Türkiye'nin savunma sanayiinde millileşme süreci nasıl ve ne zaman başladı?

Türkiye'nin savunma sanayinde millileşme süreci, Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı'nın geçmişinde gizli.

TRT Haber Editörü Köksal Akpınar "Türk Donanma Cemiyeti" ile başlayan süreci araştırdı.

Johnson mektubu milat oldu

Her şey Amerikan Başkanı Lyndon Johnson'ın 5 Haziran 1964'te gönderdiği küstah mektupla başladı.

Johnson mektubunda özetle; "Benim çıkarma gemilerimi kullanamazsın" diyordu. 

Washington, bu tarihten sonra askeri yardımlarını Yunanistan lehine işletti.

"Kendi Gemini Kendin Yap" kampanyası

"Kanlı Noel"i yaşayan Kıbrıs Türkleri ise Rumların zulmüne karşı yalnızdı. Türkiye, soydaşlarını kurtarmak istiyordu. Bunun için harekat bile planladı. Ancak Kıbrıs adasına zırhlı birliklerini çıkaramadı. Zira donanmada çıkarma gemisi yoktu.

Türk basını harekete geçti. "Kendi Gemini Kendin Yap" kampanyası başlattı.

İstanbul Ayvansaray Üniversitesi Dekanı Prof. Dr. Celalettin Yavuz, "Johnson mektubu ve Kıbrıs'ta bu olaylar olunca Türkiye burnunun dibinde Kıbrıs'a müdahale edemiyor. Vatandaşlar ya da Türk insanları orada ecdat yadigarı olan kardeşlerimiz o zaman katlediliyor. Türkiye eli kolu bağlı bekliyor. Bunu yenmek için acaba ne yapabiliriz dediler. Türk Donanma Cemiyeti adında 1965’te bir cemiyet kuruldu" dedi.

Başbakan Ürgüplü: Türk milletinin ilgisini iftiharla izliyoruz

Kurucu üye Başbakan Suat Hayri Ürgüplü cemiyete bağış için radyodan ulusa bile seslendi. 

"Bir İstanbul gazetesinin, milli duygulara tercüman olarak açmış bulunduğu donanmaya yardım kampanyasına karşı, muhterem Türk milletinin gösterdiği yakın ilgiyi memnunluk ve iftiharla izliyoruz. İllerde valilerimizin başkanlığında, hamiyetli vatandaşlarımızın bağışlarını kabul edecek birer komitenin kurulmasını uygun görmekteyim."

54 yıl sonra donanma cemiyeti

Aslında Türk insanı, cemiyete yabancı değildi. Zira 54 yıl önce de benzer bir girişim olmuştu.

Celalettin Yavuz, Türk Donanma Cemiyeti'nin kuruluşu ile ilgili "Türk Donanma Cemiyeti, Donanma-yı Osmani Muavenet-i Milliye Cemiyeti olarak Osmanlı döneminde 1909’da kuruluyor. Mesela bakıyorsunuz 4 tane muhrip almışlar Alman şikao tersanesinden, iki tane zırhlı almışlar Barbaros ve Hayrettin zırhlıları. İşte bunları o dönem ki donanma cemiyeti yapmış" diye konuştu.

Cemiyet, 5 yıllık program içinde 10 avcı botu, 32 çıkarma gemisi için plan yaptı. Maliyet ise 540 milyon lirayı buluyordu.

Yavuz: 1965'teki millet yapar kampanyası karar vericileri tetikledi

Yavuz, Türklerin askeri kültüründe kendi silahını kendi yapmanın olduğunu belirterek şunları söyledi:

"Bu Metahan’ın ıslıklı oklarıyla başlar, devam eder. Fatih’in döktürdüğü toplar yine Türk toplarıdır. Uygun olan ustaları getirtir yine kendisi yapar. Milli duyguların tavan yaptığı bir dönem bu çok önemli, gerçi bizim yaptığımız bağışlarla bir gemi yapmak bile mümkün olmayabilir. Ama o dürtü aynı zamanda karar vericileri de itekliyor."

Kıbrıs Barış Harekatı'na giden yolda taşlar tek tek döşendi

9 Mart 1967'te Gölcük'te ilk muhribin omurgası kızağa oturtuldu. Taşkızak Tersanesi de kullanılarak, 36 adet çıkarma gemisi inşa edildi. 6 yıl 8 ay içinde toplam bağış miktarı 25 milyon lira oldu. Cemiyet; aidat ve piyango çekilişleriyle birlikte 165 milyon lira gelir elde etti. Bu dönemde, Mersin ve Gölcük'te ilk deniz piyade taburu da oluşturuldu. Böylece Kıbrıs Barış Harekatı'na giden yolda taşlar tek tek döşeniyordu.

Yavuz konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Dışarıdan almış olduğumuz tanklar vardı. Bunlardan hizmet dışına çıkanların motoru söküldü. Tankların ve çeşitli araçların yüklenebileceği ilk diyebileceğimiz Türk tipi muharip araç yapıldı."

Donanma Cemiyeti 1972'de vakıf, 1987'de TSK Güçlendirme Vakfı Oldu

1974 yılında cemiyetin ürettiği gemiler ile Kıbrıs Barış Harekatı başarıyla yapıldı.
Türk Donanma Cemiyeti harekattan 2 yıl önce vakfa dönüşmüştü. 1981 yılında ise Türk Deniz Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı oldu.

Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakıfları da 17 Haziran 1987 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'na devredildi.

Vakıf bugün 33 yaşında. ASELSAN, TUSAŞ, HAVELSAN gibi savunma sanayimizin güçlü şirketleri vakfın kanatları altında.