Türkiye'de gerçekleşen büyük depremler

Dünyada her yıl yaklaşık 500 bin deprem meydana geliyor. Bu depremlerden sadece beşte biri hissediliyor, yaklaşık 100’ü hasara neden oluyor.

Türkiye’de ise AFAD verilerine göre 2020’de 33 bin 824 yer sarsıntısı kaydedildi. Bir yıl önceki verilerle kıyaslandığında, deprem sayısında yüzde 44’lük artış gözlendi.

Türkiye'de gerçekleşen büyüklüğü 4 ve üzerinde olan deprem sayısı da 322.

7 ve üzeri 23 deprem kaydedildi

Türkiye'nin bulunduğu coğrafya, 1500'lü yıllardan itibaren farklı zamanlarda 7 ve üstü büyüklüğünde 23 depremle sarsıldı.

Sismik açıdan oldukça aktif bir ülke olan Türkiye, Avrasya-Arap-Afrika levhası arasında yer alıyor. Türkiye, sınırları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattıyla deprem kuşağında bulunuyor.

Bu kapsamda Türkiye'de 10 Eylül 1509'da 7,2 büyüklüğünde "Büyük İstanbul Depremi", 23 Şubat 1653'de 7,5 büyüklüğünde "Doğu İzmir Depremi", 17 Ağustos 1668'de 8 büyüklüğünde "Anadolu Depremi", 10 Temmuz 1688'de 7 büyüklüğünde "İzmir Depremi", 3 Nisan 1881'de 7,3 büyüklüğünde "Sakız Adası Depremi" ve 10 Temmuz 1894'te 7 büyüklüğünde "İstanbul Depremi" oldu.

Türkiye'de gerçekleşen 6,0 (Ms)'dan büyük depremler

Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü verilerine göre Türkiye'de geçekleşen 6.0 (Ms)'dan büyük depremler listesi:

Depremin şiddeti neye göre belirleniyor?

Herhangi bir derinlikte olan depremin, yeryüzünde hissedildiği bir noktadaki etkisinin ölçüsü anlamına geliyor. Yani depremin yapılar, doğa ve insanlar üzerindeki etkilerinin ölçüsü depremin şiddeti olarak ifade ediliyor.

Bu şiddet, uzun yıllar boyunca diğer depremler göz önüne alınarak hazırlanan şiddet cetveline göre değerlendiriliyor. Bir deprem meydana geldiğinde o bölgede meydana gelen etkiler gözleniyor. Ardından bu etkiler, şiddet cetvelinde hangi dereceye uygunsa o şekilde sınıflandırılıyor. Deprem şiddet cetvellerinde, şiddetler romen rakamıyla gösteriliyor.

“Mercalli Cetveli (MM)” ve “Medvedev-Sponheur-Karnik (MSK)” günümüzde kullanılan başlıca şiddet cetvelleri. Bu cetvellere göre şiddeti “V” ve daha küçük olan depremler, genellikle yapılarda hasar meydana getirmiyorlar. Ve insanların depremi hissetme şekline göre bir değerlendirmeye tabii oluyor. “VI-XII” arasındaki şiddetler ise, depremlerin yapılarda meydana getirdiği hasar ve kırılma, yarılma, heyelan gibi bulgulara dayanılarak değerlendiriliyor.

Bir deprem meydana geldiğinde, sismoloji merkezleri tarafından açıklanan değerlere göre sadece büyüklüğü ifade edilebiliyor. Şiddeti ise deprem sonrası, etkilenen bölgelerdeki yarattığı sonuçlara göre belirleniyor.

Türkiye’de gerçekleşen bazı büyük depremler

[Grafik: Şeyma Özkaynak / TRT Haber]

-1509 İstanbul Depremi (7,2)

Depremin büyüklüğü ve yarattığı ağır hasar sebebiyle halk arasında Küçük Kıyamet (Kıyamet-i Suğra) olarak adlandırılmış. Büyüklüğünün 7,2 olduğu tahmin edilmekte.

-1939 Erzincan Depremi (7,9)

27 Aralık 1939'daki 7,9 büyüklüğünde Büyük Erzincan Depremi’nde yaklaşık 33 bin kişi hayatını kaybetti, 100 bin kişi yaralandı ve 116 bin civarında bina yıkıldı. Erzincan depremi, dünyada meydana gelen büyük depremlerden biri olarak sayılıyor.

Bu deprem, Türkiye sınırları içerisinde yaşanmış en büyük sarsıntı oldu. Bu depremle birlikte ilk defa Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın varlığı anlaşılmaya başlandı ve Türkiye'de depremle ilgili konular ele alındı.

-1976 Çaldıran Depremi (7,5)

1976 Çaldıran depremi, 24 Kasım 1976 tarihinde yerel saatle 12.22'de merkez üssü Van'ın Muradiye ilçesi Çaldıran bucağı olan 7,5 büyüklüğündeki deprem. 3 bin 840 kişi öldü, 9 bin 232 bina hasar gördü. 2 bin kilometrekarelik bir alandaki evlerin yüzde 80'i yıkıldı.

Depremin yanı sıra bölgede gece hava sıcaklığının -17 dereceye kadar düşmesi sonucu donma nedeniyle de ölümler oldu. Yağmur ve kar yağışları nedeniyle kurtarma ve yardım çalışmaları gecikti.

