Türkiye’de yılda ortalama 50 hortum oluşuyor

Araçları savuruyor, çatıları uçuruyor, ağaçları kökünden söküyor. Şiddetine göre, verdiği zarar artıyor. Genelde dar bir alanda etkili oluyor, başladığı gibi kısa sürede etkisini kaybediyor. Felaket filmlerinde görmeye alışkın olduğumuz kadar büyük değil ama Türkiye’de de hortumlar meydana geliyor.

Özellikle son zamanlarda haber bültenlerinde hortum olaylarına daha sık rastlanıyor. Bu da akıllara, hortum sayılarında artış olup olmadığı sorusunu getiriyor. Newcastle Üniversitesi Araştırmacısı, Atmosfer Bilimci Dr. Abdullah Kahraman, “Türkiye’nin hortum iklimi aslında bölgelere göre çok farklılık gösteriyor. Diğer ülkelerde bu kadar değil ama Türkiye’de çok zengin bir iklim potansiyeli faktörü var” diyor.

[Newcastle Üniversitesi Araştırmacısı, Atmosfer Bilimci Dr. Abdullah Kahraman/ Fotoğraf: AA]

Tarihsel kayıtlardaki hortum izleri

Türkiye’deki hortumların birçoğunun kıyılarda meydana geldiğini ifade eden Dr. Abdullah Kahraman, mevsimler için de ayrı bir parantez açıyor:

“Hortumlar mevsimsel olarak değişiyor. Örneğin Akdeniz ve Ege kıyılarında kış aylarında daha çok görülüyor. Karadeniz kıyılarında yaz sonu, sonbahar başı gibi daha sık oluyor.”

Tarihsel kayıtlar da Türkiye’de hortumların yeni olmadığını gösteriyor. Dr. Kahraman, “Türkiye tarihinde ve Avrupa tarihinde çok eski tarihlere kadar giden hortum kayıtları var” diyor. Bu konuda ciddi bir çalışma yaptıklarına da değinen Kahraman, şöyle devam ediyor:

“Yaptığımız araştırmalarda gördük ki, çok eski tarihlerde bile Türkiye'de hortumlar var. Ancak mevcut kayıtlar, bunların ne kadarının hortum olduğunu yansıtmıyor. 2010’lu yıllardan itibaren akıllı telefonlar ve internet teknolojisiyle beraber çok daha fazla hortum olaylarından haberdar olmaya başladık. Daha detaylı bilgi alıyoruz. Ancak bu, daha önce bu sıklıkta hortum olmadığı anlamına gelmiyor.”

[Fotoğraf: AA]

200 yılda 700’ü aşkın hortum meydana geldi

Gelelim tarihi süreçte Türkiye’yi etkileyen hortum olaylarına... Dr. Abdullah Kahraman, son 200 yılda yaşanmış 700’ü aşkın hortumu tespit edip kayıt altına aldıklarını ifade ediyor. Bu hortumların bazıları şiddetiyle ölümlere, yaralanmalara ve çevrede büyük hasara sebep olmuş. Dr. Kahraman, tarihte yaşanan hortumlarla ilgili şu ayrıntıları veriyor:

“Elimizdeki ilk hortum kaydı, 1818’de Çeşme’de meydana gelen bir hortum. Evler yıkılmış, ağaçlar kökünden sökülmüş ve 13 kişi hayatını kaybetmiş.”

Kahraman, Türkiye’de F3 şiddetinde (saatteki hızı 254-332 km arasında) en az 4 hortum kaydına ulaştıklarını belirtiyor. Sözünü ettiği kayıtlardan biri İstanbul’a ait:

“29 Mayıs 1808’de Kağıthane taraflarında başlayan siklonun, Kasımpaşa, Balat ve Fener taraflarını altüst ettiğine dair kayıt var. Buradaki siklon çok lokalize. Büyük ölçekli değil. Dolayısıyla çok büyük bir olasılıkla bir hortum olduğuna kanaat getirebiliriz.”

[Fotoğraf. AA]

İklim değişikliği-hortum ilişkisi

Ve iklim değişikliği... Son yıllarda etkisi sıkça hissedilen iklim değişikliğinin hortum olaylarının artışına bir etkisi olup olmadığı merak edilen konular arasında. “Doğrusu net bir durum yok” diyen Dr. Kahraman, devamında şöyle konuşuyor:

“İklim değişiminin hortuma etkileriyle ilgili yorumlar yaparken daha objektif metotları kullanıyoruz. Simülasyon verilerinden yola çıkarak bunu yapıyoruz. Şöyle bir yanılgı var; iklim değiştiği için hortum artacak gibi bir algı var. Yanlış değil ama doğru da değil. Çünkü bununla ilgili çok az çalışma var. Bu, henüz çok aktif bir araştırma konusu.”

[Fotoğraf: AA]

Hortumdan korunmak için ne yapılmalı?

Geçtiğimiz şubatta İzmir'in Çeşme ilçesinde meydana gelen hortum büyük korku yarattı. Evlerin çatıları uçtu, ağaçlar kökünden söküldü, arabalar ters döndü. 18 kişinin yaralandığı hortum sırasında neyse ki can kaybı olmadı.

Sık karşılaşılan bir doğa olayı olmadığından çoğu kişi hortum sırasında nasıl hareket edilmesi gerektiğini bilmiyor. Dr. Kahraman, hortumdan korunmak için yapılması gerekenleri şöyle özetliyor:

“Bulunduğunuz bölgede yapılacak en sağlıklı iş, kapalı bir binaya girmek. Konteyner ya da araçlar biraz güçlü bir hortumda savrulabilir. Kesinlikle buralarda bulunmamak gerekiyor. Bina içinde de özellikle pencerelerden uzak durmak ve mümkün olduğunca iç bölümlerde ya da bodrumda bulunmak gerekiyor. Hortumdaki en büyük sıkıntı etrafta uçan nesneler olduğu için mümkün olduğunca baş bölgesini korumak gerekiyor. Eğer hortuma dışarıda yakalandıysanız ağaçlık alanlardan uzak durun. Çünkü ağaçlar yıkılıp savrulabiliyor.”