Hicaz Demiryolu'na 'siyonistlerin yardımı' reddedilmiş

Osmanlı arşivlerinden ortaya çıkarılan iki belge, Siyonizmin kurucusu Theodor Herzl'in, Sultan 2. Abdülhamid devrinde yaptırılan Hicaz Demiryolu'na yardım için gönderdiği 200 liralık çekin iade edildiğini ortaya koydu.

Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi'nin 100. sayısında dikkati çeken iki arşiv belgesine yer verildi.

Hacı Mehmet Özbek tarafından hazırlanan "Belgeler Arasında" köşesinde, Theodor Herzl'in, Hicaz Demiryolu için gönderdiği 200 liralık bağış çekinin nasıl iade edildiği anlatılıyor.

Sultan 2. Abdülhamid iadeyi bizzat emretmiş

Belgeye göre, Sultan 2. Abdülhamid tarafından 1900-1908 yıllarında Şam ile Medine-i Münevvere arasında inşa ettirilen Hicaz Demiryolu'nun yapımı için yürütülen bağış kampanyası neticesinde dünyanın dört bir tarafındaki Müslümanlardan yardımlar geldi. Ayrıca yardım kampanyasına katılmak isteyen Theodor Herzl'in bu isteği, Osmanlı Devleti tarafından nazikçe reddedildi.

Dergide yer alan belgede, Herzl'in yaptığı yardımın geri verildiği yazıyor. Fransızca bir belgede ise Herzl'in, yardım için verdiği çekin iade edilmesinden duyduğu üzüntü ifade ediliyor.

Viyana Elçisi Mahmut Nedim tarafından 14 Nisan 1902'de kaleme alınan belgede, şu bilgilere yer veriliyor:

"Mabeyn-i Hümayun Başkatipliği'ne... Merhametli efendim, Mösyö Herzl'in Hamidiye Hicaz Demiryolu inşaatına yaptığı yardımın kabulüne imkan olmadığından, bu maksatla verdiği 200 liralık çekin kendisine iadesi ve mezkur çeki geri aldığına dair elinden belge alınarak takdim edilmesi padişahımızın iradesi gereğiydi. Bu konudaki talimata dair 1 Nisan 1902 tarihli ve 9855 numaralı mektubunuz elimize ulaşmış, gereği yerine getirilerek Herzl’den alınan belge, ekte takdim edilmiştir. Bu konuda emir ve ferman sizindir."

Theodor Herzl ise 200 liralık çeki teslim aldıktan sonra Viyana Elçisi'ne hitaben yazdığı ve üzüntüsünü dile getirdiği mektubunda, "Ekselansları, Hicaz Demiryolu için bağışladığım Osmanlı Bankası’ndaki 200 liralık çeki bugün iade aldım. Demiryolu için henüz yabancı bağışların kabul edilmemesini üzüntüyle karşılıyorum. Ekselansları, derin saygılarımı sunduğumdan emin olmanız dileğiyle. Hizmetkarınız, Theodor Herzl." ifadelerine yer verdi.