Referandum süreci nasıl işleyecek?

Türkiye'de seçmenler, anayasal düzenlemelere ilişkin yedinci kez yapılacak halk oylamasında sandık başına gidecek.

YSK'nın belirlediği seçim takvimine göre, süreç 16 Şubat'ta başladı.

Muhtarlık bölgesi askı listeleri, bugün askıya çıkarılacak. Tutuklular ile taksirli suçlardan hükümlülere ilişkin askı listeleri de güncellenmek üzere askıya çıkarılacak ve itirazlar başlayacak. Yurt dışı seçmen kütüğü de aynı gün "www.ysk.gov.tr" adresinden ilan edilecek.

Seçmenler ayrıca, bugünden itibaren YSK'nın "www.ysk.gov.tr" adresinden bina esasına göre düzenlenen seçmen kayıtlarının sorgulanmasını yapabilecek.

Muhtarlık bölgesi askı listeleri 26 Şubat'ta askıdan indirilecek ve itirazların sona ermesinin ardından yurt içi ve yurt dışı seçmen kütükleri 10 Mart'ta kesinleştirilecek. Aynı gün, yurt içi seçmenlerin oy vereceği yer ve sandıklar belirlenecek, yurt dışı seçmenler için oy kullanılacak temsilcilik, tarih aralığı ve yer bilgileri "www.ysk.gov.tr" adresinden ilan edilecek.

Seçim takvimindeki diğer tarihler şöyle:

"11 Mart: Halk oylamasında kullanılacak birleşik oy pusulaları basılacak, basımı tamamlandıkça plan dahilinde dağıtılacak. Gümrük kapılarında kullanılacak araç ve gereçler ilgili seçim kurullarına gönderilmeye başlanacak.

27 Mart: Gümrük kapılarında ve yurt dışı temsilciliklerinde oy verme işlemine başlanacak.

30 Mart: TBMM'de grubu bulunan siyasi partilerin radyo ve televizyonda propaganda başvuruları ve propaganda sırasının belirlenmesi için kuraya katılacak temsilcisi ile TRT temsilcilerinin YSK'ya bildirilmesinin son günü olacak. Konuşma yapmayı dilemesi halinde, Cumhurbaşkanı'nın yapacağı konuşmalar için yayın zamanı ve sırası tespit edilecek.

31 Mart: Başvuran siyasi partilerin radyo ve televizyonda yapacakları propaganda konuşmalarının yayın ve zaman sıralarının belirlenmesi için YSK tarafından ad çekilecek.

9 Nisan: Yurt dışı temsilciliklerde oy verme işlemi sona erecek. Propaganda serbestliği ve bir kısım seçim yasakları başlayacak. Radyo ve televizyon propaganda konuşmalarına başlanacak.

12 Nisan: İlçe seçim kurulu başkanlıklarınca malzeme torbaları sandık kurulu başkanlarına teslim edilecek.

15 Nisan: Seçim propagandası saat 18.00'de sona erecek.

16 Nisan: Oy verme günü."

Yurt içi ve yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenler "secmen.ysk.gov.tr" ve "turkiye.gov.tr" adreslerinden seçim hakkındaki gerekli tüm bilgilere erişim sağlayabilecek.

Yurt dışı seçmenlere, 57 ülke 119 temsilcilik ve 32 gümrük kapısında kurulacak sandıklarda oy kullandırılması planlanıyor.

Seçim propagandası

Siyasi partilerin, radyo ve televizyon kanalları ile yazılı, sözlü ve görsel basında yapacakları propagandalarda, Türkçe'nin yanı sıra farklı dil ve lehçeler de kullanılabilecek.

Siyasi partiler, oy verme gününden önceki 24 saate kadar radyo ve televizyonlarda birlikte veya ayrı ayrı açık oturum, röportaj, panel gibi programlara katılarak görüşlerini açıklayabilecekler.

Siyasi partilerin açık veya kapalı yer toplantıları, radyo ve televizyonlarda canlı olarak yayınlanabilecek. Halk oylaması sürecinde, özel tanıtıcı programlar (Ulusa Sesleniş, Millete Hizmet Yolunda ve benzeri konuşmalar) banttan veya canlı olarak yayınlanamayacak.

Siyasi partiler, propaganda süresinin sona ermesine kadar, yazılı basında ilan ve reklam yoluyla veya internet sitesi açarak sözlü, yazılı veya görüntülü propaganda yapabilecekler.

Vatandaşların, elektronik posta adreslerine, taşınabilir veya sabit telefonlarına sesli, görüntülü veya yazılı mesaj gönderilemeyecek. Ancak siyasi partiler kendi üyelerine sesli, görüntülü veya yazılı mesajları her zaman gönderebilecek.

Oy verme gününden önceki 10 günlük sürede yazılı, sözlü ve görsel basın ve yayın araçları ile kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi ve iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla vatandaşın oyunu etkileyecek biçimde yayın ve herhangi bir surette dağıtım yapılamayacak. Bu sürenin dışında yapılacak yayınların, tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uygun olmasına, kamuoyu araştırmaları ve anketlerin yayınlanması sırasında, araştırmanın hangi kuruluş tarafından yapıldığının, denek sayısının, araştırmanın kim tarafından finanse edildiğinin açıklanması zorunlu olacak.

Oy verme saatleri

Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulmasında oy verme işlemi Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde 07.00 - 16.00, bunlar dışındaki illerde ise 08.00 - 17.00 saatlerinde olacak.

Halk oylamasında "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranlı sarı renkteki zarflar ve beyaz renk üstünde "Evet", kahverengi renk üstünde "Hayır" ibareleri bulunan iki ayrı renkten oluşan birleşik oy pusulaları ile "Tercih" mührü kullanılacak.

Neyi oylayacağız

Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini içeren, 18 maddelik, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'a göre, milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılacak, milletvekili seçilebilme yaşı 25'ten 18'e indirilecek.

TBMM ve cumhurbaşkanı seçimleri 5 yılda bir aynı gün yapılacak. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmeyecek.

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5'ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.

Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.

TBMM, üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte gerçekleştirilecek.

Cumhurbaşkanının, seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis, seçimlerin yenilenmesine karar verirse cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek. Anayasa Mahkemesinin üye sayısı 17'den 15'e düşürülecek.

TBMM'nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi, 3 Kasım 2019'da birlikte yapılacak.

Oy pusulaları

Yüksek Seçim Kurulunca (YSK) halk oylamasında kullanılmak üzere bastırılan oy pusulaları ve şeffaf sandıkların görüntüleri basınla paylaşıldı. Buna göre, 16 Nisan'da yapılacak halk oylamasında YSK tarafından bastırılan "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranlı sarı renkteki zarflar kullanılacak. Birleşik oy pusulası beyaz ve kahverengi olacak. Beyaz renk üstünde "Evet", kahverengi renk üstünde "Hayır" ibareleri bulunacak. Seçmenler, "Tercih" yazılı mühürlerle oylarını kullanacak.