen buzul erimesiyle ortaya çıkmış şelalelerle karşılaştıklarını anlatıyor:
“Yani buzulu, güncel buzulu daha aktif olarak görmemiz gerekirken buzulun eridiğine dair onlarca şelale gördük bu buzuldan gelen. Dolayısıyla burada buzulun çok hızlı eridiğini aynı zamanda buzulun dağa dayandığı yerin ise dayanamayıp 40-50 metre derinliğinde dağ yarıkları oluşturduğunu gördük.”
[Fotoğraf: Emin Noyan (Ekibin dağ rehberi)]
Erime durdurulabilir mi?
Bu şartlar altında erimenin devam ettiğini söyleyen Ertek, İtalya’da Alplerde benzer bir durumda erimeyi durdurmak için buzulların üzerine nano tekstil örtüler ve beyaz muşambalar serildiğinden bahsediyor. Bu örtüler güneşten gelen ışınların geriye yansıtılmasını sağlayarak buzul erimelerini önlemek için seriliyor. Türkiye’de de böyle bir çalışma yapılabileceğini, bu örtülerin kullanılabileceğini söylüyor.
[Fotoğraf: Emin Noyan (Ekip Rehberi)]
Ertek, bu gezinin yapılabilmesine imkan tanıyan Hakkari ve Van Valiliğine teşekkür edip bu incelemelerin yerinde yapılmasının çok önemli olduğunun altını çiziyor. Bu seneki Hakkari Buzul Dağları'nda topladığımız verilerle derslerinin daha renkli ve uygulamalı geçeceğini sözlerine ekliyor.
14.8ºC
Ankara
