Türkiye meteorolojik kuraklık döneminde

Koronavirüsle mücadeleye devam eden dünyanın gelecekteki küresel sorunu kuraklık olacak gibi görünüyor. 2020 kuraklık haritalarına bakıldığında, Türkiye’nin de alarm seviyesi yüksek ülkeler arasında olduğu göze çarpıyor. Şu an etkileri fazla hissedilmese de kuraklık kapıda…

Meteoroloji Genel Müdürlüğünün raporlarına göre Türkiye’de yağışlar 2020’de de normalin altında seyretti. Son dönemde bol yağış görülse de çare olmadı. Çünkü bu yağışlar, yer altı sularını beslemiyor. Asıl merak edilen ise Türkiye’nin kuraklığın hangi aşamasında olduğu… Kapıda bekleyen kuraklık tehlikesi ve çözüm yollarını İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan, TRT Haber’e anlattı.

[İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan]

Yağışlar yıllık ortalamaların altında

Meteoroloji Genel Müdürlüğünün (MGM) 2020 Su Tarım Yılı Raporu'na göre yağışların, ortalamaların altında kaldığını ifade eden Dr. Deniz Demirhan, bunun ne anlama geldiğini şöyle anlatıyor:

“2019 yılı ekim ayı itibarıyla Su Tarım Yılı başladı ve 2020'nin eylül ayına kadar ölçümler yapıldı. Her sene bu ölçümler yapılıyor. Bu dönem bizim için çok önemli. Çünkü bu dönemde verimli yağış alınırsa gıda çeşitliliğimiz açısından sorun yaşamayacağımız, barajlarımız açısından su sorunu olmayacağı anlamına gelir.”

Su Tarım Yılı ile ilgili analizler, MGM’nin web sitesinde de yer alıyor. Dr. Demirhan, “1980’den bu yana olan 40 yıllık sürece bakıldığında, belirli yıllarda, özellikle ortalamanın çok altında kaldığımızı görüyoruz. 40 yılın 18’inde ortalamanın altında yağış almışız. Bu aslında kuraklığın adım adım geldiğini gösteriyor” diyor.

[Grafik: Şeyma Özkaynak /TRT Haber ]

Verimli yağışlarda azalma var

Kuraklık bir anda gelişen bir durum değil. Yavaş ve sessizce yıllar içinde oluşuyor. Bunu fark edebilmek için meteorolojik verilere bakmak gerekiyor. Konuyla ilgili Dr. Demirhan iki bölgeye dikkat çekiyor:

“Su Tarım Yılı'nda normallere göre en fazla azalmayı Marmara Bölgesi’nde görüyoruz. Yüzde 15,7’lik bir azalma olmuş yağışlarımızda. Hemen arkasından ise yüzde 14,2’yle Ege Bölgesi geliyor.”

Yağışlardaki azalma sürüyor. Ancak en önemli kıstas “verimli yağışlar”da meydana gelen azalma... Dr. Demirhan, bununla ilgili olarak, “Kar yağışı azalıyor. Eskiden bahar yağmurları olurdu. Toprak suyu yavaşça emerdi ve arkasından da su kaynaklarına karışırdı. Bu yağmurlar artık nadiren oluyor” şeklinde konuşuyor.
Şehir merkezlerine yağan yağmurların verimli olmamasının nedenleri konusunda da Dr. Demirhan özel bir parantez açıyor:

“Çünkü oralarda su havzaları olmadığı için yağmur suları toplanamıyor. Yağmur beton ve asfalt yüzeylerden akarak kanalizasyona karışıyor.”

[Fotoğraf: AA]

Yağmur suları değerlendirilmeli

Kuraklığa karşı suyu çok dikkatli kullanmak gerekiyor. Alınacak önlemler sayesinde suyu daha verimli kullanmak mümkün. Bu noktada yağmur sularının çok değerli olduğunu söyleyen Dr. Demirhan, “Sürekli olarak yeraltı su kaynaklarımızı kullanıyoruz. Şebeke suyumuzu içmeden, başka bir amaçla kullanmamamız gerek. Tuvalet ve temizlik için yağmur suyunu hasat etmemiz gerekli. Yağmur suyunun en fazla ve en kolay hasat edildiği alanlar, havzalar… Ancak yağmur, havza alanı üzerine değil de şehir üzerine yağarsa o suyu toplayamıyoruz” diyor.

Binalara koyulacak depolar yağmur suyunu biriktirmek için bir başka çözüm. Dr. Demirhan bu çözüm hakkında, “O zaman şehir merkezlerindeki yağmur sularını hasat edebiliriz. Öncelikli olarak şebeke suyunu değil; yağmur suyunu kullanabilir hale gelmemiz gerekli” şeklinde konuşuyor.

[Fotoğraf: AA]

“Su kaynaklarında azalma var”

Türkiye’nin şu anda meteorolojik kuraklık seviyesinde olduğunu belirten Dr. Deniz Demirhan’ın analizleri şu yönde:

“Su kaynaklarımızda çok az da olsa bir azalma görüyoruz. Henüz çeşmelerimizden su akmaması gibi bir durum yok. Ama 3 ay veya 6 ay sonra ne olacağını bilmiyoruz. Yağışlarda ciddi bir azalma var.”

Kuraklık dörde ayrılıyor. Bunun üçü meteorolojiyle alakalı… Birincisi, kısa süreli yağmurların olmaması ile ortaya çıkan meteorolojik kuraklık. Yağmurlar başladığında doğa hızla kendini iyileştirebiliyor. Meteorolojik kuraklığın uzun sürmesi sonucu, yeraltı suları tükeniyor. Bu sefer ortaya hidrolojik kuraklık çıkıyor. Yani çeşmelerden eskisi gibi sular akmamaya başlıyor. Bu noktada yağmurlar yeniden başlarsa uzun vadede geriye dönüş mümkün oluyor. Üçüncüsü ise tarımsal kuraklık. Hidrolojik kuraklığın uzaması sonucu bu noktaya gidiliyor.
Dr. Demirhan, tehlikenin ulaşacağı son noktayı şu sözlerle anlatıyor:

“Tarımsal kuraklık toprağın nemini kaybetmesi ve bitki çeşitliliğinde azalma olduğunun göstergesidir. Dördüncüsü sosyo-ekonomik kuraklık... Bu, şu anlama geliyor: Kurak bir ülkeyiz ve su problemimiz var. Bizim ekonomimiz ve sosyal yapımız bu kuraklığa göre şekillenmek zorunda. Bu aşamadan sonra geri dönüş artık çok zor oluyor.”