TDK'dan yeni sözlükler yolda

Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin, TDK'nın kuruluşunun 88'inci yıl dönümü dolayısıyla kurumun çalışmalarına ilişkin bilgi verdi.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün direktifleriyle 1932 kurulan TDK'nın o günkü misyonunun ve amaçlarının aynen devam ettiğini belirten Gülsevin, 26 Eylül 1932'de I.Türk Dil Kurultayı'nın düzenlendiğini ve Atatürk'ün kurultaya başkanlık ettiğini anımsattı.

TDK'nın Türk dilinin kelime hazinesini yayınlarıyla geliştirmeye çalıştığını vurgulayan Gülsevin, kuruluşundan beri Türk coğrafyasındaki tüm Türk dillerinin sözlüklerinin ve dil bilgilerinin yayınlandığını söyledi.

"Osmanlı Türkçesi Sözlüğü" çıkacak

Halk Ağzından Derleme Sözlüğünün 12 cilt olarak yayınlandığını, Selçukluklardan beri Türkçenin Anadolu'daki söz varlığının da taranarak ve 8 cilt olarak yayımlandığını anlatan Başkan Gülsevin, şunları ifade etti:

"Bunlar bu döneme kadar yapılmış olanlardı. Şimdi daha büyük çalışmalar yapılıyor. Türk dili kökenli kelimeler ve bugün kullanılmayan kelimeler alındı. Şimdiki sözlük 1 milyonun üzerinde fişleme yapılmış. 30 yıl kadar devam eden bir çalışma. 1 milyon 200 bin kadar fişte, 12., 13. ve 14. yüzyıllarda yazılan bütün eserlerin bütün kelimeleri fişlendi. Orada Türkçe kökenli olan ve Türkçe kökenli olmayanlar da yer alacak. A maddesi bitti ve çalışmalar devam ediyor. Bu sene bitmeden a maddesini genel ağ sayfasından yayınlayacağız."

[Fotoğraf: AA]

TDK'nın "Osmanlı Türkçesi Sözlüğü" için de proje yürüttüklerini belirten Gülsevin, 15 yıldır devam eden sözlük çalışmalarının, A'dan K maddesine kadar tamamlandığını, yakın zamanda a maddesini genel ağ sayfasından paylaşacaklarını aktardı.

Kurumun bir diğer çalışması olan "Etimolojik Sözlük Projesi"nin üzerinde uzun zamandır çalıştıklarını, bu sözlüğün de genel ağ sayfasında a maddesinin yayınlanacağını belirten Gülsevin, TDK'nın sözlük çalışmalarını yoğun bir hızla sürdürmeye devam ettiğini söyledi.

Gülsevin, kurumun genel ağ sayfasında 90 bin terim sözlüğünü okuyucuya sunduğunu, yakın zamanda da "turizm terimleri sözlüğü" üzerine çalışmaya başladığını aktardı.

Gazi Üniversitesinden Prof.Dr. Muharrem Tuna'nın turizm terimleri sözlüğü teklifi için TDK'ye başvurduklarını, geniş bir katılımla çalıştıklarını belirten Gülsevin, "Alanın paydaşları da var komisyonda. Heyecanlı, hevesli, akademisyen ve sektör personeli var. Başarılı bir çalışma dönemi geçireceğimizi düşünüyorum." ifadesini kullandı.

En çok "on para" kelimesi aratıldı

Güncel Türkçe Sözlüğü yeni bir yazılımla 2020'de akıllı telefonlarda ve tabletlerde kullanıma sunulduğunu anımsatan Gülsevin, "Sözlüğümüz bu yılın başından beri, android telefonlarda 85 bin, iOS telefonlarda ise 15 bin kişi indirdi. Yani 100 bin kişi Güncel Türkçe Sözlüğü indirmiş oldu. Genel ağ sayfamızdan da sözlüğümüzü 9 Temmuz itibariyle 38 bin kişi, haziranda 1 milyon 70 bin kişi, son bir yıl içinde 12 milyon kişi kullandı. Buralara da kelimelerle ilgili öneriler geliyor, değerlendiriyoruz, komisyona gönderiyoruz. Eksikliklerimiz varsa değerlendiriyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

Gülsevin, genel ağ üzerinden Güncel Türkçe Sözlük'te son haftalarda "on para" kelimesini 100 bin, "milliyet" kelimesini 95 bin, "karıncayı ezmemek" kelimesinin de 80 bin kere aratıldığını belirtti.

Türkçe'nin "Ağız Atlası" yolda

Gülsevin, "Türkiye Türkçesi Ağız Atlası" projesine de başladıklarını, bugüne kadar Türkiye Türkçesi için bir dil atlası yapılmadığını söyledi.

"Türkiye Türkçesi Ağızları" denildiğinde yalnızca Edirne'den Ardahan'a kadar bir coğrafyanın kastedilmediğini Gülsevin, Kerkük'ten, Kosova'ya ve Karadağ'a geniş bir coğrafya Türkiye Türkçesi ağızlarının geçerli olduğunu belirtti.

Gülsevin, şu değerlendirmede bulundu:

"Farklı ağızlarda konuşsak da radyo yayınları ve televizyon yayınlarımızı aynı dil ile yapıyoruz. Türkiye Cumhuriyeti'nin 81 ili, KKTC, Suriye, Irak, Balkan coğrafyası ve aynı dili konuştuğumuz tüm ülkelerde, planlanmış 6 bin yerleşimde çalışma yapacağız. Belirlenmiş 200 teknik soru var. Kerkük'ten Kosova'ya kadar 6 bin yerleşim yerinde de aynı sorular sorulacak. Bu cevaplar yazılıma yüklenecek. Bunun yazılımı yapılıyor. Ağızlar zamanla değişiyor ve kayboluyor, yeni yeni ağızlar ortaya çıkıyor. Çalışmayı geniş bir akademik camia ile yapıyoruz. Artık Türkçe'nin de atlası olacak."