Deprem en çok Muradiye ve çevre ilçeler olan Erciş ve Özalp'de can ve mal kaybına sebep oldu. 3 bin 304 kişilik nüfusa sahip Çaldıran'da evlerin yüzde 95'i yıkıldı ve 615 kişi öldü.

-1999 Gölcük (Kocaeli) Depremi (7,4)

17 Ağustos 1999'da yerel saatle 03:02'de merkez üssü Gölcük olan 40,70 kuzey enlemi ile 29,91 doğu boylamında 7.4 büyüklüğündeki 45 saniye süren Gölcük depremi sadece Kocaeli’nde değil, Ankara'dan İzmir'e kadar geniş bir bölgede ve Marmara'da hissedildi. Türkiye'nin deprem geçmişinde "en uzun deprem" olarak biliniyor.

Resmi olarak 17 bin 118 kişinin öldüğü, 25 bine yakın kişinin de yaralandığı açıklandı.

Depremden en çok etkilenen Kocaeli'de 9 bin 477 kişi yaşamını yitirdi, 9 bin 881 kişi de yaralandı. Depremde 285.211 ev, 42.902 işyeri hasar gördü.

2010 yılında yayınlanan Meclis Araştırması Raporu'nda ölen kişi sayısı sayısı 18.373 olarak güncellenmiştir.

-1999 Düzce Depremi (7,2)

12 Kasım 1999 Cuma Günü Saat 18.57’de Düzce’de 30 saniye süren 7,2 büyüklüğündeki depremde, 894 kişi hayatını kaybetti, 2 bin 679 kişi yaralandı ve binlerce kişi evsiz kaldı.

Düzce Afet ve Acil Durum Müdürlüğü verilerine göre, 1999'daki depremlerde Düzce genelinde 16 bin 666 konut, 3 bin 837 iş yeri ağır hasar gördü, 10 bin 968 konut ile 2 bin 573 iş yerinde orta hasar, 13 bin 70 konut ve 1606 iş yerinde ise az hasar tespit edildi.

73 km. uzunluğunda olan bu fayın 30 kilometrelik batı bölümü 17 Ağustos 1999 depreminde kırılmış bulunuyordu. 

12 Kasım 1999 depremi fayın 43 kilometre uzunluğundaki doğu bölümünün kırılması sonucunda oluşmuştur. Deprem Ukrayna'dan bile hissedildi.

12 Kasım 1999 depremi, 17 Ağustos 1999'daki kırılmaların Düzce fayının doğu bölümünü tetiklemesi sonucu gelişti.

-2003 Bingöl Depremi (6,4)

2003 Bingöl Depremi, 1 Mayıs 2003 tarihinde yerel saatle 03.27'de gerçekleşen, Türkiye'nin doğusunu etkileyen, 6,4 büyüklüğündeki depremdir.

Merkezi Bingöl'ün 15 km kuzeyin yaşandı. Etkilenen bölgede en az 176 kişi öldü, 625 bina çöktü veya ağır hasara uğradı. Çeltiksuyu'ndaki yatılı okulda koğuş bloku çöktüğünde 84 can kaybı meydana geldi.

-2011 Van Depremi (7,2)

Van Merkeze bağlı Tabanlı köyü merkez üssü olmak üzere büyük bir deprem meydana geldi. 

23 Ekim 2011 Pazar günü saat 13.40 sularında gerçekleşen depremin aletsel büyüklüğü 7,2 olarak ölçüldü. 

Tüm Türkiye bu depremin yaralarını sarmak için seferber olmuşken bu kez de 9 Kasım 2011 Çarşamba günü 21.20 sularında Van Merkez’e 16 kilometre uzaklıktaki Edremit ilçesinde, aletsel büyüklüğü 5.6 olan yeni bir deprem meydana geldi. 

Her iki deprem de Doğu Anadolu Bölgesinin genelinde hissedilmiş ve büyük tedirginliğe yol açtı. 

23 Ekim ve 9 Kasım 2011 depremlerinde toplam 601 vatandaşımız hayatını kaybetti, 1.966 vatandaşımız yaralandı, 252 vatandaşımız ise enkazlardan sağ olarak kurtarıldı.

-2020 Elazığ Depremi (6,8)

24 Ocak 2020 tarihinde yerel saat ile 20.55’te Elazığ'ın Sivrice ilçesi Çevrimtaş köyü civarında büyüklüğü 6.8, derinliği 8.05 km. olan deprem bölgede hasar ve can kaybına yol açtı.

Depremde 41 kişiyi hayatını kaybetti, binin üzerinde insan yaralandı.
Türkiye'nin dört bir yanından ekiplerin katıldığı arama kurtarma çalışmalarında 45 kişi enkazdan sağ çıkarıldı.

-2020 İzmir Seferihisar Depremi (6,6)

30 Ekim 2020'de İzmir'in Seferihisar ilçesi açıklarında 6,6 büyüklüğünde deprem meydana geldi.

Deprem, yerin yaklaşık 16,54 kilometre derinliğinde gerçekleşti.

30 Ekim'de meydana gelen 6,6 büyüklüğündeki deprem sonrasında 48'inin büyüklüğü 4'ün üzerinde olmak üzere toplam 3 bin 630 artçı sarsıntı kaydedildi.
Depremde 116 kişi hayatını kaybetti, 1034 kişi ise yaralandı.